Vera - 01.04.1984, Qupperneq 34

Nýlega frumsýndu Vorkonur Alþýöu-
leikhússins nýtt íslenskt verk eftir Nínu
Björk Árnadóttur, „Undir teppinu hennar
ömmu”. Vorkonur Alþýöuleikhússins er
hópur kvenna sem ákvað að stofna
kvennaleikhús og er þetta fyrsta sýning
þeirra. Verkið er byggt á síðasta hluta
Ijóðabókar Nínu Bjarkar „Svartur hestur í
myrkrinu”, ,,Fugl óttans”, sem kom út hjá
Mál og menningu 1982.
Kvennaleikhús hlýtur aö hafa að mark-
miði að sýna líf kvenna og vitund séð með
augum kvenna og unnið af konum. Þessu
markmiði ná Vorkonurnar þar sem þær
flytja verk eftir konu, leikstjóri og leikarar
eru konur og leikmynd og tónlist eru verk
kvenna. Reyndar fá Vorkonurnar aðstoð
karla við hljóð og lýsingu. Hvernig tekst
svo til? Hvernig sjá og túlka konur aðrar
konur?
Amman kúgar
í leikritinu ,,Undir teppinu hennar
ömmu” eru tveir pólar. Á öðrum pólnum er
amman sem þykist vera sjúklingur til að
geta haldið Lóu dóttur sinni hjá sér. Á hin-
um pólnum eru aðrar konur verksins, Lóa,
Didda systir hennar og Systa, dóttir Lóu
ásamt konunum í martröð Lóu, Manneskj-
unni, Lóu og Lillu o.fl. Amman fær Lóu til
að hætta að sinna áhugamálum sínum og
vinnu til að geta haft hana hjá sér. Amman
kúgar Lóu, bæði með því að skammta
henni áfengi og með því að hafa alið á ótta
hennar við kynlíf og ógeði á því. Hún
reyndi einnig að kúga Diddu en tókst það
ekki og því hatar hún hana. Hinar konurn-
f
ar eru vanmáttugar, þær ráða hvorki við
innri aðstæður sínar né hvernig þær eigi
að staðsetja sig í samfélaginu. Togstreita
við að velja sér hlutverk hrjáir þær og hvað
sem þær velja virðist það alltaf vera versti
kosturinn. Þessar konur reyna að standa
saman en geta þó ekki, sökum eigin veik-
leika, veitt hver annari styrk. En í martröð-
inni fær Lóa stuöning og öryggi hjá
Manneskjunni.
Amman lokar Lóu inni (ekki eiginmaður-
inn) og notfærir sér fórnfýsi hennar og
óöryggi með sjálfa sig. Það er því kona
sem kúgar konu og kúgunartæki hennar
eru, auk uppgerðarveikinda, áfengi og
kynlíf. Amman skammtar Lóu vín úr flösku
sem hún felur undir teppinu sínu. Didda
virðist einnig leita huggunar i víni, þótt hún
sé ekki eins langt leidd og Lóa. í martröð
Lóu er svo ein konan, Jóna, drykkjusjúkl-
ingur.
í uppgjöri mæðgnanna (ömmunar,
Diddu og Lóu) er böl þeirra og óhamingja
rakin til kynlífs. Amman gat ekki notið kyn-
lífs og ræktaði með dætrum sínum ótta og
viðbjóð á því. Didda gerir uppreisn gegn
móður sinni með því að sofa hjá hverjum
sem er, en Lóa bugast. í martröð Lóu kem-
ur fram persónan Lilla, sem segir að mað-
urinn sinn berji sig og nauðgi síðan en
samt saknar hún kynlífsins. Konum hafa
verið innprentaðar alls kyns goðsagnir um
kynlíf og eiga þær mikinn þátt í kúgun
kvenna. Áherslan sem lögð er á kynlíf og
drykkju í verkinu og úrvinnslan á þeim
þáttum er þó engan veginn nægilega út-
færð til að verða trúverðug.
Höfundur: Nina Björk Árnadóttir
Leikstjóri: Inga Bjarnason
Leikmynd og búningar: Guörún Svava
Svavarsdóttir
Tónskáld: Mist Þorkelsdóttir
Flytjendur tónlistar: Guörún Birgisdóttir og Hákon
Leifsson
Ljós: Árni Baldvinsson
Hljóömaður: Hákon Lelfsson
Lelkarar: Slgurjóna Sverrisdóttir, Sigrún Edda
Björnsdóttir, Sigurveig Jónsdóttir, Sólveig Hall-
dórsdóttir, Anna S. Einarsdóttir, Margrét Ákadóttir
og Kristín Bjarnadóttir.
Karlaraddir: Hákon Leifsson, Guömundur Ólafsson
og Þórhallur Sigurðsson.
Þessir tveir pólar sem birtast í verkinu
rekast harkalega á og eru ósamræman-
legir að okkar dómi. Annars vegar vald
konu sem hún beitir til að kúga aðrar kon-
ur. Þarna er dregin upp mjög neikvæö
mynd af konum þar sem konur eru konum
verstar og hjá körlum fái þær amk. eitt-
hvað út úr lífinu. Hins vegar eru konur sem
leita að sjálfumleika en eru óöruggar og
vanmáttugar. Þeim virðist hins vegar að
með samstöðu muni takast að lifa af.
. . .góð og gölluð
Vorkonurnar sýna í ráðstefnusal Hótels
Loftleiða. Sviðið er lítið og setur þröngar
skorður. Guðrúnu Svövu hefur tekist ein-
staklega vel að vinna leikmynd sem fellur
vel að aðstæðum. Hún sýnir konurnar í
mismunandi stöðum með einfaldri leik-
mynd og látlausri og notar liti á umhverfi
og búningum til að undirstrika stöðu
kvennanna og hlutverk í verkinu. Daufir og
dökkir litir eru ráðandi, enda flestar kven-
persónur verksins kúgaðar. Systa, dóttir
Lóu er klædd gulu sem sýnir sterklega að
hún er bjartasta vonin í verkinu.
Ljóðrænn texti verksins gerir miklar
kröfur til flytjenda og ekki brugðust Vor-
konur í því efni. Leikur þeirra var í öllum til-
vikum góður, textaflutningur og túlkun
með því besta sem gerist í íslensku leik-
húsi.
Sýning Vorkvenna er í senn góö og göll-
uð. Sýningin sjálf, leikur, leikmynd og tón-
list, eru sérlega áhrifarík, og leikkonurnar
fóru allar vel með hlutverk sín. Verkið er
hins vegar gallað. Ekki hefur tekist sem
skyldi að vinna gott leikrit úr góðri Ijóða-
bók. Vinnukonan sem flytur formálann, og
amman eru persónur sem ekki eru í Ijóða-
bókinni og það vantar samræmi og teng-
ingu milli þeirra og annarra persóna. Efn-
istökin eru ekki nógu markviss þannig að
áhorfandinn situr uppi með tvær ósættan-
legar hugmyndir að sýningu lokinni.
H.H. og S.E.
34