Ljósmæðrablaðið - 15.11.2005, Blaðsíða 26

FELAG LJOSMÆÐRANEMA
Kve n n afríd agu r i n n
- hvernig hefur þróun Ijósmæðramenntunar tengst
kvennabaráttu á Islandi?
Ljósmœðranemar á 2. ári við sumarbústað Ljósmœðrafélagsins í Úthlið. Frá vinstri: Bára
Hildur Jóhannsdóttir, Anna Margrét Pálsdóttir, Elva Rut Helgadóttir, Eva Laufey Stefáns-
dóttir, Helga Ólöf Eiríksdóttir, Stefanía Guðmundsdóttir, Helga Sigurðardóttir, Guðrún
Pálsdóttir og Ásdís Pétursdóttir Ólafs. Á myndina vantar Þóru Guðnýju Ægisdóttur.
Ritstjórí Ljósmœðrablaðsins, Valgerður
Lísa Sigurðardóttir, bar upp þá bug-
mynd í haust að Oddrún, félag Ijós-
mœðranema fengi að birta efni í
blaðinu undir yfirskrift félagsins. Þar
sem Ijósmæöranema skortir tilfmnan-
lega málgagn var tilboðinu tekið fegins
hendi. Að þessu sinni er umfjöllunar-
efni nemapistilsins þróun Ijósmœðra-
menntunar á Islandi og tengsl hennar
við jafnréttisbaráttu kvenna.
Þróun Ijósmæðramenntunar á
íslandi
Frá upphafi hafa konur sinnt fæðingar-
hjálp á Islandi eins og víðast hvar í
heiminum og lært mann frarn að manni
(eða konu fram að konu) (Sigurjón
Jónsson, 1959). Með konunglegri til-
skipun frá Kristjáni III. Danakonungi,
frá árinu 1537, tók gildi sú regla að
prestar áttu að sjá um að kenna ljós-
mæðrum og gilti sú tilskipun þar til
Bjami Pálson var skipaður landlæknir
árið 1760. Þá hófst skipulögð ljós-
móðurfræðsla á íslandi. í erindisbréfi
til Bjarna frá 1760 eru talin upp þau
störf sem hann átti að sinna. Þar kom
fram að hann ætti meðal annars að
annast kennslu ljósmæðra. Hann réði til
starfa danska ljósmóður til að annast
verklega kennslu, en það var Margrethe
Katarine Magnussen sem hafði lokið
námi frá Fæðingarstofnuninni í Kaup-
mannahöfn (Siguijón Jónsson, 1959).
Ljósmóðurstarfið varð fyrsta stétt
kvenna í opinberri þjónustu sem greitt
var íyrir (Sigurjón Jónsson, 1959; Anna
Sigurðardóttir, 1976). Margrét Katrín
eins og hún var kölluð hér á landi
kenndi ljósmæðrum á íslandi í hálfa öld
ásamt ljórum landlæknum.
Yfirsetukvennalögin frá 1875 voru
að mestu sett fyrir tilstilli Jóns Hjalta-
líns landlæknis. Þau kváðu á um að
ljósmæður gátu lokið prófi hjá land-
lækni eða hjá héraðslæknum nokkurra
kaupstaða. Námstíminn lengdist og var
alls staðar á landinu orðnir þrír mánuðir
árið 1876 (Anna Sigurðardóttir, 1984;
Sigurjón Jónsson, 1959). Námstíminn
var lengdur enn frekar í 6 mánuði
veturinn 1909-1910 og hélst form ljós-
mæðrakennslu óbreytt þar til að Yfir-
setukvennaskóli Islands var stofnaður
árið 1912 en yfir honum var Guð-
mundur Björnsson, þáverandi land-
læknir. Hann fór einnig með alla
kennslu við skólann að undanskilinni
verklegri kennslu sem var áfram í
höndum ljósmæðra og var námstíminn
óbreyttur (Anna Sigurðardóttir, 1984).
Þegar Háskóli íslands var stofnaður
árið 1911 var Landlæknisembættið ekki
lengur í beinum tengslum við kennslu
lækna og ljósmæðra og varð því úr að
Yfirsetukvennaskólinn var stofnaður
(Ólöf Ásta Ólafsdóttir, 1995).
Árið 1924 voru gerðar breytingar á
lögum um Yfirsetukvennaskólann og
hann tók nafnið Ljósmæðraskólinn í
Reykjavík. Starfsheitið „Ljósmóðir“ var
einnig lögfest í þessum lögum. Náms-
tíminn var lengdur og taldi nú níu mán-
uði, inntökuskilyrði í skólann voru gerð
skýrari og námspláss voru ákveðin, 10-
12, ár hvert (Anna Sigurðardóttir,
1984). Fram að þessum tíma hafði nám
ljósmæðra farið fram á ýmsum stöðum
i borginni, fyrst á Bessastöðum, í gamla
spítalanum við Spítalastíg, í Farsóttar-
húsinu við Þingholtsstræti og til margra
ára fór hún ffarn á heimili Þuríðar
Bárðardóttir ljósmóður í Reykjavík að
Tjamargötu 16. Það var ekki fyrr en 20.
desember árið 1930 að öll kennsla ljós-
mæðra fluttist í nýtt húsnæði Land-
spítalans (Anna Sigurðardóttir, 1984).
Lögin um Ljósmæðraskólann í Reykja-
vík frá 1924 féllu úr gildi árið 1932
þegar ný lög vom sett. Þau kváðu á um
að skólinn hefði fastan samastað á
Landspítalanum og að verkleg kennsla
færi ffam á fæðingadeildinni. Kennslan
var í höndum yfirljósmóður og -læknis
og námstíminn var enn lengdur, að
þessu sinni í eitt ár (Eva S. Einarsdóttir
og Guðrún G. Eggertsdóttir, 1989).
Sama ár og Landspítalinn tók til starfa
var Hjúkrunarkvennaskólinn settur, en
lögin um hann voru felld saman við lög
um Ljósmæðraskólann í Reykjavík árið
1932 og hét skólinn þá Ljósmæðra- og
hjúkrunarkvennaskóli íslands. Ljós-
mæðrafélagið lýsti óánægju sinni með
þetta fyrirkomulag og var þá ákveðið að
deildirnar yrðu nefndar hvor um sig,
Ljósmæðraskóli íslands og Hjúkrunar-
kvennaskóli íslands (Ólöf Ásta Ólafs-
26 Ljósmæðrablaðið nóvember 2005