Ljósmæðrablaðið - 15.11.2005, Blaðsíða 27

Ljósmceðranemar á 1. ári.
Efri röð frá vinstri: María Haraldsdóttir, Berglind Hálfdánsdóttir, Auðbjörg Brynja Bjarna-
dóttir, Jenný Árnadóttir, Arndís Mogensen og Nína Björg Magnúsdóttir.
Neðri röð frá vinstri: Hafdís Ólafsdóttir, Salný Guðmundsdóttir, Guðftnna Sveinbjörnsdóttir
og Erna Valentinusdóttir
dóttir, 1995). Námstími ljósmæðra var
aukinn árið 1964 úr einu ári i tvö ár en
þá voru einnig samþykkt ný lög um
skólann. Árið 1982 voru enn á ný
gerðar breytingar á reglugerð fyrir
Ljósmæðraskóla íslands. Námstíminn
hélst óbreyttur en nú var hjúkrunar-
fræðimenntun gerð að inntökuskilyrði.
Síðustu breytingarnar sem urðu á námi
Ijósmæðra voru svo árið 1995 þegar
námið var fært upp á háskólastig, sem
hluti af námsbraut í hjúkrunarfræði við
Háskóla íslands. Námið var flutt frá
Heilbrigðisráðuneytinu til Menntamála-
ráðuneytisins og þá fyrst var ljósmóðir
ráðin til að hafa yfirumsjón með
náminu (Ólöf Ásta Ólafsdóttir, 1995).
Þegar saga námsins er skoðuð kemur
það mörgum sjálfsagt á óvart hversu
lengi gamlar hefðir hafa haft áhrif á
tilhögun námsins. Námið var flutt frá
Heilbrigðisráðuneytinu og þar með frá
landlækni árið 1995 og er það eins-
dæmi hér á landi. Það má lengi velta
því fyrir sér hvort að þetta fyrirkomulag
hafi haft áhrif á stéttina í heild, sjálf-
stæði hennar og þróun. Hildur Krist-
jánsdóttir, ljósmóðir (2002) veltir því
fyrir sér í grein sinni „Eru ljósmæður
fagstétt?“, hvort ljósmæður hafi fengið
teknisffæðilegt uppeldi í náminu og
hugmyndafræðin því öll sjúkdómsmið-
aðri. Það má gera ráð fyrir því að þróun
Ijósmóðurstarfsins hafi getað orðið
nieð öðrum hætti hér á landi ef stéttin
hefði farið með umsjón námsins fyrr en
undir lok 20. aldar. Með flutningi
námsins yfir á háskólastig árið 1995
hafa ljósmæður fengið sjálfstæði sitt að
ntiklu leyti til baka og vænta má að
rannsóknir ljósmæðra aukist ffá ári til
árs með auknum gæðum menntunar
sem tekur mið af hugmyndafræði stéttar-
ninar. Þetta mun svo vonandi hafa já-
hvæð áhrif á starf stéttarinnar á stofn-
unum og viðhorf samfélagsins til fæð-
'ngarferilsins. Má kannski segja að
endurreisnartimi ljósmóðurinnar sé
hafinn?
Réttindabarátta kvenna
k.röfur umheimsins um aukin réttindi
hvenna náðu hingað til lands um miðja
19. öld og formleg réttindi þeirra jukust
a síðari hluta aldarinnar. Sérstök kvenna-
utenntun fór að ryðja sér til rúms og
Hgalegur en jafnframt takmarkaður
rettur þeirra til kosninga og erfða var
viðurkenndur (Einar Laxness, 1995).
hfeð kvenréttindum var farið fram á
hugmyndafræðilegar breytingar á þjóð-
hfinu. Samkvæmt helstu hugmyndum
áttu konur að standa jafnfætis bónda
sínum, menntast jafnhliða honum og
ráða eignum sínum einhliða. Þetta
þýddi miklar breytingar á íslensku sam-
félagi og margir áttu erfitt með að sam-
þykkja róttækar breytingar sem fólust í
auknum réttindum kvenna, enda gekk
kvenréttindabaraáttan hægt. Því til
stuðnings má til dæmis benda á að það
var ekki fyrr en árið 1945 sem að sett
eru lög um laun ríkisstarfsmanna. Þar
kemur fram að konur skuli hafa sama
rétt og karlar að öllu jöfnu. Önnur alda
kvenréttindabaráttu hófst árið 1970
þegar Rauðsokkur, hreyfing kvenna hóf
róttæka baráttu fyrir jafhrétti kynjanna.
Þessi barátta hélt áfram með stofnun
Kvennalistans, stjórnmálasamtökum
kvenna sem stofnuð voru 1983 til að
vinna að hagsmunamálum kvenna á
þjóðmálasviði (Einar Laxness, 1995).
Það má segja að með seinni öldu
kvenréttindabaráttunnar á íslandi hafi
orðið vitundarvakning hjá konum og
almenningi um aukið jafnrétti. Ef litið
er til ljósmóðurfræðinnar í þessu sam-
hengi þá hefur frá þessum tíma sjálf-
stæði stéttarinnar aukist með færslu
námsins á háskólastig. Konur gera al-
mennt meiri kröfur um fræðslu og eigin
ákvarðanatöku þegar kemur að barn-
eignarferlinu og um leið þurfa ljós-
mæður að mæta kröfum þeirra með
íjölbreyttari úrræðum. Til dæmis hefur
verið tekin upp sú nýjung að nota nála-
stungur og aðrar óhefðbundnar verkja-
meðferðir, konur hafa nú líka val um
fæðingarstað að vissu marki og heima-
fæðingum hefur farið fjölgandi nú á
allra síðustu árum.
Ljósmæðramenntun í dag byggir á
þessum grunni og eigum við ötulli
vinnu margra ljósmæðra margt að
þakka. Vönumst við, verðandi ljósmæð-
ur, til þess að við verðum ekki eftirbátar
þessara kjarnakvenna sem gengið hafa
á undan okkur. Enn er langt í land og
margt má betur fara. Við viljum efla
stéttina og Ljósmæðrafélagið verður
okkar félag!
Helga Sigurðardóttir og
Stefanía Guðmundsdóttir,
Ijósmæðranemar.
Heimildaskrá
Anna Sigurðardóttir (1976). Fyrsta stétt ísl-
enskra kvenna í opinberri þjónustu. Ljós-
mœðrabiaðið 54(1), 109-114.
Anna Sigurðardóttir (1984). Úr veröld kvenna:
Barnsburður. í Björg Einarsdóttir (ritstj.)
Ljósmœður á íslandi II (1. útg., bls. 137-
311). Reykjavík: Ljósmæðrafélag íslands.
Einar Laxness (1995). íslandssaga II. bindi, i-
r. Reykjavík: Vaka - Helgafell hf.
Eva S. Einarsdóttir og Guðrún G. Eggerts-
dóttir (1989). Ljósmæður, menntun og störf.
Ljósmœðrablaðið 67(2), 22-34.
Hildur Kristjánsdóttir (2002). Eru ljósmæður
fagstétt? Hugmyndir um fagstéttir og hvað
einkennir þær. Ljósmœðrablaðið 80(2), 5-14.
Ólöf Ásta Ólafsdóttir (1995). Breytingar og
þróun á námi í ljósmóðurfræði. Ljósmœðra-
blaðið 73(2), 14-29.
Sigurjón Jónsson (1959). Ágrip af sögu Ijós-
mœðrafrœðslu og Ijósmœðrastéttar á tslandi.
Reykjavík: Steindórsprent H. F.
Ljósmæðrablaðið nóvember 2005 27