Ljósmæðrablaðið - 15.11.2004, Blaðsíða 32

fæðingu og fái eingöngu brjósta-
mjólk mætir örugglega næringar-
þörfum heilbrigðs, fullburða ný-
bura.
2. Heilbrigður, fullburða nýburi sem
fer á brjóst snemma og þegar hann
vill þarfnast ekki blóðsykursmæl-
ingar og þarf ekki ábótagjafir.
3. Gæta að því að nýburi tapi sem
minnstum hita: Þurrka nýbura vel
og setja strax við húð móður (WHO,
1997; Haninger og Farley, 2001).
4. Helja brjóstagjöf strax og nýburinn
er tilbúinn: Setjið barnið á brjóst ef
mögulegt innan 30-60 mínútna frá
fæðingu. Rannsóknir hafa sýnt að
um það bil 20 mínútum eftir
fæðingu byrjar nýburinn að sýna að
hann vilji fara á brjóst („stage of
readiness"). Forðist eins og mögu-
legt er aðskilnað móður og barns
þar til fyrstu vel heppnuðu brjósta-
gjöfinni er lokið.
5. Hvetjið til tíðra gjafa án ábótar.
6. Leggja á brjóst við íyrstu merki um
hungur: Grátur er seint merki um
hungur.
7. Hvetjið til að halda mikið á baminu:
Það að halda á barni minnkar grát
hjá þeim og svitamyndun; það
varðveitir orkubirgðir nýburans í
formi glúkósu og fitu.
8. Það að taka nákvæma sögu, gera
áhættumat, klínískar athuganir og
líkamsskoðun er mikilvægara en
blóðsykursmæling ein og sér þegar
lagður er grunnur að viðeigandi
meðferð fyrir barnið (Haninger og
Farley, 2001).
9. Heilbrigður fullburða nýburi á
brjósti þróar ekki með sér einkenni
um hypoglykemiu vegna ónægra
fæðugjafa. Það barn þarf að meta
með tilliti til undirliggjandi sjúk-
dóma; barn sem drekkur ekki eða er
slappt gæti verið veikt.
10. Athuga þarf með áreiðanleika og
næmni mælisins sem notaður er.
Mælir sem er með lélega næmni og
sértækni á ekki að nota til að greina
hypoglykemiu.
11. Ef að þarf að skima barn fyrir
hypoglykemiu ætti ekki að gera það
fyrr en 4-6 klst. eftir fæðingu (sjá
þó lið 12). Nútíma ráðleggingar eru
að viðhalda bóðsykursgildum ný-
bura yfir 2.2-2.5 mmol/1; gildi þar
fyrir neðan þarfnast vandlegrar at-
hugunar á ástandi barnsins því það
gæti endurspeglað undirliggjandi
sjúkdóm frekar en of litla næringu.
12. Tafarlaust á að mæla blóðsykurs-
gildi hjá börnum sem eru með ein-
kenni og eru fyrirburar, vaxtarskert
börn, börn sykursjúkra mæðra eða
eru veik og þá gilda ekki ofannefnd
atriði (WHO, 1997; Haninger og
Farley, 2001).
Klínísku dæmin mín í Ijósi
fræðilega kaflans
Eftir að hafa farið í gegnum fræðilegt
efni tengt hypoglykemiu tel ég að börn-
in í dæmunum hér á undan hafi öll
verið meðhöndluð rangt. Blóðsykur var
mældur of snemma hjá þeim öllum sem
jrjónar aðeins þeim tilgangi að finna
styrk blóðsykurs þegar hann er í eðli-
legu lágmarki. Rannsóknir hafa sýnt að
blóðsykur er í lágmarki á milli 1-2 klst.
aldurs en hækkar á 3ju klst. þrátt fyrir
fóstu. Enn frekar er i heimildum hug-
mynd um að aðlögun nýbura að jafn-
vægi á blóðsykri sé breytileg eftir forða
þeirra á öðrum orkuefnum eins og
ketonum fyrir efnaskipti í heila. Börn á
brjósti hafa hærri gildi ketóna.
Fæðingarmáti er ekki talin áhættu-
þáttur. Keisarabörn þarf því ekki að
skima fyrir blóðsykri ef að þau eru
heilbrigð, fullburða og ekki í áhættu
fyrir hypoglykemiu.
Barnið sem átti foreldra frá Græn-
höfðaeyjum var greint vaxtarskert og
var þá miðað við okkar staðal en móð-
irin var áberandi lágvaxin miðað við
okkur. Á haustráðstefnu Miðstöðvar
mæðraverndar 1. oktober s.l. flutti Dr.
