Vera - 01.07.1990, Page 22

ingalisti þar sem beðið var um al-
mennar upplýsingar ásamt starfs-
lýsingu og menntun. Þar var einn-
ig listi yfir 38 málaflokka sem ætla
má að spanni yfir flest þau svið
sem fjölmiðlarnir fjalla um og var
viðtakandi beðinn að merkja við
þá flokka sem hann hefur reynslu
af eða þekkingu á. Síðan var beð-
ið um nöfn á konum sem viðtak-
anda fannst að ætti erindi í nafna-
bankann. Þetta sendi Ragnheiður
til rúmlega 800 kvenna í öllum
stéttar- og fagfélögum.
„Þetta var eins og að kasta net-
um án fiskileitartækja, þar sem
hópurinn sem við leituðum til var
svo breiður. Við vildum ekki ein-
göngu fá þær langskólagengnu,“
segir Ragnheiður. Milli 20 og 30%
kvennanna hafa nú svarað. Nokk-
ur dreifing er á milli stétta, en þó
eru það einkum konur með ein-
hverja menntun sem svarað hafa.
Ragnheiður telur þetta vera ágæt-
an stofn í nafnabanka kvenna.
Það er ekki endanlega ákveðið,
hvernig miðlað verður úr bankan-
um, en Ragnheiður telur líklegt
að sent verði úr honum til fjöl-
miðlanna og einnig verði hægt að
komast í hann gegnum Jafnréttis-
ráð. Hún telur einnig gott að hið
opinbera hafi aðgang að honum,
svo að það sjáist að ekki skorti
konur þegar skipa á í nefndir,
stjórnir og ráð.
Til að fá innsýn í það hvernig
fréttir verða til og hvers vegna eitt
er frétt en annað ekki, ræddi
Guðrún Ágústa Gunnarsdóttir
við fjóra fréttastjóra á fréttastof-
um sjónvarps og blaða. Það voru
þau Jónas Haraldsson fréttastjóri
DV, Ágúst Ingi Jonsson fréttastjóri
Morgunblaðsins, Sigurveig Jóns-
dóttir aðstoðarfréttastjóri Stöðv-
ar 2 og Helgi H. Jónsson vara-
fréttastjóri Sjónvarpsins.
„Það hefur nú vafist fyrir mönn-
um að skilgreina hvað sé frétt og
það er engin algild skilgreining
til,“ segir Helgi aðstoðarfrétta-
stjóri Sjónvarps. ,,Þó er e.t.v. hægt
að segja sem svo, að frétt sé það
sem víkur frá því vanalega. Gamli
brandarinn um hundinn og
manninn er óneitanlega orðinn
dálítið þreyttur, en í honum er þó
ákveðið sannleikskorn hvað þetta
snertir. Hann er á þá lund, að það
sé ekkifrétt, efhundurbítimann,
en hins vegar sé það frétt, ef mað-
ur bíti hund.“
„Konur eru mjög
tregar til að koma í
viðtöl og lóta at
hendi þœr upplýs-
ingar sem óskað er
eftir. Ástœðan er
kannski sú að konur
eru vartœrnari við
að tjó sig en karlar
og hrœddari við
gagnrýni eða hafa
minnimáttarkennd."
Sigurveig á Stöð 2 leggur
áherslu á að atvinnulífið skapi
fréttir og að frétt sé viðburður
sem veki áhuga eða fólk hafi gagn
af. „Fjölmiðlar búa jafnframt til
fréttir telji þeir að fólk þurfi að
vita um einhverja hluti.“
„Nálægð atburðarins og hverjir
eiga hlut að máli skiptir líka miklu
máli íþessu sambandi," segirjón-
as fréttastjóri DV. Ágúst Ingi hjá
Morgunblaðinu telur auk þessa
sem hin hafa nefnt að allt það sem
almennur áhugi sé á geti talist til
frétta.
Hvað er það þá sem ræður frétta-
mati fjölmiðlafólks? Jónas og Sig-
urveig svara því til að það ráðist af
einstaklingnum sjálfum frekar en
af kyni. Það sé því menntun,
áhugamál og bakgrunnur hvers
og eins sem skipti þar máli. Helgi
telur að menntun, áhugamál og
starfsreynsla skipti hér máli, en
kyn geti líka ráðið fréttamati að
einhverju leyti. Hann og Ágúst
Ingi leggja áherslu á þær viðteknu
venjur sem mótast hafi á fjölmiðl-
unum. Ágúst Ingi lýsir því á eftir-
farandi hátt: „Þegar blaðamenn
byrja í starfi erfa þeir ákveðin
sambönd frá þeim sem fyrir eru á
fjölmiðlinum og nota vinnubrögð
sem áður hafa gefið góða raun.
