Vera - 01.12.1993, Blaðsíða 7

lesendabréf
var um hennar mál, en það er heldur ekki
gerð nægileg grein fyrir þessum
breytingum í samantekt blaðsins. Þar sem
ég hef rekið mikinn áróður fyrir því gagn-
vart konum að þær noti lögin, kæri brot á
lögunum og leiti réttar síns tel ég mér skylt
að koma þessari athugasemd minni á fram-
færi. Ég er líka höfundur bæklings með
leiðbeiningum um meðferð kærumála sem
Norræna jafnlaunaverkefnið gaf út og ég
hvet konur til að kynna sér hann. Ég tel
sjálf að þessar breytingar ásamt þeirri
vinnu sem fram hefur farið á vettvangi
Norræna jafnlaunaverkefnisins hafí valdið
tímamótum í kærumálum og því get ég
ekki látið niðurstöðu Sigrúnar um gagns-
leysi þess að kæra standa eftir í hugum
lesenda Veru.
Með þeirri breytingu sem varð á jafnréttis-
lögum 1991 var það hlutverk að úrskurða
um kærur tekið af Jafnréttisráði og falið
sérstakri kærunefnd jafnréttismála, sem er
skipuð með allt öðrum hætti en ráðið
sjálft. Auk þess kom inn í lögin ákvæði
um að kærunefnd sé heimilt að kreíjast
miskabóta fyrir skjólstæðinga sína. Þessar
breytingar voru ekki gerðar að tilefnis-
lausu. Með þeim viðurkenndi löggjafínn
að meðferð kærumála var ábótavant og að
það væri alls ekki nægilegt fyrir kæranda
að fá úrskurðinn einan án þess að nokkuð
fylgdi í kjölfarið.
Af kynnum mínum af starfí kærunefndar
get ég fullyrt að ég tel fráleitt að saga
Sigrúnar gæti endurtekið sig í dag - að
öllu leyti. Með því á ég við að kærunefnd
hefur að mínu viti reynt að halda vel utan
um hagsmuni skjólstæðinga sinna sem
hafa „unnið“ sitt mál fyrir kærunefnd. Þess
eru mörg dæmi að kærunefnd hefúr farið
fram á greiðslu miskabóta og tekið þátt í
samningum með skjólstæðingum sínum
um upphæð þeirra og endanlegar lyktir
málsins. Og það er mjög brýnt að
kærunefnd ræki þetta hlutverk; að sleppa
ekki hendinni af skjólstæðingum sínum
fyrr en bætur hafa komið fyrir eða önnur
niðurstaða fengist „sem kærandi sættir sig
við“, eins og það er yfirleitt orðað í
niðurstöðum kærunefndar í einstaka
málum. Það sem ég hef fremur áhyggjur af
í þessu sambandi er að konurnar sjálfar láti
sér úrskurðinn einan nægja, að þær treysti
sér ekki til að gera eðlilegar bótakröfur í
kjölfarið og fara þannig inní þreytandi og
oft langvinnt samningaferli þar sem and-
stæðingurinn, lögbrjóturinn, reynir yfírleitt
með öllum ráðum að snúa þolandann
niður. En ég tel engan vafa leika á að eftir
að það fór að „kosta“ atvinnurekendur
peninga að brjóta jafnréttislög hefur
virðing fyrir þeim og virðing fyrir
úrskurðum í kærumálum aukist.
Auðvitað leysir þetta ekki allan vanda
þeirra sem brotið hefur verið gegn.
Langtífrá. Raunveruleikinn í stöðu-
veitingamálum er þannig að sá sem hefur
framið brotið er búinn að ráða í það starf
sem er tilefni kærunnar og þess eru engin
dæmi að þeirri ákvörðun hafi verið breytt
eftirá með því að konan sem brotið var
gegn við ráðninguna fái það starf sem
henni bar. Yfírleitt er heldur ekki hægt að
gera ráð fyrir því að konan hafí löngun til
að taka til starfa hjá þeim atvinnurekanda
sem braut gegn henni. Þess vegna eru
fébætur yfirleitt það eina raunhæfa í svona
málum, en - og þetta er mikilvægt - eftir-
leikurinn er lykilatriði.
