Vera - 01.12.1993, Síða 48

ATHAFNAKONAN VaVÍVaVaVaVaV^VaVaVaVaV^VaVaVaV-VaVaVaVaV
SÍVINSÆLT LEIKHÚS í TÖSIÍU
48'
Ein mesta athafnakona á íslandi fyrr og
síðar er án nokkurs vafa Grýla. Þessi ske-
legga tröllkona sem endasentist um allar
sveitir óþreytandi að afla sér og karli
sínum í soðið. Önnur athafnakona uppi á
tuttugustu öldinni hreifst svo af hinni líf-
seigu stöllu sinni að hún
samdi um hana leikrit og
sýnir það bömum á leik-
skólum. Það er Þórdís
Amljótsdóttir sem ferðast
með sýningu, sem heitir
Björt og jólasveinafjöl-
skyldan, í tösku milli leik-
skóla rétt fyrir jólin. Líkt
og margir ungir leikarar
þarf Þórdís að treysta á
eigið frumkvæði og sköp-
unargáfu til að hafa næg
verkefni allt árið og leik-
sýningin er sprottin af
þeirri þörf.
„Ég skrifaði einhvern
tíma sögu eða handrits-
drög um Grýlu og
jólasveinana, þó ég sé annars ekki vön að
skrifa. Haustið 1989 sá ég fram á að hafa
ekkert að gera í nóvember og desember
svo ég vann úr þessu leikrit og kynnti það
leikskólastjórum. Ég vonaði að sýningar
yrðu 15-20 en ég endaði með að anna ekki
eftirspum.”
A fjórum árum eru sýningar orðnar á
annað hundrað og er það vel að verki
staðið þegar haft er í huga að Þórdís er ein
og sýningartími hvert ár er aðeins þrjár
vikur.
„Ég byrja að undirbúa mig strax á
haustin. Ég fer í líkamsrækt og sjúkraþjálf-
un því þetta er geysilegt líkamlegt erfíði.
Börn eru kröfuharðir áhorfendur og hafa
mun styttri einbeitingartíma en fullorðnir.
Það krefst því mikils af leikaranum. Ég
kýs að leika ekki á sviði heldur sem næst
áhorfendunum, þannig tekst mér best að
komast í samband við bömin. Þetta er ein-
föld uppsetning með engri lýsingu og
nánast engri leikmynd, svo athyglin á
leikarann verður enn meiri en ella.”
Þórdís hefur aldrei auglýst lcikhúsið
sitt en í fyrra ákvað hún hins vegar að
freista þess að leita umsagnar unt vinnu
sína. Hún bauð gagnrýnendum tveggja
stærstu dagblaðanna á sýningu hjá sér og
ekki bar á öðru en þeim líkaði vel.
„Sýning Þórdísar er ákaflega vel sam-
sett og lifandi... Þórdís nær góðu sambandi
við börnin og heldur hæfilegri spennu.”
(Súsanna Svavarsdóttir, Mbl. 8.12.1992)
„Sýningin er þess vegna lifandi og
fjörleg og umfram allt fróðleg fyrir unga
áhorfendur.” (Auður Eydal, DV
7.12.1992)
„Veturinn 1991-92 var ég fastráóin við
leikhúsið á Akureyri, cn gat þrátt fyrir
verkefni þar ekki hugsað mér að sleppa
þessu svo ég lék í leikskólum og fyrir
yngstu börnin í grunnskólum þar.
Starfsfélagar mínir sýndu þessu áhuga og
mat ég það mjög mikils. Hér í höfuðborg-
inni hef ég hins vegar ekki sýnt í
grunnskólum en í suma leikskóla er ég
búin að koma þrisvar. í vetur verð ég
áfram í leikskólum og líklega einnig í
Þjóðleikhúskjallaranunt.
Ég hef átt gott samstarf við leik-
skólastjóra og fóstrur við sýningarhaldið.
Þær eru ákaflega vel menntaðar og fag-
Ljósmynd Sóla
legar, þessar konur, og búa yfír gífurlegri
þekkingu í uppeldisfræðum sem má nýta
sér. Hér í eina tíð þótti sjálfsagt að bjóða
börnum annars og þriðja flokks efni, en
það er liðið. Þær hafa orðað það við mig
að gaman væri að fá nýtt efni sem hæfði
öðrum árstímum, en til þess hefur mig
skort tíma. Ég sótti um styrk til nýs
verkefnis úr Listasjóði, en fékk ekki.”
Leikritið hennar Þórdísar segir frá lítil-
li stúlku sem týnist í jólaösinni. Gömul
kona bjargar henni og fer með hana heim
til sín. Til að stytta henni
stundir segir hún henni frá
jólahaldi í gamla daga þar
með talið Grýlu og
jólasveinunum. Til að
gæða frásögnina lífi
bregður sú gamla sér í
gervi persónanna.
Leiksýningin endar með
því að gamla konan tekur
á sig gervi jólasveinanna
og leikur þá alla þrettán
eins og þeir birtast í
kvæði Jóhannesar úr
Kötlum.
Viðtal: Steingerður
Steinarsdóttir
GRYLA OG HENNAR HYSKI
En hver er þessi Grýla? Hún er fyrst nefnd
í Snorra-Eddu þegar tröllsættir eru taldar.
Mörgum sögum fer af útliti hennar, en
öllum ber saman um að talsvert skorti á
fríðleik hennar. Hún er sögð hafa fimmtán
hala, allt frá þremur og upp í þrjúhundruð
hausa og þrenn augu í hverjum. Jóhannes
úr Kötlum segir hana hafa „ferlega hönd
og haltan fót’’.
Ekki skorti Grýlu aðdáendur, þótt út-
litið teldist ekki aðlaðandi því hún var
þrigift, en aðeins síðasti eiginmaður henn-
ar hefúr náó að verða nafnkunnur en sá hét
Leppalúði. Hún átti fjölda barna og hefur
sjálfsagt orðið að vera bæði sterk og
úrræðagóð til að sjá þeim öllum farborða. í
karlinum hefur verið lítið lið ef marka má
gamlar sögur. Þekktust bama Grýlu eru án
efa jólasveinarnir og svo þau sem nefnd
eru í þulunni „Grýla kallar á börnin sín
þegar húnfer að sjóða til jóla
Grýla var öldum saman áhrifaríkur
vöndur á íslensk böm, en það er ekki fyrr
en á 17. öld sem hún er kennd við jólin.
Um hana em til mörg kvæði og þulur, en
það er meðal annars á þeim sem Leikhús í
tösku Þórdísar Amljótsdóttur byggist.
Steingerður Steinarsdóttir