Smátt og smátt eignast menn eig-
in heimildamenn, þar sem byggt
er á gagnkvæmu trausti.“
Fljóðafæð í fréttum telja þau að
sé m.a. vegna þess hve fáar konur
eru í lykilstöðum innan atvinnu-
reksturs, stjórnmála og kjara-
deilna. Þar hafi einfaldlega hlutur
karla verið mun meiri, en það sé
þó að breytast smátt og smátt.
Helgi bætir við: „Fréttalega séð er
oft best að snúa sér beint að þeim
sem hæst trónir, því að hann eða
hún hafa þá umboð til þess að tala
um viðfangsefnið og vita mest um
málið' ‘
Sigurveig leggur áherslu á að
erfitt sé að fá konur í viðtöl.
„Konur eru mjög tregar til að
koma í viðtöl og láta af hendi þær
upplýsingar sem óskað er eftir.
Ástæðan er kannski sú að konur
eru varfærnari við að tjá sig en
karlar og hræddari við gagnrýni
eða hafa minnimáttarkennd. Það
að konur eru svona fáar í ábyrgð-
arstöðum úti í samfélaginu er að-
allega vegna þess að þær eru ekki
tilbúnar til að axla þá ábyrgð og
ómældu yfirvinnu sem þeim geta
fylgt. Þær hreinlega taka fjöl-
skylduna fram yfir frama sinn.“
Þegar nafnabanka Jafnréttisráðs
ber á góma eru þau öll sammála
um notagildi hans.
Jónas segir að „allt sem gert er
til að koma konum á framfæri er
af hinu góða, en við tökum ekki
viðtal við konu bara af því að hún
er kona, heldur vegna þess að við-
komandi hefur eitthvað fram að
færa.“
„Mér líst vel á þennan nafna-
banka þar sem hann vekur athygli
á konum sem búa yfir upplýsing-
um sem ekki er vitað um,“ segir
Sigurveig. „En ef hann á í raun að
breyta einhverju um hlut kvenna í
fjölmiðlum verða þær konur sem
þarna verða á skrá að vera tilbún-
ar að gefa upplýsingar, og benda
ekki á aðra sem oftast eru þá karl-
menn, þegar leitað er til þeirra.
Þetta er að sjálfsögðu ekki algilt
en allof algengt. Það er að stórum
hluta konum sjálfum að kenna að
þær eru lítið í fjölmiðlum þar sem
þær eru tregar til að koma í viðtöl.
Þess vegna er það kvenna sjálfra
að breyta um hugsunarhátt áður
en hægt er að ætlast til að samfé-
lagið geri það.“
„Jú, mér líst ágætlega á nafna-
bankann,“ segir Ágúst Ingi. „En
ég er hræddur um að fjölmiðla-
menn noti hann bara fyrstu vik-
urnar á meðan umræðan er í
gangi og fái þá einhverjar hug-
myndir út frá þeim nöfnum sem
þar verða. Þegar nýjabrumið
verður farið af honum er ég
hræddur um að hann verði lítið
notaður.
Það tímaleysi sem fjölmiðla-
fólk býr við setur þeim ákveðnar
skorður við leit að viðmælend-
um. Sá tími sem gefst til að skrifa
frétt getur verið mjög skammur
og þegar blaðamaður hefur ein-
hvern aðila sem hægt er að ganga
beint að þá veltir hann því ekki
fyrir sér hvort það er karl eða
kona.“
Ég tel að það sé þörf á svona
nafnabanka, því að auðvitað þarf
að auka hlut kvenna í fréttum, þó
ekki væri nema til að gera þær
fjölbreytilegri — og kannski
skemmtilegri en þær stundum
eru. Og auðvitað er þetta að vissu
leyti spurning um jafnrétti,“ segir
Helgi, en tekur jafnframt fram að
fyrst og fremst verði þó að láta
það ráða hvað teljist fréttnæmast.
„í þessu efni er líka hollt að hafa
22