I frásögn Sigrúnar kemur eftirfarandi
fram: „ ... seinna sótti ég um starf hjá
umhverfísráðuneytinu sem ég hafði allar
forsendur til að fá. Það voru sömu menn
sem völdu í það starf og hið fyrra sem ég
sótti um. Þrátt fyrir að hafa fengið áminn-
ingu frá Jafnréttisráði léku þeir sér að því
að brjóta lög á mér aftur...“. í þessu fá-
menna samfélagi okkar, þar sem fá-
keppni/einokun ríkir í stórum geirum sam-
félagsins, er þessi staða óhjákvæmileg. I
mörgum greinum sem konur hafa menntað
sig til er einungis um störf hjá ríkinu eða
stofnunum tengdum því að ræða. Oft er
það sama litla karlaklíkan sem stjórnar
svotil öllum mannaráðningum í heilli
grein. Þetta er einmitt tilfellið í máli
Sigrúnar. Þannig geta konur lent í þeirri
stöðu að sömu menn og þær kærðu ráða
áfram úrslitum um hvort þær yfirhöfuð fá
að starfa við það sem þær hafa menntað
sig til. Með öðram orðum; hægt er að beita
konur sem hafa kært raunverulegu
„Berufsverbot“, starfsbanni.
Það hlýtur að vera krafa okkar að jafn-
réttislögum verði breytt til að koma í veg
fyrir þetta. Með einhverjum skilvirkum
hætti þarf að tryggja að kona sem hefur
kært verði ekki látin gjalda þess aftur og
aftur. Það þarf að skoða hvort inn í jafn-
réttislög eigi að koma ákvæði sem t.d.
væru þannig að þeir sem hafa fengið á sig
úrskurð um að hafa brotið jafnréttislög
verði vanhæfir til að fjalla um starfs-
umsóknir ef fyrram kærandi er meðal um-
sækjenda eða jafnvel að það sé látið nægja
til að verða vanhæfir að þeir viti að
umsækjandi hafí kært á grundvelli jafn-
réttislaga. í þessu sambandi vil ég geta
þess að innan t.d. bandarísku stjórnsýsl-
unnar gilda skýrar reglur um meðferð
starfsumsókna og viðtöl við umsækjendur
um starf þar sem það er bannað - og talið
tilvik um misrétti í sjálfu sér - ef spurt er
hvort viðkomandi hafí áður leitað réttar
síns á þessu sviði. Vitneskjan ein um slíkt
er talin gera þá sem taka ákvörðun um
mannaráðningu vanhæfa eða „biased”,
jafnvel þó þeir hafi ekki komið nálægt
slíku máli áður. Og sé aftur brotið á
kæranda vegna kynferðis, kynþáttar o.þ.h.
af hálfu sömu eða skyldra aðila sem ætla
má að hafi haft vitneskju um upphaflega
kærumálið, er litið á það sem refsiaðgerð
og enn alvarlegra brot en það fyrra.
Ég er sannfærð um að það er mjög erfitt að
kæra, enda hafa fæstar konur sem hafa
verið beittar misrétti treyst sér til þess. Þær
sem þrátt fyrir allt hafa tekið þá ákvörðun
eiga aðdáun okkar og þakkir skildar fyrir
að ryðja brautina fyrir allar hinar. Þessum
konur skuldum við virkan og öflugan
stuðning og við skuldum þeim líka að
fylgja málum þeirra eftir allt til enda, til
þess að þær verði ekki gerðar að þolendum
í margföldum skilningi þess orðs. Við
megum aldrei slaka á í þeirri baráttu að
bæta jafnréttislögin og meðferð kæramála.
Og eftir því sem kærum fjölgar, því
auðveldara verður það fyrir hverja og eina
að feta þessa braut - og við eram rétt að
byrja.
Hildur Jónsdóttir