Vera - 01.07.1994, Blaðsíða 43

niá sjá að tekjur 65 ára og eldri hækkuðu milli
áranna 1991 og 1992 og að tekjur 30 ára og
yngri lækkuðu. I töflu IV í sömu grein má sjá
að tekjuskattstofn 52% hjóna var hærri en 2,4
milljónir króna árið 1992. Að sjálfsögðu eru
einstaklingar í hópi 65 ára og eldri sem veitti
ekki af launahækkuninni en í hópnum eru
einnig einstaklingar sem höfðu nóg fyrir. Það
að tekjuskattstofn 52% hjóna hafi verið a.m.k.
2,4 milljónir króna segir að brúttómánaðartekj-
ur heimila þeirra hafi a.m.k. verið 200.000 kr.
Eg efast ekki um að margt heimilið kemst vel
af með þær tekjur, en það
þýðir ekki að svo sé um
þau öll: Það verður m.a.
að líta á hve mörgum er
framfleytt af fénu. í töflu
IV má og sjá að 49% ein-
hleypra og 69% ein-
stæðra foreldra hafi árið
1992 haft tekjuskattstofn
á bilinu 721.000 - 2.400.000 kr. Miklu máli
skiptir hvort skattstofn fólks er nær 721.000
eða 2.400.000 kr. Einhleypingur með tekju-
skattstofn hátt í 2,4 milljónir króna getur lifað
ágætu lífi og fjárhagsáhyggjur eiga ekki að
svipta hann nætursvefni. En einhleypingur
með um milljón í tekjuskattstofh gerir ekki
meira en greiða skatta og aðrar skyldur og
reyna að koma sér upp heimili. Auk tekna ein-
stæðs foreldris skiptir máli hve mörg börn eru
a framfæri þess. Foreldri með barn/börn á
framfæri og tekjuskattstofn um milljón dregur
fram lífið á lánum, en foreldri með um 2,4
milljónir króna í tekjuskattstofn og viðráðan-
leg lán á að geta notið lífsins.
Flestir geta líklega verið sammála um að
greiðslubyrði fólks er sjaldan þyngri en þau ár
sem það er að koma sér upp heimili og því
þyngri er byrðin sem óhjákvæmilegur kostn-
aður vegna heimilisins er stærri hluti tekna
þess. Eg hef lengi verið þeirrar skoðunar að ef
jafna á kjör fólks (ekki bara tala um það) verð-
Ur að hætta að gefa sér að ein hjúskaparstétt
standi hallari fæti íjárhagslega en önnur og að
einn aldurshópur hafi lægri ráðstöfunartekjur
en annar. Það er svo margt annað sem máli
skiptir. Það verður m.a. að reikna út hvað það
kostar að eignast og reka heimili og viður-
kenna þá staðreynd að stór hluti útgjalda heim-
'Hs kemur því ýmist ekkert eða lítið við hve
margar sálir búa á heimilinu. Meðal þessara
gjalda eru afborganir, vextir og verðbætur af
húsnæðislánum, fasteignagjöld, húseigenda-
°g innbústrygging, afnotagjald síma, hljóð-
varps og sjónvarps, viðhaldskostnaður á hús-
eign, rafmagn og hiti. Fólksfjöldi á heimili er
ekki sá þáttur sem ræður úrslitum um afkomu
heimilismanna heldur tekjur heimilisins. Þess
Vegna er rangt að fúllyrða að auknar álögur á
almenning bitni harðast á barnaljölskyldum og
emstæðum foreldrum. Auknar álögur bitna
karðast á þeim heimilum sem ráða ekki við að
greiða meira en þau þegar greiða.
Því miður næst það göfuga markmið seint að
öll heimili hafi það háar tekjur að þær einar og
sér nægi til að reka heimili og framfleyta heim-
ilismeðlimum. Þess vegna þarf að vera öflugt
og vel rekið velferðarkerfi fyrir öll þau heimili
sem þurfa á því að halda. í dag er það ekki svo
og það sem verra er, það stendur sumum þeim
opið sem geta vel bjargað sér sjálfír. Eg tek
heilshugar undir með þeim sem gagnrýna nú-
verandi valdhafa fyrir að eyðileggja velferðar-
kerfið skipulega, en ég gagnrýni fleiri. Um
langt skeið hefur verið þráttað og prúttað um
velferðarkerfið við
gerð kjarasamninga.
