Vera - 01.02.1990, Page 8

af' ‘ — eiga afskaplega fáar svona
stundir.
í þeim tilvikum sem konur
„slappa af“ þá gera þær það oft-
ast innan veggja heimilisins, á
meðan karlarnir fara oftar út af
heimilinu. Þeir fara á fótboltaleik
eða á krá, meðan konur liggja
lengur í baðkarinu en brýn hrein-
lætisþörf krefur, horfa á sjónvarp-
ið um leið og þær gera við sokka
eða slóra x verslunum ef þær eru
ekki með börnin með sér. Konur
reyna þannig að skapa sér sinn
eigin tíma um leið og þær gera
eitthvað nauðsynlegt. Þetta er
mjög mikilvæg staðreynd því það
hve mikinn tíma við höfum fyrir
okkur sjálf er einnig spurning um
völd. Við verðum alltaf meira eða
minna að semja um það við aðra
hvernig við notum tímann; at-
vinnurekendur, eiginmenn eða
börn. Þegar um er að ræða hjón
þá hafa eiginmenn betri mögu-
leika til að krefjast þess að geta
látið sig hverfa í lengri eða
skemmri tíma. Þeir eiga auk þess
töluvert auðveldara með að ein-
angra sig ,,andlega“ þegar þeir
eru heima; að sökkva sér niður í
lestur dagblaða eða eitthvað álíka
þó svo að börnin séu heima, eða
ekki sé búið að ganga frá í eldhús-
inu. Þetta er vegna þess að karl-
menn líta á tímann sem beina línu
sem hægt er að hluta niður í
ákveðin hólf. Þeir lesa blöðin í
hálftíma, hugsa síðan um börnin í
klukkutíma og gera þá ekkert
annað á meðan. Konur gera
marga hluti samtímis á meðan
karlar gera eitt í einu. Þetta getur
bæði verið kostur og galli. Kon-
um liði ef til vill betur ef þær gætu
oftar dregið svona mörk. En það
að eiga gott með að einangra sig
frá umhverfinu ber einnig vott
um takmarkaða ábyrgð. Þegar um
ábyrgð á börnum eða fólki al-
mennt er að ræða, þá er það
spurning um 24 tíma á sólar-
hring. Og til þess að geta tekið á
sig slíka ábyrgð þarf maður að
geta litið á tímann sem hringrás.
Þú sagöir áöan aö þegar kon-
ur fara út á vinnumarkaöinn
séu þœr þvingaöar til þess
aö ganga inn í línulegan
tíma, metinn í klukkustund-
um og mínútum. Getur þaö
ekki einnig oröiö á hinn veg-
inn þ.e. aö þœr taki meö sér
reynslu sína af tímanum sem
hringrás — sem síendurtekiö
8
„Slœm staöa
kvenna felst að
hluta til í því að
þeim er þröngvað
inn í ákveönar karl-
hverfar hugmyndir
um tímann. Það hlýt-
ur því að vera rök-
rétt niðurstaða að
kvenfrelsiskonur
vinni að því að ríkj-
andi hugmyndum
um tímann verði
breytt.“
ferli — út á vinnumarkaöinn
og hafi þannig áhrif á skipu-
lagningu hans?
Vissulega getur aukinn hlutur
kvenna á vinnumarkaðnum haft
áhrif á það hvernig vinnumarkað-
urinn er skipulagður. Það er mjög
margt sem gerst hefur í þjóðfélag-
inu sem felur í sér að við verðum
að endurskoða hugmyndir okkar
um tímann. Iönrekendur sjá æ
betur að færibanda- og akkorðs-
vinna skilar síður af sér góðum
afurðum og fer illa með fólk.
Hugmyndir um sveigjanlegan
vinnutíma og að einstaklingar fái
að bera ábyrgð á sjálfum sér ryðja
sér hins vegar til rúms. Nýjar
rannsóknir sýna að fólk gerir
auknar kröfur um að fá tíma til að
njóta fjölskyldulífs. Það er til
dæmis orðiö mun algengara en
áður að karlmenn í „toppstöð-
um“ í þjóðfélaginu dragi í efa að
þeir vilji vera öllum stundum í
vinnunni; til séu aðrir mikilvæg-
ari hlutir í lífinu en að keppast við
að vera afkastamikil skynsemis-
vera í hefðbundnum skilningi
þess orðs. Æ fleiri karlmenn eru
farnir að tala um að það að hafa
tíma til að taka virkan þátt í upp-
eldi barna sinna sé, þegar öllu er
á botninn hvolft, mikilvægast af
öllu.
