Ljósmæðrablaðið - 15.11.2005, Blaðsíða 6

Samfelld Ijósmæðraþjónusta
- raunhæfur valkostur í barneignarferlinu
Útdráttur
I þessarí grein verður fjallað um sam-
fellda þjónustu Ijósmœðra, þar sem
hugtakið er skoðað, innleiðing slíkra
þjónustuforma, kostir og gallar, aðal-
lega frá sjónarhorni Ijósmœðra. Greinin
er byggð á frœðilegum kafla rann-
sóknar minnar úr meistaranámi frá
1999 og verða niðurstöður hennar jlétt-
aðar inn í umrœðuna, auk heimilda frá
undanjornum fimm árum. Fjallaði rann-
sóknin um viðhorf og vilja íslenskra
Ijósmœðra til þess að starfa við sam-
fellda Ijósmœðraþjónustu. Rannsóknin
var gerð á Kvennadeild LSH, þar sem
fyrirhugað var að bceta við Ijósmœðra-
hóp, sem veitti samfellda þjónustu í
gegn um allt barneignarferlið, en þar
hafði verið starfandi slíkur hópur frá
árinu 1994 (MFS). Spurningalisti var
sendur til allra starfandi Ijósmœðra á
Kvennadeild LSH, alls 111 Ijósmæðra,
þar sem sýnt var að Ijósmœður hins
nýja hóps kœmu úr þeirra röðum. Spurt
var um viðhorf og áhuga Ijósmæðranna
á að starfa við samfellt þjónustuform og
niðurstöður tengdar við lýðfrœðilegar
upplýsingar, svo sem aldur, hjúskapar-
stöðu, jjölda og aldur barna, nám og
reynslu. AIls svöruðu 69 Ijósmœður eða
62,2% (Árdís Ólafsdóttir, 1999).
Reynsla síðastliðinna 10 ára afMFS
einingunni hefur verið jákvœð, og
komast færri konur að en vilja og er
það í samrœmi við erlendar rannsóknir,
þar sem konur lýsa ánœgju með um-
önnun og þjónustu I samfelldu þjón-
ustukerji (Biro, Waldenström, Brown og
Pannifex, 2003; Brown ogLumley, 1994;
McCourt og Page, 1996; van Teijlingen,
Hundley, Rennie, Graham og Fitz-
maurice, 2003). Samkvœmt rannsókn-
um hefur samfelld þjónusta ják\>œð áhrif
á starfsánœgju Ijósmœðra, þar sem
þœttir eins og sambandið, sem þær
mynda við konuna, betri nýting hæfni
þeirra og þekkingar, stjórn á vinnu
þeirra og vinnutíma hafa hvað mest
áhrif. Samt sem áður virðist mikið álag
og binding valda því að sumar Ijós-
mœðranna gefast upp og hœtta (Allen,
Bourke Dowling og Williams, 1997;
Árdís Ólafsdóttin
Ijósmóðir í Hreiðrinu á
LSH og aðjúnkt í Ijósmóðurfræði
við Háskóla Islands
* Ritrýnd grein
Green, Curtis, Price og Renfrew, 1998;
Sandall, 1997). Verðandi foreldrum er i
auknum mœli boðið upp á samfellda
þjónustu Ijósmœðra á Islandi, einkum í
meðgönguvernd og sœngurlegu. Ekkert
eitt þjónustuform er það eina rétta en
mikilvœgt er að samfelld þjónusta Ijós-
mæðra sé raunhœfur valkostur og að
boðið sé upp á mismunandi valkosti i
barneignarferlinu, með áherslu á sam-
fellu, þannig að konur og Ijósmæður
geti fundið það þjónustuform sem þeim
hentar.
Söguleg þróun samfelldrar
Ijósmæðraþjónustu
Undanfarna áratugi hefur verið í gangi
nokkur umræða um það hvers konar
barneignarþjónusta henti best í nútíma-
samfélagi, þar sem komið sé sem best
til móts við óskir og þarfir verðandi for-
eldra. I vestrænum þjóðfélögum lækkaði
tíðni mæðra- og ungbarnadauða mjög á
síðustu öld og hefur haldist mjög lág frá
seinni hluta hennar. Var þá í auknum
mæli farið að huga að upplifun og
ánægju kvenna með þá umönnun og
þjónustu sem þær fá í barneignarferl-
inu. Ýmsar rannsóknir hafa bent til þess
að upplifun kvenna á þessum mikil-
væga tíma hafi langtíma áhrif á þær og
samband þeirra við barnið sitt (Oakley,
Hickley, Rajan og Rigby, 1996).
Bætt staða og menntun kvenna í
hinum vestræna heimi, sem náðst hefur
m.a. fyrir tilstilli kvenréttindabaráttu
síðustu aldar, hefur fært konum aukin
áhrif og sjálfstæði. Þær láta frekar i ljós
skoðun sína og óskir og einnig er í dag
meiri gaumur gefinn að rödd neyt-
andans.
I Englandi gaf ríkisstjórnin út skýrsl-
ur og meðmæli, sem voru byggð á
könnunum, sem gerðar voru á óskum
og þörfum kvenna í barneignarferlinu.
Ein slík skýrsla er Changing Childbirth
skýrslan og samkvæmt henni á um-
önnun í barneignarferlinu að miðast við
þarfir og óskir konunnar með áherslu á
val, stjóm á aðstæðum og samfellda
þjónustu (Department of Health, 1993).
í hugmyndafræði og stefnu Ljósmæðra-
félags íslands er lögð áhersla á þessa
þætti og á að auka hlut samfelldrar
þjónustu ljósmæðra í barneignarferlinu
(Ljósmæðrafélag íslands, 2000).
Krafan um breytingar á þjónustu í
barneignarferlinu kom upphaflega frá
konum sem voru óánægðar með um-
önnun á stofnunum, sérstaklega á
sjúkrahúsum, en þangað flutti mest öll
þjónustan um miðja síðustu öld. Ljós-
mæður hafa einnig lýst óánægju sinm
með vinnufyrirkomulag innan sjúkra-
húsa, þar sem þær hafa glatað sjálfstæði
sínu að ákveðnu marki (McCourt og
Page, 1996; Robinson, 1993).
Stofnanavæðing barneignarferlisins
hefur haft gífurleg áhrif á ljósmóður-
hlutverkið. Tækni hefur leyst af hendi
mannlegan stuðning og klíníska hæfm-
Skipulag ljósmæðraþjónustunnar innan
sjúkrahúsa hefur stúkað í sundur barn-
eignarferlið, þannig að mismunandi
ljósmæður sinna konunum í stuttan
tima á meðgöngu, í fæðingu eða sængur-
legu. Afleiðingin er skortur á samfellu>
sem getur komið í veg fyrir árangurs-
ríka og heildræna umönnun. Sérhæfmg
ljósmæðra verður á afmörkuðu sviði
barneignarferlisins, á meðan þær glata
hæfni og þekkingu á öðru (Arney>
1982; Page, 1996).
6 Ljósmæðrablaðið nóvember 2005