Almanak Hins íslenska þjóðvinafélags - 01.01.1950, Blaðsíða 79

Úr þróunarsögu atómvísindanna.
Menn hafa löngum brotið heilann um gerð heims-
ins, bæði i smáu og stóru. Alheimurinn er svo stór,
að við eigum erfitt með að gera okkur grcin fyrir
því, nema með stærðfræðilegum útreikningum.
Sjónaukinn hefur gert okkur kleií't að mæla vega-
lengdir, sem eru svo stórar, að engum manni hefði
dottið í hug að nefna þær, áður en sjónaukinn kom
til sögunnar. Sjónaukinn hefur kennt okkur marga
merkilega hluti um stærð og byggingu geimsins, en
þó er ýmislegt enn, sem við gjarnan vildum vita.
Þannig hefur t. d. stærð alheimsins ekki verið mæld,
né heldur hefur verið sýnt fram á, hvort hún sé
vfirleitt mælanleg.
Eitthvað svipað má segja um afstöðu okkar til
hinnar innri byggingar þeirra liluta, sem við höfum
daglega fyrir augunum. En þar sem himingeimur-
inn varð okkur erfiður viðfangs vegna stærðar
sinnar, þá er það hér smæð og fínleiki hinnar innri
gerðar, sem veldur erfiðleikum. Þó hefur hin stöð-
ugt vaxandi tækni, einkum síðustu hálfa öld, gefið
okkur mörg tæki, sem eru það næm og nákvæm,
að þau gera mögulegt að athuga hina fínu innri
gerð hlutanna. Þessi tæki hafa opnað okkur nýjan
og furðulegan heim, hinn smáa heim efnisagnanna,
sem að ýmsu leyti minnir á himingeinjinn, sem
sjónaukinn gerði sýnilegan augum okkar.
í gréin þessari verður reynt að fylgja rás þeirra
viðburða, sem orðið hafa til þess að vísa okkur
veginn inn í hinn smáa heim efnisins. Viðfangsefnið
er nærtækt. Hvaða hlutur sem er í kringum okkur,
hvaða efnisarða sem er, gefur tækifæri til athugana
á gerð efnisins, athugana, sem eru svo óvæntar og
einkennilegar, að okkur hefði aldrei að óreyndu
órað fyrir slíku. En til þess að sjá allt, sem þarna
(77)