Akranes - 01.01.1952, Side 16

Bóndasonurinn og barónessan
Merkilegir atburðir frd fyrstu tugum tuttugustu aldarinnar.
Unguí* bóndasonur úr íúngeyjarsýslu verður yfirkennari við hinn
keisaralega leikfimis- og listaskóla fyrir herforingja í St. Péturs-
borg. — Hann kvænist ungri barónessu af ætt keisarans. — Hann
hélt leikfimissýningu með 120 lærisveinum sínum fyrir keisarann
og var sæmdur riddarakrossi St. Nikulásorðunnar.
Eftir að hafa lesið fornsögurnar á æsku-
árunum, munu margir síðar í lífinu með
ánægju og aðdáun minnast hinna tmgu
og glæsilegu höfðingja- og bændasona, sem
þar greinir frá, er fóru utan og gengu í
þjónustu konunga og rxkra höfðingja og
þáðu góðar gjafir og vináttu fyrir vel
unnið starf.
Minnisstæð verður frásögnin um veru
Gunnars á Hlíðarenda við hirð Haraldar
Gormssonar Danakonungs, Kjartans Ól-
afssonar hjá Ólafi konungi Tryggvasyni
og samveru Halldórs Snorrasonar og Har-
aldar Sigurðssonar Noregskonungs, og svo
má lengi telja. Ekki þarf að efa að rétt
mun vera farið með efnið eftir því sem
föng standa til, þótt langur tími liði frá
því atburðirnir gjörðust þar til þeir voru
skráðir.
I sögunum er um atburði að ræða er
skeðu hér um bil þúsund árum fyrir vora
daga. En aftur á móti verður hér stutt-
lega greint frá atburðum, er gjörst hafa
fyrir hér um bil fjörutíu áium og skrif-
aðaðir eru niður eftir sögusögn sjónar- og
heyrnarvotta og manns þess, er sagan
ræðir um, og sem ennþá hfir við fulla
heilsu athafnaríku lífi, og minnist stund-
um viðburða frá æskuárunum.
Atburðir þeir, sem hér um ræðir, eru
ekki siður hugnæmir og merkilegir en
viðburðir í lífi hinna glæsilegu víkinga
sögualdarinnar og sem að vonum er mikið
látið af.
Árið 1909 fóru fjórir ungir menn
undir forustu Jóhannesar Jósefssonar
glímakappa utan, í þeim tilgangi að sýna
íslenzka glímu, aflraunir og fleiri iþróttir
í helztu borgum og bæjum á meginlandi
Evrópu. Einn þessara manna, rúmlega
tvítugur að aldri, hét Jón og var Helgason
frá Grund í Höfðahverfi í Suður-Þing-
eyjarsýslu. Þeir fóru víða um lönd og var
alls staðar vel tekið. 1 St. Pétin*sborg í
Rússlandi dvöldu þeir nokkra mánuði og
eftir tveggja ára ferðalag, slitu þeir félags-
skapnum, sumir fóru heim tii Islands, en
Jón fór til Danmerkur og tók nú að æfa
’eikfimi hjá sjóliðsforingja Höjer, er hafði
orð fyrir ágæta hæfileika í þeirri grein.
16
Eftir að hafa lokið námskeiði sínu með
góðum vitnisburði, fór Jón aftur til Péturs-
borgar og fékk þar stöðu sem aðstoðar-
kennari við leikfimisskóla í íslenzkri
glímu og hnefaleik og einnig i sænskri
leikfimi. Jafnframt kennslu við leikfimis-
skólann iðkaði Jón ennfremur sund við
keisaralega sundskólann þar í borginni.
Þegar hér var komið sögunni var Jón
kvæntur og hafði 24. febrúar 1911 gengið
að eiga barónessu Olgu Alexandravitz,
dóttur Olscufoff greifa, sem var herfor-
ingi í riddaraherdeildinni. Móðir Olgu var
fædd prinsessa, Vasjeinski, laundóttir son-
ar Alexanders keisara III., og var kona
Jóns þannig frænka Nikulásar II. þáver-
andi Rússakeisara. Olga hafði alizt upp i
Suður-Frakklandi, að nokkru leyti í klaust-
urskóla, kunni því frönsku eins og inn-
fædd, og fór fyrst að læra rússnesku er
hún fór úr skólanum.