Jason Gardosi erindi um vaxtarseinkun
fósturs en hann hefur m.a. gert tölvu-
forrit varðandi áætlaðan fósturvöxt og
fæðingarþyngd. Þá er tekið tillit til
ýmissa þátta hjá móður (t.d. stærða og
þjóðflokks), fóstri og meðgöngu
(customised charts). Dr Gardosi talaði
um að að börn sem fæddust með lága
fæðingarþyngd miðað við meðgöngu-
lengd (SGA) væru ekki endilega vaxt-
arskert nema að tillit væri tekið til þess-
arra þátta. Það getur munað allt að 20%
á þyngd barna hvort þau gætu talist
vaxtaiskert eða ekki út frá þessum ein-
staklingsmiðuðu vaxtaráætlunum.
(Gardosi, 2004). Á síðustu árum hefur
erlendu fólki á íslandi Qölgað mjög
mikið og tel ég að nauðsynlegt sé að
taka í notkun einstaklingsmiðaðar vaxt-
aráætlanir í mæðravernd ef við ætlum
að viðhafa fagleg vinnubrögð.
Aö skima heilbrigðan fullburða ný-
bura er ekki stutt fræðilegum rökum og
getur haft neikvæð áhrif á brjóstagjöf.
Það var því óviðeigandi að mæla blóð-
sykur hjá barninu sem ekki tók brjóst
fyrsta daginn sinn og gefa því þurr-
mjólk. Rétta meðferðin í því tilfelli var
áframhaldandi stuðningur og aðstoð við
brjóstagjöf.
Eina barnið í dæmisögunni sem
getur flokkast i áhættuhóp var barnið
sem átti móður sem var með með-
göngusykursýki. Það barn var líka mælt
of snemma og viðmiðunarmörkin voru
of há (2,8 mmol/1) miðað við heimild-
irnar sem ég gat um.
Annað sem mikið heíur verið gagn-
rýnt og ég minntist ekkert á eru blóð-
sykursmælar. Það er efni í annað verk-
efni. Margskonar mælar hafa verið
notaðir og flestir eru ónákvæmir. Ekki
er að sakast við framleiðendur því mæl-
arnir eru framleiddir fýrir sykursjúka
þar sem minna máli skiptir hvort talan
er 2 eða 2.5mmol/l. Mælarnir eru næm-
ari þegar mæla á háan blóðsykur. Ef að
barn mælist með lágan blóðsykur á
blóðsykursmæli á að staðfesta það með
blóðprufú sem er greind á rannsókn-
arstofu. Blóðsykursmælirinn á að vera
skimunartæki en ekki greiningartæki ef
að ekki liggja fyrir rannsóknir sem sýna
að hann er nákvæmur þegar hypo-
glykemia er metin (WHO, 1997).
Lokaorð
Eg tel að við verðum að íhuga grund-
vallar mikilvægi „fyrst af öllu gerurn
engan skaða“ („primum non nocere“)
öllum þeim eðlilegu nýburum sem eru
skimuð vegna frjálslegrar stefnu um
skimun. Það leiðir til frekari prófa og
meðferðar, oft ónauðsynlegra og mögu-
lega skaðlegra. Byggir heilbrigðisstafs-
fólk sem skimar heilbrigða nýbura
frjálslegar aðgerðir sínar á tækni-
hyggju? Vilhjálmur Árnason segir í bók
sinni „Siðfræði lífs og dauða“ að kjarni
tæknihyggjunnar sé að tæknilegur
hugsunarháttur sé alhæfður yfir á svið
þar sem hann á ekki við eða að vægi
hans einhliða elft á kostnað annarra
þátta. Ef að við skoðum blóðsykurs-
skimanir út frá kenningu tæknihyggj-
unnar þá eru óviðeigandi blóðsykurs-
mælingar gerðar á heilbrigðum nýbur-
um sem stendur til boða bijóstamjólk
og niðurstöður oftúlkaðar á kostnað
brjóstagjafar. Ég tel að það þurfi að
endurskoða verklagsreglur er varða
blóðsykursskimanir á íslenskum nýbur-
um og þá sérstaklega keisarabörnum
sem er stór hluti nýburanna okkar. Við
verðum að standa vörð um nýbura sem
stendur til boða brjóstamjólk að hann
fái ekki að nauðsynjalausu eitthvað
annað sem er verri kostur og stuðla
32 Ljosmæðrablaðið nóvember 200-t