Vera - 01.12.1993, Side 42

Vera - 01.12.1993, Side 42
MATUR / MA ENGINN VERA EINN OG ENGAN HUNGRA Matseld gyðinga er mjög nátengd trúar- brögðum þeirra og sögu. Að sumu leyti litast valið á hráefni og upp- skriftimar af því hvaðan gyðing- urinn er. Þann tíma sem þeir voru landlausir settust þeir að víða um heimsbyggð- ina og lærðu fljótt að nota þann mat sem var að finna á hverjum stað. Eitt breytist þó ekki hvar sem gyðingar koma saman og það er táknræn skír- skotun matarins. Sabbatsdag- urinn er hvíld- ardagur gyðinga. A föstudögum er dúkað borð og húsmóðirin kveikir á kerti sem táknar anda guðs, birtu og góðan heimilis- anda en heimilis- faðirinn blessar fléttubrauð sem standa undir litlum dúkum í körfum á borðinu. Sabbatsmáltíðin er oft steiktur eða fylltur fiskur en allan mat verður að hafa til daginn áður því ekki má kveikja eld á hvíldardaginn. Þess vegna hafa gyðingar þróað eldunaraðferð sem líkist gömlu íslensku moðsuðunni en þá er kjöt og grænmeti sett í sérstaka potta á föstudögum og látið sjóða við lágan hita yfir nótt og borió fram í hádeginu á laugar- deginum. Þessar kjötkássur heita Hamin. Að kvöldi sabbatsdagsins eru svo snæddir afgangar frá í hádeginu. Víða þar sem gyðingar búa eru til sérstakir ofnar og hell- ur sem eru gerð fyrir slíka moðsuðu en þessa eldunaraðferð má alveg viðhafa í venjulegum rafmagnsofni. Alísa Kjartansson er ísraelskur gyðing- ur og segir okkur að bragðið af Hamin sé einstakt. Margar uppskriftir eru til en aðal- lega þarf að passa aó kjötið sé frekar feitt, og kornið grófmalað, slíkt korn má hugsanlega fá í heilsubúðum. Myndskreyting: Kristín Ragna Hamin 1 kg kartöflur 300 g grófmalaðir hafrar 300 g hvítar baunir 400 g frekar feitt kindakjöt, má vera súpukjöt laukur, hveiti og ögn af salti Kjötið er lagt í botn á eldföstum potti eða fati með loki. Baununum raðað þar ofan á og höfrunum stráð yfir. Kartöflurnar skomar í stóra bita dreift yfir ásamt söx- uðum lauk. Salti eins og hver vill er stráð þar yfír og vatni hellt í pottinn svo fljóti yfir matinn. Sett á eldavél og hitað þar til suðan er næstum komin upp þá er það tekið af og sett inn í 50-70° heitan ofn. Mjög mikilvægt er að ofninn sé heitur annars dettur hitinn niður á matnum og þá er ekki tryggt að moðsuða náist. Síðan látið sjóða yfir nótt. Rétturinn er tilbúinn þegar kartöflurnar eru orðnar vel brúnar. Þessi uppskrift er mjög stór og má þess vegna helminga hana. Það má líka setja egg efst í pottinn og sjóða með allan tímann þá verða eggin brún að lit og mjög bragðgóð. Þau má bera fram í kássunni eða sér á diski. Það er ekki auðvelt að halda sabbatsdaginn hátíðlegan á Islandi. Strangtrúaðir gyðing- ar lenda oft í vandræðum því hátíðin gengur í garð við sólarupprás á laugardegi og lýkur um sólarlag. Á veturna verður sabbats- dagurinn mjög stuttur en ákaflega langur á sumrin. Alísa reynir að halda við hefðum sabbatsdagsins en það gengur ekki alltaf. Á æskuheimili hennar er ævinlega sami dúkurinn breiddur á borð og samkvæmt gamalli siðvenju dyrnar opnar þeim sem svangir eru. Hún segir það mjög fallega stund á föstudögum þegar búið er að kveikja á kertunum og blessa brauðið. „Eitthvað færri halda þessum sið i dag en áður, en ég held að allflestir gyðingar hvort sem þeir eru trúaðir eða ekki, reyni að halda sabbatsdaginn hátíðlegan. Ég hef ekki tölu á öllum þeim gyðingum hvaðanæva að úr heiminum sem hafa komið og borðað með okkur sabbatsmáltíð. Þetta er eins um páskana þá trúum við að enginn eigi að vera einn og enginn svangur. Þannig geta gyðingar bankað upp á hver hjá öðrum hvar sem er í heiminum og þeim er boðið að neyta hátíðarmáltíðarinnar með ijölskyldunni.“ Á páskunum táknar maturinn á páska- borðinu einhvem atburð úr sögu gyðinga. Samkvæmt venju spyr yngsti sonurinn föður sinn hvað hver réttur þýði. Venja er að bera fram lambabóg en hann minnir á sterka hönd guðs sem leiðir Israellýð. Eggin eru tákn einingar og dauða. Beiska bragðið af selleríinu í salatinu á að minna á þjáningar gyðinga gegnum aldirnar. Hunang er borið fram á nýárshátíðinni í september og er ætlað að niinna á fyrir- heitna landið og boða sætleik og gleði á nýju ári. Jafnvel lögun sumra rétta getur haft bíblíulega skírskotun. Kökur sem

x

Vera

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Vera
https://timarit.is/publication/858

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.