Vera - 01.07.1983, Blaðsíða 29

1913
1925
1927
bundinn var á bakhluta kvenna, einskonar fuglabúr. „Tournure" var
einnig mögulegt að útbúa úr hesthársvöndli. Efri hluti kjólsins var
aðskorinn og pilsin efnismikil. Ennþá þótti syndsamlegt að sýna
fætur eða leggi, og pilsin því dregin eftir götunum. Sérstakur lær-
dómur fylgdi því „að lyfta upp“, þ.e.a.s. pilsunum.
Jugendstíll 1890 — 1920
Á sýningu í París árið 1900 slær „Jugendstill“ í gegn. Miklar
tækniframfarir höfðu leitt af sér ný viðhorf til lífsins. Menn ein-
beittu sér að vélinni og hafist var handa við fjöldaframleiðslu á sviði
fataiðnaðar, sem og á öðrum sviðum framleiðslu. „Menn voru
horfnir frá öllum tilraunum til að klæða hluti í gervi liðinna alda,
og höfðu gert sér fullkomna grein fyrir verkefninu; að móta nýjan
og samtímalegan stíl.
Lögmál vélarinnar voru viðurkennd og ekki var reynt að líkja eftir
handverki. „Krínolín" voru nú endanlega afnumin og formin leyst
upp.
Konur tóku þátt í íþróttum ýmiskonar og var þeim því nauðsyn
að bera frjálslegri klæðnað. Pilsin styttust um nokkra sentimetra og
uppreimuð stígvél voru vinsælt skótau. Með tilkomu reiðhjólsins
leyfðust jafnvel skógarferðir á sunnudögum í stað kirkjuferða. Það
var ekki fyr^en í byrjun fyrri heimsstyrjaldarinnar sem konum leyfð-
ist að standa með beint bak. Allt frá 1870 þótti æskilegt að standa
í S-stöðu, með brjóstið fram og rassinn aftur. Þetta var arfur
tournure-tímabilsins. Ekki er erfitt að ímynda sér bakþrautir kvenn-
anna á þvi tímabili. 1913 höfðu kjólar þrengst það mikið að neðan
að halda mætti að konur hafi verið einfættar það árið. Jafnframt
voru evrópskir fatahönnuðir undir miklum japönskum áhrifum, og
einkenndust kjólarnir af kimono-sniði. Efnin voru éinnig að jap-
anskri fyrirmynd. Beltisstaðurinn var færður undir brjóst og líkam-
inn þar með loksins „frjáls“.
Funktionalismi 1920 — 1950
Eftir 1920 verður hugtakið „funktionalismi" til. Lögð var meiri
áhersla á þægindi og notagildi en fegurð. Áhrif vélarinnar verða
meiri. Hið hagnýta sjónarmið kemur fram með fyrirlitningu á yfir-
borðsprjáli. Umfram allt voru konur hættar að sperra sig inn í líf-
stykki á morgnana, sem síðan þurfti að þrengja með hálftíma milli-
bili til þess að þær kæmust í kvöldkjólinn.
Þróunin varð í áttina að beinum og sléttum línum. Kvenmenn
köstuðu gömlum útlitsformum frá sér og kjólar þeirra nálguðust að
vera rör með fjórum götum. Jafnframt styttust kjólarnir og var
síddin um og ofan við hné. Þeir voru oftast ermalausir og hengu létt
á öxlunum. Vel má vera að efnisskorturinn eftir heimsstyrjöldina
fyrri hafi átt sinn þátt í þróuninni. Isadora Duncan, nútímaballett-
dansari, hefur án efa haft mikil áhrif á að konur hættu að fela lík-
ama sinn undir allskyns pjötlum. Hún fullyrti í byrjun aldarinnar,
að líkaminn nakinn væri fallegur en ekki skammarlegur, og jafn-
framt að sýnin af honum göfgaði manninn. Konur urðu sjálfstæðari
og vildu ráða sínu eigin lífi á þessum tíma. Þær fluttu að heiman og
dönsuðu tískudansa undir dynjandi jazztónlist. Þær fórnuðu einnig
síðu hárinu, því sem áður var talið fegursta og kvenlegasta skart
konunnar. Talið er að á þessum tíma hafi hinar ólíklegustu þjóðfé-
lagsstéttir nálgast mest hvað útlit varðar. Eitt gekk yfir alla.
29