Vera - 01.05.1995, Síða 6

ksningarnar
NIÐURSTÖÐUR KOSNINGANNA 1995
A BYRJUNARREIT
EFTIR KRISTÍNU ÁSTGEIRSDÓTTUR
Kvennalistakonur hafa iðulega gert grín að því
að undirrituö hafi nánast frá upphafi mætt á
stórfundi Kvennalistans með ræðu sem hefur
að megininntaki aö nú standi Kvennalistinn á
krossgötum. Þegar ég horfi yfir 12 ára sögu
Kvennalistans finnst mér að krossgöturnar hafi
veriö margar sem reyndar er ekkert undarlegt
fyrir stjórnmálahreyfingu sem hefur veriö að
feta sig eftir braut sem enginn annar hefur far-
ið. Hvort sem fyrri krossgötur voru raunveruleg-
ar eða ímyndaðar þá er svo mikið víst að núna
stendur Kvennalistinn frammi fyrir stórum
spurningum um hlutverk sitt og framtíð eftir að
úrslit kosninganna liggja fyrir.
Kosningaúrslitin voru okkur Kvennalista-
konum mikil vonbrigöi þótt skoðanakannanir
hafi sýnt allt frá síðast liðnu hausti að fylgi okk-
ar fór minnkandi. Viö vonuðumst til aö geta
unnið fylgistapið upp í kosningabaráttunni. Við
héldum aö enn væri það mikil trú á því meöal
kjósenda okkar að Kvennalistans væri þörf og
sérstaða okkar það mikil að skellurinn yrði ekki
jafn stór og raun bar vitni. Þegar upp er staðiö
blasir viö mikið fylgistap í Reykjavík og á Reykja-
nesi svo og afar lítið fylgi úti á landi. Inni á þingi
sitja þrjár Kvennalistakonur allar af höfuðborg-
arsvæöinu rétt eins og í upphafi. Við erum
komnar aftur á byrjunarreit hvaö varðar þing-
styrk, en reynslusjóöurinn er digur. Við okkur
blasir sú spurning hvernig viö eigum að verja
þessum fjórum árum sem framundan eru. Eig-
um viö aö halda áfram á sömu braut sem al-
hliða stjórnmálasamtök með mikla virkni í þing-
inu? Eigum við aö söðla um og snúa okkur
alfarið aö kvennabaráttu í þeim skilningi að ein-
beita okkur aö flutningi tillagna sem snerta hag
kvenna, reyna að rífa upp kvennaumræðuna og
láta annað lönd og leið? Eða hvað?
Ég ætla hér á eftir að gera tilraun til að
greina úrslit kosninganna, skoöa stöðu kvenna
á Alþingi í sögulegu Ijósi og aö leita skýringa á
útkomu Kvennalistans.
^ Aukinn hiutur kvenna
Það má segja að tilgangur Kvennalistans hafi
frá upphafi verið af tvennum toga. Annars veg-
ar að rétta hlut kvenna og fjölga þeim í valda-
stofnunum þjóðfélagsins í samræmi við lýð-
ræöislegar kröfur, hins vegar að setja fram nýja
hugsun, kvennapólitík hugsaða af konum fýrir
konur, karla og börn. Þegar litið er yfir 12 ára
sögu okkar verður ekki annað sagt en að veru-
legur árangur hafi náöst á báöum þessum svið-
um þótt hraðar mætti ganga. Konum á þingi og
Guöný Guðbjörnsdóttir - ný þingkona
í sveitarstjórnum hefur fjölgað verulega og þau
málefni sem við höfum talið brýnust fyrir konur
hafa veriö á dagskrá bæði síðast liöiö vor í
sveitastjórnarkosningunum og nú í alþingis-
kosningunum þegar launamál kvenna urðu eitt
aðalumræðuefniö.
Þegar Kvennalistinn bauö fyrst fram í kosn-
ingunum 1983 átti það framboð sér aðeins
nokkurra mánaða aödraganda. Miklar umræð-
ur urðu innan Kvennaframboðsins í Reykjavík
um það hvort rétt væri að stíga annað skref á
framboðsleiöinni. Minnihlutinn létsérekki segj-
ast, stofnaði Kvennalistann og náði að bjóöa
fram í þremur kjördæmum. Viö skynjuðum þaö
margar aö við vorum búnar að hleypa af staö
hreyfingu sem ekki varð stöövuö, enda staöa
og hlutur kvenna í íslenskum stjórnmálum svo
Það er fróðlegt að velta því fyrir sér hvort út-
skiptin á tveimur reyndustu þingkonum
Kvennalistans sem áttu sér stað upp úr
miðju kjörtímabilinu 1987-1991 hafi haft
áhrifá fylgi Kvennalistans á þessum tíma en
þau hafa verið mjög umdeild og bar enn á
góma í þeirri kosningabaráttu sem nú er ný-
lega afstaðin.
skammarlegur að ekki varö við unaö og þörfin
á nýjum áherslum í kvennabaráttunni mikil. Niö-
urstaðan varð þrjár konur á þing og konum fjölg-
aði úr 5% þingmanna í 15% á Alþingi. í kosning-
unum 1987 var boðiö fram í öllum kjördæmum
og Kvennalistinn naut frábærs starfs frumherj-
anna þriggja. Fylgiö nær tvöfaldaðist og
Kvennalistakonurnar urðu sex. Konum á þingi
fjölgaöi upp í 20,6% þingmanna.
