Almanak Hins íslenska þjóðvinafélags - 01.01.1938, Page 78

höfuðkúpuna, inn í heilaholin, og fengið af honum
mikilsverðar upplýsingar við ýmsa sjúkdóma.
En heili og mæna eru ekki ein um stjórnina. Því
auk heila og mænu, með tilheyrandi taugum, er ann-
að taugakerfi, sem er síður þekkt, nema af læknum.
Pað eru taugahnoð og taugaflækjur í líffærum kviðar-
og brjóstholsins, I sambandi við langa röð eða strengi
af taugafrumum, sitt hvoru megin hrjTggjar. Petta
svonefnda »sympathiska«, taugakerfi ræður athöfnum
innýflanna, án vilja eða vitundar mannsins. Pess-
vegna má halda líffœruin lifandi utan líkamans. Hjarta
úr skepnu slær tímum og dögum saman, ef rétt er
að farið. Pað heppnast jafnvel að taka öll innýfli
úr hundi eða ketti, og fá þau til að starfa. Það er
einkum Dr. A. Carrel og lærisveinar hans, sem lengst
hafa komizt í þessu efni. Dr. Carrel er Fralcki,
en hefir aðallega unnið vísíndastörf sín í Bandaríkj-
unum. Innýflin má taka í heilu lagi, lungu, hjarta,
maga, lifur, þvottabrisið, garnir, milti, nýrun og þvag-
blöðruna, með tilheyrandi æðum og taugum. Allt er
þetta látið í hlýtt bað, með sérstökum kemiskum
efnum, og súrefni veitt í það. Hjartað slær áfram,
magi og þarmar lireyfast, og melta matinn sem áður.
Pessu má halda áfram um skeið.
Pað er auðsætt, að mikið sjálfstæði býr i innýfl-
unum, vegna taugahnoðanna, sem þar eru. Pað er
engu líkara en að smáheilum sé dreift hingað
og þangað um innýflin. Venjulega eru þó líffærin
undir áhrifum mænu og heila, vegna þess að sam-
bandsþræðir liggja á milli.
Taugakerfið er þó ekki einsamalt um að stjórna
líkamanum. Blindir kirtlar, svo sem skjaldkirtill,
heiladingull o. fl., veita hormónum frá sér til blóðs-
ins, og valda þeir miklu um starf líffæranna. Kem-
iskar breytingar hafa mikla þýðingu, og að visu stafa
þær ekki allar frá kirtlum. Sem dæmi um þetta má
benda á, hvernig andardráttui'inn stjórnast af kolsýru
(74)