Vera - 01.07.1990, Blaðsíða 26

í þokkabót. En ég hef tekið eftir
annarri ánægjulegri breytingu. Ég
verð æ oftar vitni að því núna á
allra síðustu árum að þegar frétta-
kona gerir tillögu um umfjöllun-
arefni af því að henni finnst það
fréttnæmt, þá fær hún oftar
stuðning frá karlkyns kollegum
sínum en fyrir bara örfáum árum.
Hildur: Þetta er þá spurning
um að konum innan fjölmiðlanna
fjölgi?
Magdalena: Það er úrslita-
atriði. En þá komum við að fjöl-
miðlunum sem vinnustöðum.
Þeir eru mjög mismunandi góðir
út frá hagsmunum kvenna. Þau
sem vinna í daglegu fréttunum á
útvarpi, sjónvarpi og á dagblöð-
unum eru yfirleitt undir miklu
álagi. Vinnutíminn er oft langur,
erfitt er að skipuleggja hann til
hlítar og vinnan þarf að ganga fyr-
ir öllu öðru. Karlar geta hringt
heim og sagt að þeir þurfi að
vinna lengur, en konur sem eru
kannski háðar barnapössun og
þvíumlíku eiga sjaldan einhvern
bakhjarl stm reddar málunum í
fjölskyldunni. Eða — ef þeir eiga
slíkan bakhjarl, fá sig ekki til að
ofgera honum.
Hildur: Þar sem ég þekki til er-
lendis er meiri skipting á milli
vakta í daglegum fréttum og í
fréttum eða greinaskrifum sem
mega taka langan tíma í vinnslu.
Algengt er að frétta- eða blaða-
maður sé einfaldlega settur í mál
og honum eða henni sagt að kafa
ofan í það þangað til hann er
kominn með eitthvað bitastætt.
Fréttamaður er kannski bara
stuttan tíma í einu á fréttavakt
daglegu fréttanna. Fréttastofur
útvarps og sjónvarps vinna þar
mun meira dagskrárefni en bara
fréttatímana sjálfa, alls kyns
heimildaþætti og fréttatengda
þætti sem hér virðast bæði af
skornum skammti og oft unnir
sem aukavinna utan venjulegs
vinnutíma fréttamanna.
Magdalena: Hér á landi hefur
enginn fjölmiðill í daglegu frétt-
unum bolmagn til að búa starfs-
mönnum sínum þessar aðstæður
nema ef vera skyldi Morgunblað-
ið. Og hér er örugglega að finna
skýringuna á því að konur eru
frekar starfandi við helgarblöðin
og tímaritin. Þar fær blaðamaður-
inn (kannski) dágóðan skilafrest
og getur skipulagt vinnu sína með
tilliti til þess.
Sigrún: Vinnutíminn á mínum
vinnustað er mjög erfiður fyrir
konur. Til dæmis lýkur vöktum
ekki fyrr en eftir kvöldfréttir.
Fréttastofan er þar að auki svo fá-
liðuð að það er pressa á manni að
vinna ekki bara fullt starf held-
ur meira en það. Hafi maður
dragnast með barn á dagheimili
klukkan átta að morgni, þurft að
ráða manneskju til að sækja það
siðdegis og sér barnið svo
kannski ekki fyrr en upp úr
klukkan níu á kvöldin dögum
saman, þá er nærtækt að spyrja sig
þeirrar spurningar hvort starfið sé
virkilega þess virði. Við það bæt-
ist að það er mjög erfitt að segja
nei þegar þú ert beðin um að
koma á aukavakt, til dæmis á helg-
um. Ég kaus að láta mig hafa
þetta, en ég lái ekki þeim konum
sem finnst það ekki þess virði. En
svo við snúum okkur aftur að hlut
kvenna í viðmælendahópnum,
eða viðtalsklúbbnum sem ég kalla
oft svo, þá finnst mér ég ekki geta
tekið svo sterkt til orða að full-
yrða að rýr hlutur kvenna í frétt-
um stafi af einhverri sérstakri
meinsemd gagnvart konum í
sjálfu sér. Fleira kemur til. Lítill
mannafli og tímaskortur skiptir
þar mestu.
Magdalena: í útvarpsráði er
að sjálfsögðu oft rætt um hvernig
megi bæta fréttirnar. Það strandar
alltaf á spurningunni um kostnaö.
Og umræðan þar er ekkert sér-
staklega tengd því að það þurfi að
sinna konum betur og breyta inn-
taki fréttanna til að koma til móts
við þær. Það er rætt um að bæta
fréttirnar, en hvernig á að gera
það er ekki eins ljóst.
