Almanak Hins íslenska þjóðvinafélags - 01.01.1950, Blaðsíða 91

ingarnar, en það liggur fyrir utan tilgang þessarar
greinar. Þó rekumst við daglega á ýmsa hluti, sem
viS nánari ihugun mundu reynast torskildir út frá
okkar venjulega sjónarmiSi, en liggja í augum uppi,
ef viS höfum i huga, aS efniS er samsett úr atómum
og mólekúlum. Ef sykur er settur í bolla með vatni
og vatniS er látiS standa kyrrt, þá sekkur sykurinn
til botns, vegna þess aS hann er þyngri en vatniS,
en smátt og smátt leysist hann þó upp og blandast
hægt og hægt saman viS vatniS. Þetta er nokkuS
einkennilegt séS frá venjulegu sjónarmiSi. VatniS er
kyrrt og sykurinn sekkur. HvaSa kraftur er þaS þá,
sem lyftir sykrinum aftur upp frá botninum og
blandar honum í vatniS? — ÞaS sem gerist verSur
auSskildara, ef viS lítum á þaS meS atómkenninguna
fyrir augum. Mólekúl vatnsins rekast á sykurmóle-
kúlin, sem losna viS áreksturinn og fara út í vatniS.
Áframhaldandi árekstrar viS vatnsmólekúlin geta
svo orSiS til þess aS lyfta sykurmólekúlunum og'
blanda þeim saman viS vatniS. ÞaS, sem fljótt á
litiS gæti vakiS mesta undrun okkar, er, aS sykurinn
skuli ekki blandast vatninu fljótar en hann gerir,
því aS hraSi sykurmólekúlanna í vatninu er um
100 m/sek., en þaS getur tekiS marga klukkutíma
eSa jafnvel daga fyrir sykurinn aS jafnast i bollan-
um, ef vatniS er kyrrt. Þetta verSur þó skiljanlegt
þegar viS minnumst þess, aS sykurmólekúlin fara
mjög stutt á milli árekstra, svo aS brautin verSur
mjög krókótt og þeim gengur þvi hægt aS komast
langt frá staSnum, þar sem þau voru upphaflega,
jafnvel þó aS hraSinn sé mikill.
Eitt af þeim fyrirbrigSum, sem mest styrkti trúna
á atómkenninguna, voru hinar svokölluSu Browns
hreyfingar. Þær eru kenndar viS enslcan grasafræS-
ing, sem uppi var snemma á siðustu öld. Hann
hafði stráð frjódufti frá plöntum i vatn og athugað
frjókornin í smásjá. ÞaS kom þá i Ijós, að þau voru
(89)