í dag líður flestum illa vegna
streitu og það er hægt að sjá sam-
band á milli aukinnar streitu og
þess hvernig við erum farin að
meta allt í klukkutímum og mín-
útum. Það má þó ekki líta svo á að
það sé klukkan í sjálfu sér sem
þjaki fólk. Klukkan er nauðsynleg
til þess að við getum skipulagt líf-
ið í eins flóknu samfélagi og við
búum við í dag. Vandinn er hins
vegar sá hvernig við notum
klukkuna.
Það sem einkennir þjóðfélagið í
dag er að það þurfa allir að vera
eins afkastamiklir og mögulegt er.
Ekki bara á vinnumarkaðnum
heldur einnig innan veggja heim-
ilisins og í frístundunum. Við telj-
umst afkastamikil ef við gerum
mikið af einhverju sem er sýnilegt
og það á sem skemmstum tíma.
Við fáum samviskubit þegar viö
erum heima með börnin án þess
að „koma nokkru í verk“. Ef við
bökum brauð og snúða, saumum
föt á börnin o.þ.h. erum við dug-
legar vegna þess að við höfum
„gert eitthvað”. Hinar sitja með
samviskubit yfir því að gera ekki
neitt jafnvel þótt þær hafi gert
heilmikið. Ef við búum ekki til
eitthvað sýnilegt, þá gerum við
ekkert. Þannig verður t.d. það að
hafa bein samskipti við börnin sín
það sama og að gera ekki neitt.
Þetta er hugsunarháttur sem
gegnumsýrir allt samfélagið. Við
eigum að vera öllum mögulegum
stundum eins afkastamikil og
hægt er, án þess að sett sé spurn-
ingarmerki við það hvað afköst í
raun feli í sér. Með hugtakinu af-
köst er eingöngu átt við mælan-
lega, sýnilega hluti, sem gerast
innan ákveðins tíma. Það er með-
al annars þetta sem ég á við þegar
ég segi að það sé ekki klukkan eða
þessi línubundni tími í sjálfu sér
sem sé vandamál, heldur það
hvernig tíminn er notaður. Ég
held að hægt sé að skipuleggja
tímann þannig að fólki líði betur.
Upplifi maður tímann sem hring-
rás gerir maður ekki kröfu til að
allt sé mælanlegt. En auðvitað
getur upplifun á tímanum sem
hringrás eða síendurteknu ferli
einnig verið kúgandi. Maður vill
alls ekki að hlutir taki endalausan
tíma.
í bók þinni „Women and
Time“ tengir þú hlutastörf
kvenna umrœöunni um tím-
ann.
Já — oftast ráða konur sig í hluta-
störf til þess að geta haft meiri
tíma fyrir fjölskylduna. Það er
mjög áberandi meðal þeirra
kvenna sem ég hef rætt við, að
þær líta svo á að tíminn sé mikil-
vægari en peningar. Með því eiga
þær viö að þær vilji ekki eyða öll-
um tíma sínum í launavinnu — að
þær vilji einnig hafa tíma til ann-
ars. Þetta á jafnt við um konur
sem vinna við einhæf verksmiðju-
störf og þær sem eru í vellaunuö-
um störfum og stjórnunarstörf-
um. Þær vilja ekki að launavinnan
taki svo mikinn tíma að þær geti
ekki með góðu móti sinnt neinu
öðru. Konum finnst oft að launa-
vinna krefjist of mikils tíma, en
gagnrýna einnig að þær þurfi að
vera mættar til vinnu á ákveðnum
tíma, eigi að hætta á ákveðnum
tíma, að á þessum tíma eigi að
gera þetta og á hinum tímanum
hitt.
Það er hægt að líta á hlutastörf
kvenna sem eins konar mótmæli
gegn því að gerast algjör þræll
tímans. Konur vilja bæði geta
unnið utan heimilisins og sinnt