Akranes - 01.01.1952, Page 14

Ólafur Gunnarsson, frá Vík í Lóni:
^ >
A ISLENDINGASLOÐUM
' JÓTLANDI
Danmöik er lítið land og samgöngur
eru góðar, oft á dag er hægt að komasl
frá einum landshluta til annars ýmist
með járnbrautum eða flugvélum. Dag
einn í apríl s.l. lagði ég af stað með hrað-
lestinni frá Kaupmannahöfn, klukkan g að
morgni, klukkan 14 sama dag var ég kom-
inn til Fredericia, sem er rétt vestan við
Litlabelti. f Fredericia eigum við fslend-
ingar tvo ræðismenn þótt hvorugur þeirra
hafi opinbera ræðismannsnafnbót. Ann-
ar þeirra er Erlingur Tulinius læknir, hinn
er Thorvald Bögelund skólastjóri. Eins og
nafnið bendir til er sá síðarnefndi danskur
en hann dvaldi ó íslandi um hríð sxunarið
1946 og tók þá sliku ástfóstri við land og
þjóð, að fáir Danir hafa gert betur. Hann
hefur haldið marga fyrirlestra um ísland
meðal annars í danska útvarpið, skrifað
um okkur glöggar og vinsamlegar kjallara-
greinar og það, sem ekki er minnst um
vert. Hann hefur komið nemendum sínum
í bréfasamband við nemendur á Akureyri
og kosta þau bréfaviðskipti hann mikið
þýðingastarf, því íslenzku bömin skrifa
flestöll á íslenzku. Ég sýndi nemendum
Bögelunds ísl. litkvikmyndir og vöktu þær
mikinn fögnuð, kom heil herfylking af
drengjum og stúlkum til mín að sýning-
unni lokinni og báðu mig um að skila
kærri kveðju til pennavinanna á Akur-
eyri.
íslendingurinn, sem erlendis dvelur er
jafnan næmur fyrir ef útlendingur talar
af skilningi og hlýhug um land hans og
þjóð, fannst mér því gott að vera gestur
Bögelunds, að hann kunni skil á ótrúlega
mörgu heiman að. Jóhannes Kjarval mun
eiga fáa einlægari aðdáendur og sama máli
gegnir um Halldór Kiljan Laxness og
Guðbjörgu í Múlakoti, þótt sitt væri að
róma hjá hverju þeirra.
Erlingur Tulinius er nú ekki aðeins
þekktur sem duglegur læknir og lipur-
menni í allri framkomu heldur er hann
einnig að verða eins konar málarafurðu-
verk, en á þeirri list byrjaði hann allt
í einu, þá kominn um fertugt, án þess
að vita með vissu hvorum enda pensilsins
hann ætti að snúa að léreftinu. Nú er
þessi merkilegi málari kominn á það stig,
að myndir eftir hann eru vel húsum hæf-
ar t. d. hygg ég, að margir íslendingar,
sem þekkja ljóðagerð Jóhanns Sigurjóns-
sonar myndu vilja ljá málverki Erlings
„Einn sit ég yfir drykkju" húsaskjól.
Danskir blaðamenn hafa stundum verið
♦
að spyrja Erling að því af hverju hann
væri að mála, en hann hefur jafnan svar-
að því til, að hann fengi sálræna útrás
á þessu, sem ekki fengist með öðrum hætti.
Hvort Erlingur hefur verið einhver vand-
ræðagripur áður en hann fór að mála veit
ég ekki, ég kynntist honum fyrir þremur
árum síðan og þá var hann nýbyrjaður
á þessu mjög auðveldur í umgengni.
Frá Fredericia fór ég til Byomgaard og
ætlaði ég að fá Skúla Magnússon með mér
til Arósa og biðja hann að tala inn á
plötu á þeim 18 eða 20 málum, sem ’hann
kann. Þeim, sem ekki kannast við Skúla
Magnússon vil ég benda á viðtal við hann,
sem birtist í Vísi fyrir tæpum þremur
árum, ég endurtek ekkert af því, sem þar
er sagt.
Þótt Skúli vildi allt fyrir mig gera vildi
hann ekki með neinu móti tala inn á
plötu. Hann kvað sér meinilla við þessa
óhræsis „mekanik,“ hún eyddi öllum á-
huga fólks fyrir tungumálanámi, en það
er honum öllum fræðum hjartfólgnara
sem von er. Ég benti honum á, að hann
væri ekki sjálfum sér fullkomlega sam-
kvæmur því hann hefði þó viðtæki í stof-
unni sinni. Hann viðurkenndi það, en
kvaðst mega til að hlusta á ýms mál og
einnig á gleðina í hljómlistinni í útvarp-
inu. Hlédrægari maður en Skúli mun
vandfundinn, hann kvað það ekkert merki-
legt þótt hann hefði nokkra nasasjón af
nokkrum tungumálum, það hefðu svo
margir og það væri miklu betra að eiga
plötu með tafi Serba, Rúmena, Grikkja,
ítala, Rússa, Finna o. s. frv. en þótt hann
færi að þylja eitthvað á þessum og öðrum
málum, sem hann kann á plötu. Þessi
gamli ferðagarpur, sem hefur ferðast um
svo að segja öll lönd Evrópu kvast líka
vera orðinn latur svo hann skirrðist við
öllum ferðalögum.
