Vera - 01.07.1983, Blaðsíða 28

Bloomer-dragt frá ca 1860
1913
1909
Arna María Gunnarsdóttir
„Án sjálfstæðrar hugsunar vilja flestir fylgja því, sem aðrir gera!
Tökum kvenfólkið til dæmis. Vjer sjáum hjá mörgum konum greini-
lega sönnun þess, að TÍSKUGYÐJAN er guðdómurinn, sem ræður
mestu í lífi þeirra. Fyrir alla muni verða þær að klæðast eins og tísk-
an segir, jafnvel þó að flíkurnar eigi alls ekki við veðráttu eða lands-
siði þjóðar þeirra“. (Úr Tískuþrælar og frjálsir menn).
í þessum línum kemur greinilega í ljós fyrirlitning á því sem er
kallað tíska, nýjungum og áhrifagirni mannsins. En þar sem tísku-
gyðjan stendur framar guðdómnum mætti ætla að hún væri áhrifa-
mikill kraftur í okkar daglega lífi. Það er því full ástæða til að kanna
bakgrunn og undirstöðu klæðaburðar okkar í dag án fordóma. Ég
tel að klæðnaður sé hluti af þeirri list sem við umgöngumst daglega,
ekki eingöngu augnayndi, en hefur einnig mikið notagildi, alveg eins
og lögun skálanna sem við berum fæðu okkar fram í. Fatnaðurinn
sem við berum er umgjörð i kringum okkur sem hefur samfélagslegt
gildi hvort sem okkur þykir það miður eða ei. Margir leggja sig alla
fram við að hafa sem dýrasta umgjörð í kringum sig, á meðan aðrir
vilja líta sem fátæklegastir út.
Athugum þær stórfenglegu breytingar sem urðu á siðum manna
t>g klæðnaði um síðustu aldamót. Ég mun ræða um kvenfatatísk-
una, en þetta mikla umrót hefur leitt af sér að konur hafa kastað af
sér klæðnaði sem hefur vegið allt að tugum kilóa, niður í nokkur
grömm, t.d. plastfatnaður sem þótti vinsæll á sjöunda áratug þess-
arar aldar.
Stílbreytingar á síðustu öldum
Fjölbreytni i klæðaburði hefur verið mjög mikil á undanförnum
öldum, bæði í formi og efnisvali. Taka þurfti tillit til veðráttu á hver-
jum stað og efnisval hefur farið eftir búsetu, svo og þjóðfélagslegri
stöðu. Úr ýmiskonar kuflum hafa þróast formfastari snið á klæðn-
aði, og reynt hefur verið að uppfylla listrænar kröfur á hverju tíma-
bili.
Á 16. öld voru útlitskröfur það miklar og óánægja með hina nátt-
úrulegu líkamslögun kvenna, að hannaðar voru hringlaga grindur
sem festar voru um mitti þeirra, svokallað „krínolín“. Einnig þótti
nauðsyn að ganga í lífstykki sem þrengdi að í mitti og ýmist flatti
eða lyfti brjóstum. Klæðskerar saumuðu svo utan um þessa nýju
lögun hefðarkvenna dýrindiskjóla úr miklum efnum, með pífum,
blúndum og fellingum. Þrátt fyrir að kjólar þessir voru mjög
óheilsusamlegir var það ekki fyrr en á síðari hluta 19. aldar að farið
var að hugsa um breytingar af heilsufarsástæðum kvenna. Lungu,
hjarta og lifur afskræmdust, svo og var hætta á mígrenis- og taugaá-
föllum kvenna vegna hinna íburðarmiklu höfuðfata sem tíðkuðust
um síðustu aldamót. Læknar fengu til liðs við sig klæðskera og lista-
menn, og ætlunin var að hanna þægilegri, hentugri og jafnframt
fallegan kvenfatastíl. Fólk hafði skiptar skoðanir á þessum nýju til-
raunum og var ýmist með eða á móti. Sem dæmi um stílbreytingu
má nefna Bloomer-klæðnað. Amalia Bloomer var bandarísk að
uppruna og vakti fatnaður hennar mikla athygli. Hann samanstóð
af jakka, stuttum pilsum og undir þeim voru síðar og víðar
tyrkneskar buxur. Þetta var tiltölulega þægilegur fatnaður en stíll-
inn lifði ekki lengi í sinni upprunalegu mynd en vakti þó fólk til um-
hugsunar.
En ekki þótti mögulegt að afmá skyndilega „krínolín“ úr sög-
unni. Svokölluðu „tournure" skaut upp á markaðinn og var það við
lýði fram undir aldamótin síðustu. Það er hálfhringur úr stáli sem
28