Almanak Hins íslenska þjóðvinafélags - 01.01.1950, Blaðsíða 88

Samkvæmt kenningu Avogadros var auðvelt að
mæla hlutfallslega mólekúlþunga mismunandi loft-
tegunda. Þeir hlutu að standa í réttu hlutfalli viS
eSlisþunga lofttegundanna. Með athugunum á efna-
breytingum og samsetningu efnasambanda mátti svo
finna atómþunga bæði þeirra frumefna, sem fyrir
komu í lofttegundunum, og einnig þeirra frumefna,
sem bundust þeim i efnasamböndum. Léttasta frum-
efnið er vetnið. Atómþungi súrefnisins er 16 sinn-
um meiri og þyngstu frumefnin hafa atóm, sem eru
meira en 200 sinnum þyngri en vetnisatómið.
Atómþungarnir voru gefnir með þunga vetnis-
atómsins, eða V\e af atómþunga súrefnis sém ein-
ingu. Nákvæmni mælinganna var mikil, en hins
vegar var fyrst um sinn stærð einingarinnar, sem
notuð var, óþekkt, svo að ekki varð sagt, hve mikill
þungi hvers atóms væri í grömmum.
Það magn af einhverju frumefni, sem vó jafn-
mörg grömm og atómþunginn sagði til um, var kall-
að eitt grammatóm. Ákvörðun þungaeiningarinnar
var þá það sama eins og að finna. hve mörg atóm
væru í einu grammatómi.
Þegar kom fram um miðja síðustu öld, fékk atóm-
kenningin aukið líf við það, að þá fóru menn að
gefa gaum að afleiðingum hennar einnig á öðrum
sviðum en því efnafræðilega. Þar má einkum nefna
Þjóðverjann Clausius, sem var einhver helzti for-
vígismaður hinnar svokölluðu mekanísku varma-
kenningar. Samkvæmt þessari kenningu eru allir
hlutir byggðir upp úr mólekúlum, sem hafa vissa
stærð og vissan massa og eru á stöðugri hreyfingu.
Hreyfing þessi er þvi meiri því hærra sem hitastigið
er. Þegar fjarlægðin er stór á milli mólekúlanna,
eru mjög litlar kraftverkanir frá einu mólekúli til
annars, en ef þau nálgast hvort annað, verkar að-
dráttarafl á milli þeirra, en siðan fráhrindandi
kraftur, ef þau svo að segja rekast hvort á annað.
(86)