Skúli er nú 74 ára gamall, 6 ára fór
hann til Hafnar og ólst þar upp til 15 ára
aldurs, þá kom hann heim og tók stúd-
entspróf í Reykjavík 17 ára gamall.
Á þeim árum borðaði Skúli hjá Hall-
dóri Friðrikssyni yfirkennara. Halldór tók
Skúla oft með í heimsókn til Gríms Thoms-
ens á Bessastöðum, en Grimur var kvænt-
ur afasystur Skúla systur Péturs í Reykja-
hlíð. Halldór vildi ekki fara einn til
Bessastaða og sagði hann þá jafnan: „Afa-
systur þína langar víst að sjá þig.“ „Við
fórum ríðandi til Skerjafjarðar,“ sagði
Skúli, „þar var maður, sem setti okkur
yfir á bát. Grímur eyddi ekki mörgum
orðum við strákpatta eins og mig, hann
var sem kunnugt er lengi í utanríkisþjón-
ustunni dönsku, enda var því líkast, að
hann væri að veita mér áheyrn að kon-
ungasið þegar hann talaði við mig. Stund-
um ávarpaði hann mig á spönsku eða
frönsku og bætti þá jafnan við „Þetta skil-
ur þú ekki strákur, þið lærið aðeins að
lesa mál í skólunum, en ekki að tala, svo
námið er að litlu gagni." 1 þessum orðum
Gríms voru sannindi enda hafa málakenn-
arar nú að mestu horfið frá því að kenna
tungumál upp á gamla móðinn.“
Ég hafði meðferðis nokkrar úrvalsmynd-
ir að heiman, sem Þorsteinn Jósepsson
hafði tekið, sýndi ég Skúla þær. Ég hef
oft sýnt fólki myndir að heiman, en aldrei
hef ég séð nokkurn mann athuga myndir
eins nákvæmlega eins og Skúla. Stundum
urðu honum nærri ósjálfrátt orð af munni
en stundum beindi hann þeim til mín.
„Þetta andlit er miklu menntaðra en
verkið,“ sagði Skúli, þegar hann hafði virt
fyrir sér andlit síldarstúlku. „Þetta slétta
hörund er hreinasta leikaraandlit, það er
ekki um að villast, að hún vinnur við önn-
ur störf mestan hluta ársins. tltlending-
ur, sem sæi þessa mynd myndi halda, að
hún væri að þessu til að fá efni í skáld-
sögu um starfið."
„Það er gaman að sjá hvernig skógur-
inn grær, hér eru tré, sem Tryggvi Gunn-
arsson gróðursetti, ég man, að hann vökv-
aði þau þegar ég var í skóla. Orfið og ljár-
inn eru orðin lengri en í mínu ungdæmi.
Svona hafði Skúli sitt við hverja mynd
að athuga, en þess á milli sagði hann mér
frá hnyttnum tilsvörum nafngreindra og
ónafngreindra.
Maður nokkur hafði ákveðið að skilja
við húsfreyju sína og kvænast annarri.
Hann kveið hálfvegis fyrir að tilkynna
húsfreyjunni hvað koma skyldi, en kom
því þó loks í framkvæmd. Húsfreyja sagði:
„Blessaður vertu, þessu hef ég verið að
bíða eftir í öll þau þrjátíu ár, sem ég hef
verið gift þér.“ Þetta hefði hvorki Hall-
gerður né Bergþóra sagt betur, sagði Skúli,
en ekki gat hann um nafn konunnar.
Eitt sinn var Skjoldborg, danski bænda-
rithöfundurinn á ferð í Finnlandi, kom
hann þá á lítinn bæ, þar sem sérstaklega
vel var frá öllu gengið bæði úti og inni.
Skjoldborg spurði hvar eigandi bæjarins
væri. „Hann dó með skóflu í hendi,“ var
svarið. Skjoldborg kvað enga eina setn-
ingu hafa haft meiri áhrif á sig en þessi
Skúli Magnússon hefur dvalið í 65 ái
í Danmörku að undanskildum þeim mán-
uðum eða árum, sem hann hefur eytt í
ferðalög víðsvegar í Evrópu. Á Islandi
hefur hann verið alls 8 ár, en þar af eru
sex, fyrstu ár ævi hans.
14
AKRANES