Akranes - 01.01.1959, Blaðsíða 37

ur fremur annarra minnzt Jóns yngra
bróður síns. Honum hefur verið kært að
færa honum eitthvað nýstárlegt erlendis
frá, þegar hann kom heim i Skálholt.
Meðan Gissm biskup var í utanförinni
1540 var festarkona hans, Guðrún Gott-
skálksdóttir systir Odds lögmanns, í Skól-
holti. En veturinn meðan Gissur var í
siglingunni komst Eysteinn Þórðarson
kirkjuprestur í Skálholti yfir Guðninu
Varð hún þunguð af hans völdum. Þegar
Gissm- kom í Skálholt úr utanförimú vor
ið 1540 þorði enginn að segja honum, hvar
komið var, nema Jón yngri bróðir hans.
Hann sagði biskupi, hvemig ástatt var
með festarkonu hans og að hún væri farin
úr Skálholti í Bræðratungu.
Daginn eftir bannaði biskup Eysteini
að messa, en þá var venja að messað var
á hverjum degi í Skálholtsdómkirkju,
jafnt rúmhelga sem helga. Guðn'm gerði
Eysteini presti boð að fara sem fyrst úr
Skálholti, en hami vildi það ekki. Um mið-
degismáltíð, þegar hann var setztur til
borðs, komu þar bræðm- biskups, Jón
yngri vopnaður tapar og Þorlákur korða-
hnif. Þegar Eysteinn prestur sá för þeirra
hljóp hann undir háborðið og vafði káp-
una að höndum sér og bar af sér höggin.
Korðahnifur Þorláks beit þó svo, að hann
tók í gegnum allt og varð Eysteimi mjög
sár. Stökk hann þá upp yfir borðið og fram
á gólfið og beið þeirra. Hann dró upp
stóra sleddu, sem hann hafði haft innan-
klæða, og bar undir liögg þeirra bra?ðra.
Þegar Eysteirm sá, að hami gat ekki var-
izt lengur, hljóp hann undir Þorlák og
keyrði hann undir sig, þvi hann var
manna hraustastur, og hafði þó Þorlákur
gilt tveggja manna afl. Setti Eysteiim þá
sledduna fyrir brjóst Þorláki og hljóp svo
ofan á af öllu afli, en sleddan bognaði í
keng, þvi Þorlákur var í pansara. Á með-
an hjó Jón yngrí til Eysteins prests með
taparanmn í útlimina, þar til hann mæddi
blóðrás. Bar þá að Áma bryta ólafsson,
bróður séra Einars, afa séra Jóns Egils-
sonar i Hrepphólum, annálaritara, og
skildi þá. Eysteinn var síðar græddm.
En það er af Guðrúnu að segja, að hún
ól um sumarið þríbura í Breeðratungu,
hlutu þeir skim, en önduðust skömmu síð-
ar. Vildi Gissur biskup taka hana í sátt,
en vinir hans réðu honum frá því, sér-
staklega Oddur bróðir hennar. 1 þessari
frásögn er algjörlega stuðzt við frásögn
Jón* Halldórssonar hins fróða í Hítardal,
nema að föðurnafn Eysteins prests er leið-
rétt eftir samtíðar heimildum.
Það er ekki öruggt, að Jón yngri hafi
orðið kirkj uprestur í Skálholti strax eftir
Jænnan atbmð. En hann er örugglega orð-
inn kirkjuprestur þar 1542. Gegndi hann
þvi embætti eftir öllum likum meðan Giss-
ur var Skálholtsbiskup og lengur. Á þess-
um tínia kemur hann talsvert við dóma
og gjöminga. Hann fékk Mosfell í Gríms-
nesi í tíð Marteins biskups, eftir þvi sem
prestasögur herma. En ég tel likur til,
að hami hafi fengið Mosfell í tið Gissurar
biskukps og haft það sem lénsbrauð, til
þess að drýgja kirkjupreststekjur sínar í
Skálhloti. En að svo stöddu get ég ekki
rökstutt þessa skoðun sem skyldi. Hami
afhenti Mosfell í Grimsnesi 1552 og hef-
ur þá verið hættur prestsskap þar.
Eins og ég gat áður er bréfabók Giss-
urar biskups einhver merkasta heimild
um siðaskiptaöldina hér á landi. En við
eigum það að þakka séra Jóni yngra, að
bókin hefur varðveitzt. Hann tók hana
með sér úr Skálholti að biskupi látnum.
Hiin varðveittist meðal afkomenda hans í
Reykholti. Brynjólfur biskup Sveinsson
fékk hana að láni þar og lét séra Halldór
Jónsson frá Reykholti, þegar hann var
kirkjuprestui- í Skálholti, afrita bókina. Er
það afrit til, og eru af því mikil not. Ámi
AKRANES
37