Vera - 01.04.2004, Blaðsíða 48

Sigríður Stephensen
Lila og Lhasa
- konurá vegum úti
»Hvar áttu heima? Hvaðan ertu? Söng-
konurnar Lhasa de Sela og Lila Downs eiga
það sameiginlegt að hafa í æsku stundum
átt erfitt með að svara spurningum á borð
við þessar. Sú staðreynd að það hefur ekki
alltaf verið Ijóst hvar þær hafa átt heima
eða hverju þær tilheyra, hefur vafalaust
átt þátt í að móta þær sem manneskjur, sem söngkonur og sem listamenn. Þær eiga það
líka sameiginlegt að vera af mexíkönsku og bandarísku foreldri. Báðar eyddu þær drjúg-
um hluta bernskunnar í bíl á þjóðvegum Norður- og Suður-Ameríku, og við bið á landa-
mærum Mexíkó og Bandaríkjanna. Fjölleikahús og trúðar hafa komið við sögu í lífi
beggja og báðar hafa þær sungið frá unga aldri. Nú eru þær báðar á fertugsaldri og fást
við tónlist og texta, en þar fer hvor sína leið, þótt vegir og landamæri séu viðfangsefni
beggja á einn eða annan hátt.
I il^ ft/\i»i»%í,vinnur nu 9err5 fl°rðu p^ötu
Llld l/l/ WII Jsinnar sem kemur út íjúní í sum-
ar. Hún er dóttir indjánakonu af mixteca-ættum í Oaxaca-
héraði í Mexíkó og bandarísks kvikmyndagerðarmanns frá
Minnesota. Indjánastelpan var hún kölluð þegar hún bjó
hjá föður sínum í Bandaríkjunum, hluta úr ári, en kana-
stelpan þann hluta sem hún dvaldi hjá móður sinni í
Mexíkó - í hvorugu tilfellinu hafði uppnefnið jákvæða
merkingu.
Útlit Lilu Downs er sláandi, hún minnir um margt á
mexíkönsku myndlistarkonuna Fridu Kahlo, svipsterk og
dökkbrýnd. Sú var tíðin að hún litaði hrafnsvart hár sitt
Ijóst og flakkaði um og seldi skartgripi á götumörkuðum, í
föruneyti hljómsveitarinnar Grateful Dead. Hún segist
hafa haft þörf fyrir að umgangast fólk sem stóð á sama
hvaðan hún kom og hver hennar bakgrunnur var. Eftir
flökkulíf um tíma sneri Lila aftur í skóla og kláraði nám
bæði í klassískum söng og mannfræði, þar sem hún sökkti
sér ofaní myndvefnað mexíkanskra kvenna fyrr á öldum
þar sem goðsögur gegna stóru hlutverki. Hún fór að takast
á við það að vera kani og indjáni í senn og gerði sér grein
fyrir forréttindum sínum, að hafa innsýn í tvo menningar-
heima, og það bæði utanfrá og innanfrá.
Lilu Downs liggur mikið á hjarta, sem hún tjáir í textum
sínum. Misrétti sem indjánar í Mexíkó eru beittir brennur á
henni og eins aðstæður mexíkanskra innflytjenda í Banda-
ríkjunum, sem eru upp til hópa í láglaunastörfum. Hún býr
LILU DOWNS LI6GUR MIKIÐ Á HJARTA, SEM HÚN TJÁIR í
TEXTUM SÍNUM. MISRÉTTI SEM INDJÁNAR í MEXÍKÓ ERU
BEITTIR BRENNUR Á HENNI OG EINS AÐSTÆÐUR MEXÍK-
ANSKRA INNFLYTJENDA í BANDARÍKJUNUM, SEM ERU
UPP TIL HÓPA í LÁGLAUNASTÖRFUM
yfir mikilli og voldugri rödd og er óhrædd við að gera alls
kyns kúnstir - hún vælir, hvíslar, rappar, öskrar og kjökrar
efá þarfað halda. Tónlistin sem Lila flytur er fjölbreytt og
býður upp á leikræna tilburði, hún sækir talsvert í sjóð
mexíkanskrar þjóðlagatónlistar en semur líka sjálf. í text-
um sínum bregður hún oft upp myndum af fólki og að-
stæðum þess sem hún túlkar með blæbrigðaríkri rödd,
ýmist á spænsku eða ensku. Á síðustu plötu sinni
Border/La Linea er leiðarstefið draumur Mexíkóbúa um
að komast yfir línuna, landamærin, i átt til betra lífs, sem
oftar en ekki reynist tálsýn. Þreyttir vöðvar og brostnar
vonir eru raunveruleiki verksmiðjustúlkunnar Rosu Mariu
sem komst yfir línuna, svo er þarna saga farandverka-
mannsins sem hugðist afla fjölskyldunni tekna í henni Am-
eríku en var snúið til baka á landamærunum. Lila tekur líka
fyrir gamla Woody Guthrie lagið This land is your land og
minnir á að Bandaríkin hafa alla tíð verið land innflytjenda,
þótt meðferðin á þeim í dag sé misjöfn.
Helsti samstarfsmaður Lilu Downs er Paul Cohen, eigin-
maður hennar, saxófónleikari og fyrrverandi trúður í götu-
leikhúsi. Hljómsveit Lilu er skipuð tónlistarmönnum frá
ýmsum löndum Rómönsku Ameríku, útsetningar eru fjöl-
breyttar og sækja í alls kyns tónlistarstefnur. Plata Lilu
Downs og félaga Una Sangre/One Blood er væntanleg í
sumar.
Plötur Lilu Downs:
• La Sandunga (AME, 1998)
• Tree of Life (Narada, 2000)
• Border/La Linea (Narada, 2001)
Heimasíða:
http://www.liladowns.com/
http://mapage.noos.fr/weblhasa/
48/2. tbl. /2004/vera