Eg andmæli því
ekki að greiðslur úr
velferðarkerfmu eru
þáttur í lífsafkomu
margra heimila og
skil ég þess vegna
vel að samtök
launafólks skuli líta til velferðarkerfisins í leit
að kjarabót fyrir félagsmenn. Það er hins vegar
ekki hlutverk samtaka launafólks og atvinnu-
rekenda að semja um aðgang landsmanna að
velferðarkerfínu. Þeir eiga að semja um laun
fyrir vinnu og rétt og skyldur launafólks og
launagreiðenda. Fyrir vinnu á að greiða laun
og það er síðan fólks að ákveða hvernig það
ver launum sínum. Það
má heldur ekki horfa
fram hjá því að með
því að semja um vel-
ferðarkerfið er verið að
veikja hvort tveggja,
velferðarkerfið og
samtök launafólks, þær
tvær stofnanir sem eiga
að vinna að bættum kjörum allra þeirra sem
eiga undir högg að sækja. Því er stundum sleg-
ið upp í ijölmiðlum sem eins konar undri að
launafólk skili sér illa á félagsfundi og taki al-
mennt ekki þátt i baráttu félags sins fyrir bætt-
um kjöruni. Þetta er sjaldan jafnaugljóst og í
lélegri þátttöku í hátíðarhöldum verkalýðsfé-
laga 1. maí, alþjóðabaráttudags verkafólks. En
er þetta svo skrítið? Eg held ekki, þegar málið
er skoðað frá víðu sjónarhomi. Heildarlaun
ráðast nefnilega af ýmsu öðru en launataxta og
þess vegna á fólk mismikið undir því komið að
kauptaxtar hækki: Sumir eiga allt sitt undir
því, fyrir aðra skiptir það ekki sköpum. Það
vita allir að laun margra eru sett saman úr ýms-
um þáttum, þ.e. peningum, óunninni yfirvinnu,
bíla- og bensínstyrk, niðurfellingu afnota-
gjalds sima, hljóðvarps og sjónvarps, afslætti á
tryggingum (starfsmenn tryggingafélaga) og
ýmsum öðmm sporslum. Sumar sporslur em
kynbundnar, karlar fá þær frekar en konur.
Sporslukerfið hefur sundrað launafólki og
haldið kauptöxtum lágum og það mismunar
launafólki af sama kyni; einn fær laun skv.
taxta + eitthvað, annar fær bara laun skv. taxta.
Sporslukerfið er stórhættulegt eins og sást vel
á síðasta ári í deilu heilbrigðisráðherra og for-
eldra bama sem em á dagheimilum sjúkrahús-
anna. Foreldrar bamanna, sem jafnframt eru
starfsmenn sjúkrahúsanna, héldu því réttilega
fram að það að segja bömunum upp á dag-
heimilum jafngilti því að segja þeim upp starfi,
því dagheimilispláss bamanna væm hluti af
launum foreldranna.
Velferðarkerfið er tæki stjómvalda til að
tryggja öllum mannsæmandi líf. Velferðar-
kerfið á að vera sveigjanlegt svo allir rúmist
innan þess og það á að laga sig að þjóðfélags-
breytingum. Það þarf að tryggja að öll heimili
sem á þurfa að halda
hafi aðgang að vel-
ferðarkerfmu og
jafnframt að enginn
geti misnotað það.
Eg tel víst að þeir
sem eiga þeirra
hagsmuna að gæta
að hlutimir verði óbreyttir andmæli mér en ég
vona að mér hafi tekist að vekja aðra til um-
hugsunar um að breytinga er þörf, að endur-
meta þarf þær forsendur sem stefnan í kjara-
og velferðarmálum byggist á. n
Upplýsingar úr skýrslu Ujóúhagsstofnunar fyrir félags-
málaráúherra hefur höf. úr Tímanum frá 7. maí 1994.
Höfundur er opinher starfsinaÖur
Tölur sem segja meira en
þúsund orð
• Árið 2025 verða samtals 1.700.000.000
konur i heiminum á bameignaaldri
• 45% kvenna á bameignaaldri í heiminum
nota getnaðarvamir, en aðeins 11 % kvenna í
Pakistan. 78% ítalskra kvenna nota getnaðar-
vamir þó kaþólska kirkjan sé því andvíg
• Meðalaldur kvenna við giftingu í Bangla-
desh er 11,6 ár
• 2.736.000 fóstureyðingar em framkvæmdar
á degi hverjum í heiminum
• 685 konur deyja á degi hverjum eftir fóstur-
eyðingar
• Það er 200 sinnum líklegra að afrísk kona
látist af bamsförum en evrópsk kona
• 40% vændiskvenna í Tælandi em yngri en
16 ára
Þaö er ekki hlutverk samtaka
launafólks og atvinnurekenda ab
semja um abgang landsmanna ab
velferba rkerf i nu.
...skuldir heimila lágtekjufólks eru
álíka miklar og heimila hátekju-
fólks.