Vera - 01.04.2004, Blaðsíða 19

/ UNGT FÓLK OG JAFNRÉTTI
intýraþrá, tilfinningalegt hlutleysi, öryggi, vald, ákveðni,
traust á sjálfan sig, einstaklingshyggju, samkeppni, al-
menna þekkingu, rökhugsun, hlutlægni og skynsemi. Slík
karlmennska skilgreinir sig frá kvenleika sem felst þá í
vandvirkni, líkamlegu þróttleysi, sértækri þekkingu, til-
finningum, ósjálfstæði, huglægni, samvinnu og að vera
nærandi eða samúðarfullur (Kenway og Fitzclarence,
1997). Slíka tvíhyggju er hægt að rekja allt aftur til
Aristótelesar sem lagði áherslu á að karlinn væri hið eigin-
lega kyn, viðmiðið, en konan aðeins ófullkomin mynd af
manninum eða frávik frá viðmiðinu (Horowitz, 1976). Vald
hinnar ráðandi karlmennsku kemur til út af undirskipun
þess sem kvenlegt getur talist og allra þeirra sem ekki geta
eða vilja uppfylla þessi karlmennskuatriði. Karlmennskan
er viðurkenndari og virtari. Rannsóknir hafa sýnt að fram
að unglingsárum er fínt að vera strákastelpa (e. tomboy)
en eftir það er gerð krafa um að þær samsami sig kvenleik-
anum. Það er hins vegar alltaf skelfilegt að vera stelpu-
strákur (e. sissy) (Thorne, 1993) og sýnir vel fyrirlitninguna
gagnvart kvenleikanum. Það getur að einhverju leyti skýrt
af hverju unglingsstelpur mælast með mun lakara sjálfs-
traust en unglingsdrengir þar sem þær þurfa að samsama
sig menningu og gildum sem eru lítils metin af þeim sem
eru ráðandi (Bourdieu, 2001).
Samkvæmt þessum póststrúktúral hugmyndum er
kynjamisrétti hvorki konum né körlum að kenna heldur
þeim hugmyndakerfum og skipulagi sem við höfum mót-
að í kringum kynin allt frá upphafsdögum heimspekinnar.
Því þarf fólk að vera meðvitað um þessar kynjuðu orðræð-
ur og reyna að berjast gegn þeim af fremsta megni. Birt-
ingarmyndir (e. representation) þeirra eru t.a.m. fáir karlar
EF STELPUR ERU FYRIRFERÐAMIKLAR, VIRKAR 0G RÁÐ-
ANDI í KENNSLUSTOFUNNI ER ÞAÐ OFTAR TÚLKAÐ SEM
ÓVIÐEIGANDI HEGÐUN EÐA ANDSPYRNA GEGN KENNAR-
ANUM HELDUR EN ÞEGAR DRENGIR EIGA í HLUT
í uppeldis- og umönnunarstörfum, fimleikum, dansi, ball-
ett og fáar konur I véla- og rafmagnsverkfræði, toppstjórn-
endastöðum, grínþáttum og fjölmiðlum (sem gerendur
en ekki bara sexý viðföng) svo eitthvað sé nefnt.
Ekki kvenlegt að vera fyndin
En snúum okkur aftur að húmornum og hvernig hann
tengist völdum og orðræðum um karlmennsku og kven-
leika. (rannsóknum hefur komið fram að húmor er stór lið-
ur í mótun karlmennskunnar hjá drengjum. Þeir nota
hann sem valda- og aðgreiningartæki. Andlegar meiðing-
ar fara oftar en ekki fram í grínformi og beinist ekki síst að
þeim sem eru ekki hluti af karlmennskuímynd þeirra, þ.e.
þeim sem stimplaðir eru kvenlegir eða hommar (Kehily og
Nayak, 1997). ( rannsókn minni á valdauppbyggingu í
tveimur unglingabekkjum kom í Ijós að þær stelpur sem
þóttu fyndnastar voru þær sem taldar voru strákastelpur,
þ.e. minnst tengdar hugmyndum um kvenleika (BRM,
2003). Það segir sitt um hvað hugmyndir um húmor og
karlmennsku eru samtvinnaðar. Þessar stúlkur sýndu um
leið af sér mikla virkni og frumkvæði í opinberum umræð-
um í tímum en virtust hins vegar ekki vera vinsælastar inn-
an stelpnahópsins en höfðu meiri félagsleg tengsl við
strákana. Þeir drengir sem þóttu virkastir opinberlega og 4
vera / 2. tbl. / 2004 / 19