Almanak Hins íslenska þjóðvinafélags - 01.01.1912, Page 75

Um gullið.
Frá því fyrst fara sögur af hafa mennirnir sókst
eftir því að eignast gullið, og ætíð hefir það verið í
háu verði, bæði af því að jafnan hefir verið lítið til
af því í samanburði við aðra málma, og vegna hins
fallega litar, sem það hefir. Framan af var gullið
einungis haft til skrauts á menn og muni, en ekki
sem gjaldeyrir í kaupum manna á milli. Eitt af því
fyrsta, sem fundist hefir um verð á varningi, móti
vissri vigt af gulli, er skráð á leirtöflur, sem hafa
fundist, og á er ritaður verzlunar og friðarsamningur
milli Assyriu og Babílonar, og í Gamla-testamentinu
er líka talað um verð hluta gegn gulli. Eftir þvi sem
næst verður komist, hefir fyrst verið byrjað á því
i löndunum Eufrat og Tigris að nota gull og silfur
í smám afhöggnum stykkjum með ákveðinni vigt
fyrir mælikvarða á verði hluta í viðskiftum manna.
En svo komu í reyndinni þau vandkvæði fram, að
menn fóru að svíkja vigt á gullinu, og sumir að
blanda öðrum verðminni málmum saman við það,
svo við það fóru viðskifti manna oft á ringulreið.
Ríkið Lydia, á vesturströnd Lítlu-Asíu, var um
langan tíma mjög auðugt, og hafði þá mikla verzlun
viö Grikkland og löndin kringum egypzka hafið. "
Einnig átti það gullnámur og mikið af iðnaðarvörum
til að selja. íbúarnir höfðu því mikla þörf fyrir að
hafa einhvern ákveðinn mælikvarða, fyrir verði þeirra
hluta, sem þcir seldu og keyptu, og völdu þeir til þ®sS
gullið. Stjórn þeirra var þá ráðrík og valdamiki ,
svo hún tók að sér aö gefa út og stimpla gullstykki
með sínu einkennismarki og með ólíku lagi og þyng ;
í þeim var þvi nær óblandað hreint gull, og eftir þvl
var svo sett verðið á þessi gullstykki. Petta voru
fyrstu peningarnir, sem fræðimenn þekkja til. el1
voru útgefnir nálægt 800 árum fyrir fæðingu Kris s.
Á suma þeirra hefir þetta verið grafið: Pyngd mn
(60)
er — svo og svo — hvorki meira né minna. í mér
er — svo og svo mikið — af hreinu gulli, og — svo
og svo mikið — af silfri. Eg er búinn til í Sardes.
Þyngd og verð ábyrgjast konungurinn og heiðarlegir
kaupmenn landsins. Pú getur því treyst mér og tek-
ið mig í skiftum fyrir — svo og svo mikið — afvini
eða korni, eða — svo og svo mörg naut eða sauð-
kindur.
Þannig var Lydia fyrsta ríkið, sem gaf út peninga
á ábyrgð konungs og ríkisins, en lögun þeirra var
ólík þeim peningum, sem nú gilda; ýmist voru það
ferköntuð stykki eða baugar m. m. Persar byrj-
uðu fyrstir að setja ákveðna lögun á sína peninga,
og stimpla þá með myud keisara síns. Sá elzti pen-
ingur úr gulli, sem menn þekkja, er stimplaður með
Daríusi keisara, sem bogaskyttu. Á Grikklandi var
meira af silfri en gulli, og höfðu þeir því silfur fyrir
verðmæli um tíma. En á ríkisárum Ágústs keisara
lögleiddi hann, að í öllu ríki Rómverja skyldi guflið
vera verðmælir. í Nýja-testamentinu er getið um
þegar keisarinn skattskyldaði lönd sín.
Eftir því sem farið var að nota peningana meira
og meira, leiddi reynslan það í ljós, að nauðsynlegt
Væri að hafa tilbúninginn á peningunum sem vand-
aðastan, svo erfitt væri, að gjöra eftir þeim falska
peninga, því peningafalsarar hafa verið til á öllum
tímum. Var þeim þó hegnt, þegar þeir náðust, með
hinum ógurlegustu kvölum og lífláti. Peir voru
marðir sundur með hjólum og steyktir lifandi, en
samt losnuðu þjóðirnar aldrei við sláttumenn falskra
peninga. Á miðöldunum var það ekki að eins hættu-
^egt að búa til falska peninga, heldur einnig ó-
s v i k n a peninga fyrir konunga og keisara. Til þess
v°ru valdir snillingar og völundar, en þeir áttu á
haettu að vera lokaöir inni alla æfi, og aldrei ná frelsi
sínu tramar, af hræðslu stjórnendanna fyrir því, að
ef þeir færu í burtu, þá gætu þeir orðið ríkinu hættu-
(61)