Skóli sá, sem Jón fékk stöðu við, var
áSal leikfimis- og íþróttaskóli hins víð-
áttumikla rússneska ríkis, með svipuðu
fyrirkomulagi og ríkisleikfimisskólinn í
Stokkhólmi. Eftir 2.—3. ára nám við skóla
þennan, gengu nemendurnir undir fulln-
aðarpróf, er veitti þeim rétt til að verða
kennarar við alla opinbera skóla ríkisins.
Veturinn 1911—12 kenndi Jón við
skóla þennan islenzka glímu og hnefa-
leik og þar að auki kennari í sænskri
leikfimi. Aðalkennari skólans var rúss-
neskur hershöfðingi Poltorosky að nafni.
Hann talaði sænsku vel, enda verið lengi
í Svíþjóð til þess að kynna sér svenska
leikfimi, sem hann hafði mikinn áhuga
fyrir. Þrátt fyrir þótt hann væri þá nær
sextugur, var hann léttur á fæti og lið-
ugur við kennsluna. Poltaratsky var mjög
góður Jóni og kenndi honum með lipurð
og áhuga að skipa fyrir á rússnesku. Hann
lét Jón skrifa upp stundaseðla með rúss-
neskum fyrirskipunum, og varð Jón ávallt
að fara með þá Jieim til hans, svo hann
þegar í stað gæti leiðrétt þá og skýrt fyr-
ir honum það, sem rangt var, og æfði hann
Jón oft tímunum saman í því að skipa
fyrir.
Seinni hluta vetrar 1912, lét hann Jón
fara að skipa fyrir undir yfirstjóm sinni
í skólanum, svo að Jón um vorið var orð-
inn fær um að gjöra það hjálparlaust.
íslenzku glímuna iðkuðu námssveinar
af kappi, og var hún höfð í heiðri á íþrótta-
sýningu, er haldin var þá um vorið og
þótti með því skemmtilegasta, sem sýnt
var.
Jón átti ekki svo fáa öfundarmenn inn-
an leikfimi- og hnefaleikara, sem vildu
bola honum frá svo hárri stöðu sem hann
hafði náð, og eru margar sögur um það
og lauk svo, að Jón bar sigur úr býtum,
svo fagmenn og blöðin, sem höfðu í fyrstu
talsvert skiftar skoðanir um deiluefnið,
urðu að lokum gjörsamlega Jóns megin
í málinu.
Haustið 1912 var Jóni undir yfirstjóm
herforingjaráðsins falin yfirkennarastörf-
in við leikfimisskólann í öllum deildum
og jafnframt glímu- og hnefaleikakennsl-
an. Næsta sumar 1913 fór Jón til Dan-
merkur og iðkaði leikfimi undir stjóm
hins nafntogaða leikfimikennara Niels
Buck við lýðháskóla í Velje, og lauk þar
prófi með beztu einkunn. Eftir heimkom-
una til Pétursborgar tók hann fullnaðar-
próf i sundi með ágætiseinkunn og vom
aðeins 3 nemendur, er náðu prófi af 140,
er vom á skólanum.
Sumarið 1914 brauzt heimstyrjöld út.
Strax um haustið var Jón beðinn að taka
að sér yfirstjórn á allri leikfimi við leik-
fimisskólanna bœði karla og kvenna, þar
sem margir kennaranna voru kallaðir í
stríðið, og var hann nú ekki aðeins yfir-
foringi við keisaralega íþróttaskólann fyr-
ir herforingja og herforingjaefni, heldur
alla aðra skóla, er kenndu sund, leikfimi
og aðrar íþróttir.
Veturinn næsta hafði Jón mjög mikið
að st^rfa, en varð samt ekki annars var
en að stjórn hans og kennsla væri álitin
góð og kennarar og nemendur væm á-
nægð. Um vorið fékk leikfimissýning hans
ágæta dóma í öllum blöðum og nemendur
sendu honum skrautgrip áletraðan, sem
hann síðan gaf þjóðminjasafninu í Reykja-
vík.
Vorið 1915 leigði Jón sundhöll, afar-
mikla og vandaða skammt frá Pétursborg,
í hinu fegursta sumarbústaðahverfi borg-
arinnar. Staður þessi hét Sistroresk, sem
á íslenzku mætti nefna „Systralyndir“.
Staður þessi var bezti baðstaður borgar-
innar og bjó þar ekki annað en rikisfólk
yfir sumartimann, og sem baðaði sig í
sundhöllinni þegar ekki þótti nógu hlýtt
í sjónum. Áfast sundhöllinni var afar
mikið hús, nokkurs konar heilsuhæli, út-
AKRANES