Hildur: Hvernig mynduð þið
lýsa því fréttamati sem ríkir í ís-
lenskum fjölmiðlum?
Sigrún: Það er fiskur, það eru
atvinnumálin, það eru fréttir sem
berast frá fyrirtækjum, stofnun-
um og hagsmunasamtökum. Aö-
alfundavertíðinni er nýlokið og
það er samviskusamlega greint frá
því sem þar gerist. Það er ríkjandi
samkomulag um að þetta séu al-
vörufréttir. Það segir sig sjálft að
persónurnar á sviði þessara frétta
eru karlar.
Magdalena: Ég er sammála
þessu. En mér finnst mikil þver-
sögn ríkjandi í þessu landi þegar
þetta fréttamat er réttlætt með því
að þjóöfélagið sé svo lítið að fjár-
magn skorti til að rækta annars
„Veldi ég alltaf þá
sem koma fyrst upp
í hugann í tengslum
við fréttir, vœru viö-
mœlendurnir allir
karlar. Það þart að
leggja sig fram og
það þart að hafa
tíma til þess, en sá
tími er ekki alltaf
fyrir hendi. í þeim
tilvikum er einhverj-
um karli kippt upp
og hann spurður.11
„... þessar fréttir
eru yfirleitt unnar
þannig að boðleiðin
í fréttamiðluninni er
yfirleitt bara á einn
veg. Það er sífellt
verið að segja frá
þeim sem valdið
hafa og taka
ákvarðanirnar, en
síður leitað þangað
sem þolendur þess-
ara ákvarðana eru
og afleiðingarnar
koma í ljós.“
konar fréttamat. Smæð þjóðfé-
lagsins getur einmitt verið mikill
kostur. í smáu þjóðfélagi ætti hið
mannlega að vera nærtækara. í
smáu þjóðfélagi ber meira á fram-
taki einstaklinga og þar ættu stór-
fyrirtæki, stjórnmálaflokkar og
öflug hagsmunasamtök ekki að
yfirskyggja allt annað eins og ger-
ist hjá stórþjóðum. Konur í þessu
landi eru alls staðar eitthvað að
gera, en það gerist bara ekki á
vettvangi þessara stóru aðila og
þykir því síður fréttnæmt.
Hildur Ef ríkjandi fréttmat er
gagnrýnt segja menn gjarnan að
þessar fréttir varði þjóðarhag eða
atvinnulífið og snúist því beint
eða óbeint um hagsmuni kvenna
því þær vinni í fiskinum svo dæmi
sé tekiö. En þessar fréttir eru yfir-
leitt unnar þannig að boðleiðin í
fréttamiðluninni er yfirleitt bara á
einn veg. Það er sífellt verið að
segja frá þeim sem valdið hafa og
taka ákvarðanirnar, en síður leit-
að þangað sem þolendur þessara
ákvarðana eru og afleiðingarnar
koma í ljós. Þetta er eitt af því sem
að mínu mati gerir hlut kvenna
minni.
Magdalena: Gott dæmi um
þetta eru fréttir af lúsarhækkun-
um á barnabótum og meðlags-
greiðslum. Yfirleitt er engin til-
raun gerð til að leita uppi konur
sem virkilega þurfa að reka heim-
ili fyrir jjessa peninga og spyrja
þær hvernig þær fara að.
Sigrún: Það er ríkjandi slag-
síða í fréttum og allri fjölmiðlun á
íslandi sem lýsir sér í því að talaö
er við stjórnendur en ekki starfs-
menn, höfuðborgarbúa en ekki
dreifbýlisfólk, foringja en ekki
venjulegt fólk. Þetta er slagsíöa
sem bitnar ekki bara á konum,
heldur einnig á þessu svokallaða
venjulega fólki um allt land. í
sjónvarpi er ekki hægt að leysa
málin með því einu að ráða fleiri
fréttamenn. Það þarf meiri tækja-
búnað til vinnslu fréttanna því sá
sem fyrir er annar ekki meiru og
er reyndar löngu sprunginn. En
fámennið eitt hefur þau áhrif að
skyldufréttirnar gleypa næstum
alla orku. Það gefst sjaldan tími til
að taka frumkvæði að annars kon-
ar fréttum. Tillagan liggur
kannski á borðinu en ýtist stöð-
ugt aftur fyrir skyldufréttirnar og
fréttir sem þrýst er á um að séu
unnar og að lokum dettur hún
upp fyrir.
26