Vera - 01.04.1984, Page 30

I VOGARSKALUM
RÉTTLÆTISINS
Gluggað í
lögfræðilegt mat
á konum
Varla á flæðiskeri stödd
svona bráðfalleg!
Karl og kona hefja sambúð eftir árs við-
kynningu. Þau eignast barn saman. Bæði
vinna utan heimilis, hún fyrir kvennalaun-
um, hann fyrir karlalaunum. Eftir þriggja
ára sambúð slitnar upp úr sambandinu.
Konan gerir til þess kröfur fyrir dómstól-
um, að „(karlinn) greiði henni fyrir vinnu-
framlag hennar á heimili þeirra og beri þá
að hafa í huga fjárframlög hennar til heim-
ilishaldsins, framfærslu dóttur þeirra og
þá aðstoð, er hún veitti honum við að eign-
ast íbúð og nýja bifreið og að auki viður-
kennda skuld”. Ágreiningsefnið kom þris-
var fyrir bæjarþing Reykjavíkur en endan-
lega voru konunni dæmdar kröfurnar og
staðfesti Hæstiréttur þann dóm. í rauninni
eru málskjöllin þess virði að birta þau í
heilu lagi hér, svo fróðleg sem þau eru leik-
mönnum en við látum okkur nægja þessi
orð, sem eru lögmanns stefnanda (karls-
ins) og rökin gegn því að honum verði gert
að greiða fyrrverandi sambýliskonu sinni
peningana:
„Ekki virðist endilega haft hjónaband
fyrir augum (þ.e. við upphaf sambúðarinn-
ar). Um ástarsamband aðila, á þessum
tíma, liggur ekkert fyrir og engin heimild til
að ganga út frá einu eða neinu í þeim efn-
um. Enda var sambúðin af öðrum toga -
spunnin, sem nú skal greint. Það er vita-
skuld, að hugtakið sambúð hefur margar
merkingar, mörg tilbrigði, þó ekki falli und-
ir þá skilgreiningu, sem hér á við, í sam-
bandi við fjárgreiðslu eða bætur. í því til-
viki, sem hér liggur fyrir, var einungis um
að ræða matarfélag, eins konar heima-
vistarsamning, annað ekki. Þykiröðrum
málsaðila sem á sig halli, hefir hann
sönnunarbyrðina, enda var stefnanda
innan handar að afla sér sannanir, ef um
slíkt hefði verið að ræða. Ég mótmæli því
afdráttarlaust — sem röngu og allsendis
ósönnuðu, að stefndi (hann) skuldi stefn-
anda (henni) neitt frá þessum viðskiptum”
nema skuldina sem viðurkennd var og
upphæðin tilgreind.
Síðar í álitsgerð lögmannsins: „vita-
skuld verður að gera allnokkrar kröfur eða
skilyrði þess, að fjárgreiðslur komi til
greina. Sambúðin þarf að hafa verið blí-
vanleg, reiknað með henni til frambúðar.
Mynd Rebecca Horn
ÞAÐ ER EKKI nægilegt, þóttfólktaki sam-
an um stundarsakir, svo sem til að geta
gefið barni, sem komið er af stað (utan
sambúðar) betri þjóöfélagslegan status,
að því er fólkinu finnst. Sambúðin þarf að
hafa varað svo lengi, að gengið verði út
frá, að hlutaðeigandi hafi, ef svo má segja,
misst af strætisvagni í lífinu, giftingarlega
og/eða atvinnulega, svo sem vegna ald-
urs, heilsufars o.s.frv.” og síðan: „Það er
staðreynd í málinu, viðurkennd eða ómót-
mælt, að stefnandi (hún), rýfur sambúð-
ina, flytur burt að eigin frumkvæði og án
nægilegs tilefnis og tekur síðan upp sam-
búð með öðrum manni.” — „Hitt er svo
kannsi ekki málsatriði, en má gjarnan
koma fram, að því fer fjarri, að stefnandi
(hún) hafi farið illa út úr þessum málum,
eða sé á nokkurn hátt á flæðiskeri stödd,
hún er á besta aldri, hraust og vel á sig
komin á allan hátt, bráðfalleg kona, vel
menntuð, og góða atvinnumöguleika -
enda í fastri tiltölulega vel launaðri stöðu
og svo framvegis. Sambúðarslitin hafa því
ekki valdið henni röskun á stöðu og hög-
um.”
Sjá Hæstaréttardóma 1982, bls. 1121/
1122.
Þegjandi húsmóður
er best að lifa!
Kona nokkur lenti í bílslysi og varð fyrir
töluverðum meislum. Náði hún sér eftir
þau að hluta en að hluta ekki því að mati
lækna var um aö ræða varanlega örorku
sem nam 5%, eða eins og segir í greinar-
gerð: „Byggist varanleg örorka á radd-
breytingu, sem veldur henni stöðugum
óþægindum’’. Höfðað var skaðabótamál á
hendur bílstjóranum, sem slysinu olli og
tryggingarfélagi hans og féll dómur, kon-
unni í hag, sem síðan var áfrýjað til Hæsta-
réttar, sem staðfesti úrskurö bæjarþings.
Lögmaður stefndu hafði m.a. þetta að
segja til stuðnings því að um engar bætur
skyldi vera að ræða:
„Mat á örorku hljóti að verða að byggj-
ast á mati á því, hvað starfsorka hafi skerst
eða hvort meisli séu fallin til þess að
skerða starfsorku. Þess vegna sé víst, að
hér sé ekki um neina örorku að ræða í rétt-
um skilningi orðsins, þar sem starfsorka
stefnanda (konunnar) hafi í engu skerst,
né heldur sé þreytan í hálsi stefnanda til
þess fallin að skerða starfsorku hennar.
Stefnandi sé húsmóðir á litlu heimili og
hæfni hennar til húsmóðurstarfa tengist á
engan hátt rödd hennar. Færa megi rök
fyrir hinu gagnstæða, að þá gangi slík
störf best, þegar húsmóðir tali fæst.” -
(Undirstrikun Veru). í niðurstöðu dómsins
eru þessi rök þó hrakin á svofelldan hátt:
„Ekki verður fallist á það, að stefnandi
geti sjálf haldið óþægindum af slysinu í
skefjum með því að tala minna og að þá
gangi húsmóðurstörfin einnig best. Beit-
ing raddarinnar er slíkt grundvallaratriði í
húsmóðurstörfum, að fallast ber á mat
læknis, að stefnandi hafi hlotið varanlega
örorku vegna þessara óþæginda, en um
tímabundna örorku er ekki deilt.”
(Hæstaréttardómur, 1. mars 1983.).
30