► Með storminn í fangiö
Eftir stjórnarmyndunarviðræöurnar voriö 1987
fórfylgi Kvennalistans í skoöanakönnunum upp
úr öllum veðrum eða yfir 30% og hefur aldrei
náð þeim hæðum síðan. Þar var aö verki sann-
færandi afstaöa þingkvenna sem settu lög um
lágmarkslaun sem skilyrði fyrir ríkisstjórnarþátt-
töku og vildu þar með standa við það sem þær
höföu sagt í kosningabaráttunni. Áriö 1988 var
Kvennalistinn hins vegar með storminn í fangið
eftir að hafa hafnaö stjórnarþátttöku og smátt
og smátt fór fylgiö minnkandi. Árið 1991 fékk
Kvennalistinn 8,3% atkvæöa og 5 konur kjörn-
ar. Konum á Alþingi fjölgaöi þó enn og urðu
23,8% þingmanna. Ein bættistviö á kjörtímabil-
Kristín Ástgeirsdóttir - bakslag ef Kvennalist-
inn hefði dottið út.
inu þannig að hlutfallið fór upp í 25%.
Það er fróðlegt að velta því fýrir sér hvort út-
skiptin á tveimur reyndustu þingkonum Kvenna
listans sem áttu sér staö upp úr miöju kjörtíma-
bilinu 1987-1991 hafi haft áhrif á fylgi
Kvennalistans á þessum tíma en þau hafa ver-
iö mjög umdeild og bar enn á góma í þeirri kosn-
ingabaráttu sem nú er nýlega afstaðin. Hvað
um þaö, fylgið fór aftur upp á við í skoðana-
könnunum og var á bilinu 15% - 20% þar til líöa
tók á sumarið 1994 þegar Jóhanna Sigurðar-
dóttir fór á kreik og setti allt hið pólitíska litróf
á annan endann. Niðurstaða kosninganna
1995 varðandi konur er sú að tala þeirra er
óbreytt á Alþingi íslendinga og erum viö enn
langt á eftir öörum Norðurlöndum.
► Fjórflokkurinn blífur
Ef litiö er á fjórflokkinn sem verður enn einu
sinni aö teljast sigun/egari kosninganna er
staöa kvenna á þeim bæ vægast sagt dapur-
leg. Sjálfstæðisflokkurinn sem auglýsti jafnrétt-
isstefnu sína grimmt undir forystu Sjálfstæðra
kvenna fékk 25 þingmenn, þar af eru fjórar kon-
ur, ein þeirra ný á þingi. Framsóknarflokkurinn
fékk 15 þingmenn þar af eru 3 konur, fjölgun
um eina hvorki meira né minna. Alþýöubanda-
lagið sem lagöi nokkra áherslu á stöðu kvenna
í kosningabaráttunni fékk 9 þingmenn, þar af
eru 2 konur eins og áöur, en önnur þeirra er ný
á þingi. Alþýðuflokkurinn fékk 7 þingmenn, þar
af er ein kona, en þær voru þrjár á síðasta kjör-
tímabili áöur en Jóhanna gekk út. Þjóðvaki fékk
4 þingmenn þar af 3 konur, tvær þeirra nýjar.
Loks kemur svo Kvennalistinn með sínar 3 kon-
ur. Niöurstaða: konum fjölgar afar hægt á þingi
og heföi Kvennalistinn dottið út hefði oröiö um
bakslag aö ræöa. Konur eiga enn sem fyrr afar
erfitt uppdráttar í gömlu flokkunum þótt nú hafi
gerst þau tíöindi að konur voru í efstu sætum
fyrirgömlu flokkana í þremur kjördæmum.
Niðurstaöa kosninganna er sem fyrr segir
staðfesting þess aö gamla flokkakerfið stendur
traustum fótum, hvaö sem hver segir um upp-
lausn þess og þörf uppstokkunar. Sjálfstæðis-
flokkurinn gnæfir yfir alla hina með gríöarlegt
fylgi og Framsóknarflokkurinn nálgaðist nú fyrri
stöðu, meðan Alþýöuþandalag og Alþýöuflokk-
ur eru heldur í lægö ef litið er aftur í tímann.
Þjóövaka mistókst herfilega að veröa hreyfing
fólksins og heldur ólíklegt að þau samtök eigi
framtíð fyrir sér í óbreyttri mynd. Kvennalistinn
fékk skýr skilaboð frá kjósendum um að aörir
væru beturtil þess fallnir að stjórna landinu og
>

t