Vera - 01.07.1990, Blaðsíða 6

IN/IIC^REN
FÖTLUNSEMSKERÐIR LlFSGETU
Rœtt við Helga
Valdimarsson,
prófessor í
ónœmisfrœði
Til eru tvenns konar sjúkdómar:
þeir sem ógna lífi og þeir sem
skerða lífsgetu án þess að ógna
lífi. Mígren er ekki banvænn sjúk-
dómur, heldur fötlun sem skerðir
lífsgetu. Þar sem höfuðverkja-
lækningar eru ekki sérgrein innan
læknisfræðinnar, leita mígren-
sjúklingar til ýmissa sérfræðinga.
Einn þeirra er Helgi Valdimarsson
prófessor í ónæmisfræði.
Ljósmynd: Helgi var að koma af kóræfingu
Anna Fjóla laugardagseftirmiðdaginn sem ég
hitti hann á ónæmisfræðideild
Landspítalans. Þar sem hann var
að enda við að æfa Óðinn til gleð-
innar leist honum vel á hugmynd
mína að kalla greinaflokkinn um
mígren Lofsöng til líkamans.
— Jú, sjáðu til, mér finnst
nefnilega æ mikilvægara að hver
og einn læri á sinn eiginn líkama.
Náttúrulækningastefnan með
Jónas Kristjánsson í fararbroddi
boðaði að menn yrðu níræðir ef
þeir borðuðu rétt. En þá var gert
ráð fyrir að það sama væri gott
fyrir alla. Ég ólst upp við þetta,
móðir mín lét mig borða arfa,
njóla og krúsku. En manneskjur
eru svo mismunandi. Ónæmis-
fræðin fjallar öðrum þræði um
margleitni mannsins og ólík við-
brögð einstaklinga við áreiti að-
steðjandi efna. Þannig getur holl-
ustufæði fyrir einn verið hreint
ómeti fyrir annan. Þess vegna
þarf hver og einn að læra hvað
honum hentar, segir Helgi. Hann
talar yfirvegað og velur orð sín af
varfærni. Starf hans að heilbrigð-
ismálum er fjórþætt. Hann stund-
ar rannsóknir og leitar þannig að
nýrri læknisfræðilegri vitneskju.
Hann kennir ónæmisfræði við Há-
skólann og er forstöðulæknir
ónæmisfræðideildar Landspítal-
ans. Og þó að hann sé ekki skráð-
ur læknir í símaskránni fer hluti af
tíma hans í að reyna að hjálpa
sjúklingum, eins og hann kallar
það.
Mín skoðun er sú að þeir sem
stunda lækningar þurfi að geta
varið a.m.k. þriðjungi af tíma sín-
um til rannsókna og endurmennt-
unar vegna þeirrar öru þróunar
sem á sér stað í læknisfræði. Ég tel
raunar að þess sé ekki langt að
bíða að dilkadráttur í sjúkdóma-
flokka hverfi að mestu og í þess
stað fái sérhver sjúklingur um-
önnun sem miðast við að hann sé
einstakt og áhugavert líffræðilegt
viðfangsefni, og þá undanskil ég
vitaskuld ekki mannlega þáttinn.
Helgi gerir greinarmun á of-
næmis- og óþolssjúkdómum. Of-
næmissjúkdómar orsakast af ó-
eðlilegu umróti sem má rekja til
misvægis í starfsemi ónæmiskerf-
isins. Orsakir óþolssjúkdóma eru
hins vegar í fæstum tilvikum
þekktar, en kenningar hafa komið
fram um að margir þeirra eigi
einnig rætur að rekja til ónæmis-
viðbragða gegn framandi efnum.
Þessar hugmyndir eru það
áhugaverðar, að ég tel nauðsyn-
legt að sannleiksgildi þeirra verði
kannað, segir Helgi.
Hann telur að mígren geti að
verulegu leyti verið óþolssjúk-
dómur, en margir eru þó með
óþolssjúkdóma án þess að hafa
mígren. Hann skrifar í Fréttabréf
Mígrensamtakanna árið 1988:
„Undanfarin ár hefur athygli
sumra ofnæmislækna beinst aö
ákveðnu kvartanamynstri, sem til
þessa hefur að verulegu leyti ver-
ið talið eiga rætur að rekja til
streitu og geðrænna vandamála.
Um er að ræða margvísleg óþæg-
indi, sem koma fram í mismun-
andi mæli hjá hverjum einstökum
sjúklingi. Einna algengust eru
óþægindi frá ristli, vöðvabólga,
þrekleysi og skert hæfni til ein-
beitingar. Þannig eru t.d. flestir
mígrensjúklingar slæmir af vöðva-
bólgu og margir þeirra eiga einnig
við að stríða andlega vanlíðan og
truflaða ristilstarfsemi. Þessir sjúk-
dómar hafa því verið kallaðir
, ,sállíkamlegir‘ ‘ (psychosomatic),
en ég mun einfaldlega nefna þá
óþolssjúkdóma í þessari grein,
þar sem ég held að geðræni þátt-
urinn sé afleiðing en ekki orsök
en jafnframt er ennþá allsendis
óvíst hvort og að hve miklu leyti
um ofnæmi er að ræða.“ Með
þessari grein Helga fylgir listi yfir
6