Vera - 01.10.1987, Side 40

Fjórði hver Rússi
lét lífið i siðari
heimsstyrjöidinni,
þar sem eldurinn
logar hefði annars
staðið fjórða
birkitréð.
pólitískar hreyfingar væru óþarfar í Sovét því þar ríkti
jafnrétti aö mestu. Gena sagöi mér aö höfuðvandamál
Vesturlandabúa væri aö sínu mati þessi þrá eftir fánýt-
um hlutum sem þeir hefðuekkert aögera viö. Margt hef
ég heyrt vitlausara.
í Minsk var okkur boöiö aö skoöa verksmiðjur, sjúkra-
hús, heilsugæslustöövar, dagheimili, sumarbúðir,
æskulýðshöll, okkur var boðið á tónleika, i stríðsminja-
safnið, á tískusýningu, í vináttuhús þeirra Minskbúa, og
viö fórum i þorpið Khathyn. Okkur var líka boöiö uppá
þaö allra besta í menningarstarfsemi landsins.
Hvíta-Rússland var hræðilega leikiö í seinni heim-
styrjöldinni. Þar var hart barist og fjóröi hver íbúi lands-
ins drepinn. 83% bygginga í Minsk eyðilögðust í
styrjöldinni. Konur endurbyggöu borgina á tíu árum.
Stríðið viröist enn daglega á vörum fólks, enda ku
enginn íbúi landsins hafa komist hjá því að missa ein-
hvern af sínum nánustu. Þannig sagöi Gena mér aö
amma hans heföi verið drepin í útrýmingabúðum og
afabróöir hans var hengdur fjórtán ára vegna þess að
hann var í tengslum við neðanjarðarhreyfinguna. Ég
hitti margar konur sem höfðu barist í stríðinu og ein
sagði mér að hún heföi skotið 37 menn. Það eru meira
en fjörutíu ár síðan stríðinu lauk en samt viknaði fólk
þegar það minntist þessa tíma. Listaverk og minnis-
varðar um stríðið voru víða um borgina og voru ekki
bara óður um karlmenn, heldur konur líka og þær virtust
gegna mikilvægu hlutverki. Skyldi þeirra vera getið í
sögunni líka? Ég þorði ekki að spyrja.
Virkt friðarafl
Það kom mér á óvart hvað það þýddi að komast aust-
ur fyrir járntjald. Það var að koma í ólíka menningu, nýj-
an heim. Lyktin var ööruvísi, verðskynið dugði ekki
þarna, neysluvenjur allt aðrar, uppeldisaöferðir, sagan,
verðmætamatið og forgangsrööin.
Mérvarð hugsaðtil þess ef við konurgætum nú boðið
körlum inní okkar kvennaheim, lokið upp augum þeirra
fyrir okkar reynslu og menningu, yrði heimurinn betri. Á
sama hátt held ég að samfélag þjóða yrði friðsælla og
betra ef þjóðir heimsins kynntust og virtu menningu
hverrarannarrar. Einsogeinhversagði, þáeru ferðalög
ef til vill virkasta friðaraflið.
Ég fór til Moskvu aftur þann 22. júní, degi áður en
þingið byrjaði. Þangað voru þá komnar fimm aðrar
íslenskar kellur frá Kvennalistanum og Menningar- og
friðarsamtökum íslenskra kvenna. Þær Laufey Jakobs-
dóttir, Bergljót Einarsdóttir, Kristín Jóna Halldórsdóttir,
Ólöf Steinarsdóttir og Svava María Eggertsdóttir ásamt
2300 öðrum konum frá 154 löndum. Víða um borgina
höfðu verið sett upp spjöld sem á stóð að Moskva byði
velkomna þátttakendurá heimsþing kvenna. Þingið var
vel kynnt í fjölmiðlum og m.a. lenti ég í sviðsljósinu.
Fréttastofa sjónvarpsins tók viðtal við mig, sem mér var
sagt að 200 milljónir áhorfenda hefðu séð. Ég talaði líka
við útvarpsstöð einhverja, sem útvarpa átti yfir Vestur-
lönd. Yfirleitt þótti fólki merkilegt að hitta íslending. Ekki
vegna Kvennalistans eða persónulegra verðleika
minna, heldur vegna leiðtogafundarins í Reykjavík.
Eitt af því mikilvægasta við þessa ráðstefnu var að
hitta konur alls staðar aö úr heiminum. Hafandi allt að
því búið með blaðamönnum heimspressunnar á Víkinni
í einn og hálfan mánuð eftir kosningar í vor, var ég far-
inn að halda að ef til vill værum við íslenskar bara með
merkilegri konum! Mér hefur líka stundum fundist við
eiga harla bágt og langt sé í land að viðeigandi ástand
náist hér.
Konurnar frá Iraq
Það var því hollt að hitta vinkonur mínar frá Ghana
sem sögðu að 70% kvenna þar væru ólæsar. Fyrir kon-
unum frá S-Afríku var lífið annað hvort frelsi eða dauði.
Konurnar sex frá Chile sem ég talaði við höfðu allar
verið a.m.k. einu sinni í fangelsi og allar börðust þær
gegn ógnarstjórn Pinochelts. Ég hitti konu frá
Argentínu sem hafði týnt syni sínum árið 1977 og var í
samtökum mæðra týndra fanga. Hún sagði mér að
30.000 manns hefðu horfið á unanförnum árum. Rithöf-
undur frá Marokkó hafði verið í tuttugu ár í fangelsi, þar
af tíu með manni sínum og önnurtíu með börnunum sín-
um. Gömul kona frá Afghanistan hafði misst alla syni
sína þrjá í styrjöldinni.
Minnisstæðastar eru mér þó konurnar frá Iraq. Ég sá
þær standa afsíðis á bak við tré með hulin andlit. Ég hélt
aðþærværu fráeinhverju ,,langtíburtistan“ landinuog
væru að mótmæla stöðu konunnar í sínu heimalandi.
Mér fannst þetta sniðugt hjá þeim, gekk til þeirra og
ætlaði að mynda þær, en þær sussuðu á mig og báðu
mig í guðanna bænum um að fara og taka ekki mynd.
Mér var svo sagt, að þær hefðu komið ólöglega frá íraq
og yrðu skotnar á flugvellinum þegar þær kæmu heim,
ef það kæmist upp hvar þær hefðu verið. Siðan ég kom
heim hef ég oft hugsað um hvar þær séu núna. Því
miður hafði ég pata af því aö mun fleiri konur væru að
hætta lífi sínu með því að vera þarna.
Enn er ég ekki farin að tala um þingið sjálft. Opnunar-
athöfnin fór fram í Kremlarhöllinni. Þar fluttu ávörp
Frieda Brown sem var forseti þingsins, en hún er jafn-
framt forseti Alþjóðasambands lýðræðissinnaðra
kvenna, Margaret Papandreo og fleiri heimsþekktar
konur sem ég kann ekki að nefna. Aðalræðuna hélt
Michel Gorbachjov. Þaö vafðist fyrir mér að hann væri
aðalmaðurinn á kvennaþinginu, en aðrar sögðu mér að
það sýndi styrk okkar að einn valdamesti maður í heimi
skyldi vera með okkur. Dæmi hver fyrir sig. Það þótti
mér merkilegt að bestu kaflarnir úr ræðum þessa fólks
voru eins og lesnir beint uppúr Stefnuskrá Kvennalist-
40