Vera - 01.02.1990, Side 3

TUNGU-
MÁLIÐ
Mikið hefur verið skrafað og
skrifað um mikilvægi tungumáls-
ins, sem undirstöðu menningar og
sjálfstæðis einnar þjóðar. En hvern-
ig er þetta tungumál okkar notað
og hvaða þýðingu hefur það fyrir konur og sjálfstæðisbaráttu
okkar? Það er spurning sem verður sífellt áleitnari að minnsta
kosti hvað mig snertir.
Ef ráða má af allri umræðu, hvort heldur er í dagblöðum eða
öðrum fjölmiðlum, þá er þetta samfélag okkar aðeins byggt körl-
um. Allt er karlkennt, sífellt er vísað til fólks í karlkyni. Auðvitað
er yfirleitt verið að tala um karla og við þá, sem er annar hand-
leggur, en er þó bæði orsök og afleiðing af málnotkuninni. Þegar
fólk er alið upp við það að öll umræða er í karlkyni þá er alls ekki
óeðlilegt að persónurnar sem leitað er til og umræðan snýst um
séu af því hinu sama kyni.
Flest starfsheiti og orð yfir gerendur eru karlkynsorð, shr. alla
stjórana, formennina, fræðingana og ráðherrana. Og vegna þess
að nafnorðin eru karlkyns er talað um manneskjurnar á bak við
þau í karlkyni. Það er málfræðilega rétt. Þess vegna segir Morg-
unblaðið hann um forseta íslands og leyfir ekki að sagt sé t.d.
,,Forseti íslands verður viðstödd ...“ Það telst röng málnotkun
og reglur málfræðinnar skulu virtar.
En fjölmiðlum, t.d. Ríkisútvarpinu og Morgunhlaðinu, sem
orðið hefur tíðrætt um tiltekinn formann sem bjargvætti hafa
ítrekað brotið þessar sömu reglur og búið til nýjar. Það liggur
auðvitað í augum uppi að ekki er hægt að vísa til mikils metins
karlmanns í kvenkyni. Orðið bjargvættur er nefnilega kvenkyns
orð. Þá er kyni orðsins einfaldlega breytt. Kannski halda menn
almennt að bjargvættur sé karlkyns orð vegna þess að það að vera
bjargvættur feli í sér svo karlmannlega eiginleika! Hver veit. En
að minnsta kosti ættu málfræðingar að vita betur.
Á gamlársdag fór dægurmáladeild Ríkisútvarpsins á stúfana í
leit að bjargvætti komandi árs eða áratugar, sem völva hafði spáð
að kæmi fram í dagsljósið. Sigurður G. Tómasson, (er hann ekki
málfræðingur?) og Stefán Jón Hafstein sögðu dægurmáladeildina
hafa leitað að hugsanlegum bjargvætti (í karlkyni!) sem ef til vill
gæti leitt j^jóðina á rétta braut. Þegar hér var komið sögu beið ég
spennt eftir að heyra hver árangur leitarinnar væri. En vonbrigði
mín og gremja voru mikil þegar þeir félagar kynntu þrjá karl-
menn úr fjölmiðla- og skemmtanaiðnaðinum sem hugsanlega
bjargvætti! Enga konu. Skýringin sem gefin var var sú að sam-
kvæmt lýsingu völvunnar væri viðkomandi hár maður og ljós-
hærður. Svo er sagt að konur séu líka menn!
Er það nokkuð undarlegt að fáum detti til hugar að tilnefna
konur í vali um mann ársins, íþróttamann ársins og hvað þetta
heitir nú allt, þegar virtir og reyndir málfræðingar og fjölmiðla-
menn falla í þessa gröf?
Þegar við tölum reynum við auðvitað alltaf að tala rétt mál. En
fjölmiðlafólk og annað fólk verður að gera sér grein fyrir því hve
tungan og notkun hennar vegur þungt í allri félagsmótun. Hún
getur verið og er kúgunartæki. Allir titlar metorðastigans eru
karlkyns sbr. forseti, ráðherra, fræðingur og forstjóri. Þeim fylgja
þau skilaboð að þann stiga skuli karlkyns manneskjur klífa.
En burtséð frá öllum metorðastigum, þá er það sjálfsögð og
eðlileg krafa að til fólks sé vísaö eftir líffræðilegu kyni þess frem-
ur en eftir kyni orða.
Það hve tungumálið, upphygging þess og reglur, getur haft nei-
kvæðar og alvarlegar afleiðingar fyrir menningu kvenþjóðarinn-
ar og frelsisbaráttu, er flötur á málræktarátakinu sem alveg hefur
gleymst í öllum vaðlinum.
Kristín A. Árnadóttir.
ÖLÉTTA TIL SÖLU 5
KONUR SLÓRA TIL AD GETA
SLAPPAÐ AF 6
Breski félagsfræðingurinn
Karen Davies gerir grein fyrir
kenningum sínum um mis-
munandi tímaskyn karla og
kvenna.
MÖPPULÍF 10
Um nútímamöguleika að hafa
stjórn á tíma sínum með hjálp
námskeiða og mappa.
HEF ALLTAF VERIÐ
„LISTAMANNESKJA“ 12
Rætt við Kristínu Björnsdóttur
um áhrif móðurhlutverksins á
tímann.
BLÖNDUN B/ETIR
UMHVERFID 13
Frá ráðstefnu um lokaniður-
stöður jafnréttisverkefnisins
Brjótum múrana.
ERU ÞEIR VANDAMÁLID? 15
Rætt við Cynthiu Cockburn,
sem hefur kannað viöbrögð
karla við kvenfrelsisbaráttunni.
FIÐLA - ER ÞAD
HLJÖÐFÆRI? 19
Herdís Gröndal segir frá lífi
sínu.
HADEGI 23
Smásaga eftir Hrafnhildi
Schram.
UNIFEM 25
TÆKNIFRJÓVGUN 27
Rætt við Sigríði Lillý Baldurs-
dóttur um þingsályktunar-
tillögu um skýrar reglur varð-
andi tæknifrjóvgun.
-r* ■■ jjSjL'i lAaw
SAMSTARFID 30
Rætt við fulltrúa minnihlutans
í borgarstjórn.
TOFU 34
Mataruppskriftir!
UM BÆKUR 35
3