Freyr - 01.10.1999, Page 21

arminni og óduglegri við gróffóðurát
en kýr í meðalholdum og magrar,
sérstaklega fyrst eftir burð. Einnig er
vitað að feitar kýr eru lystarminni
fyrir burðinn. Þá sýnir reynslan
okkur að feitum kúm er mun hættara
við meltingarröskunum eða misgengi
í efnaskiptum samfara auknu álagi
fyrst eftir burðinn en kúm í eðlilegum
meðalholdum. Slíku misgengi getur
fylgt aukin tíðni kvilla (súrdoði, doði,
vinstrarsnúningur, súr vömb) og
vandamál tengd fijósemi. Til að
minnka líkur á efhaskiptakvillum
þurfa kýmar því að vera í eðlilegum
holdum um burð.
Hvað eru eðlileg hold?
Hvernig getum við
ælt hold?
Hugtakið hold táknar í rauninni
magn af fitu í skrokknum, - einkum
fítu undir húð. Hold og holdafar búfjár
eins og það kemur okkur fyrir sjónir er
spuming um huglægt mat þess sem
metur. Tveir einstaklingar þurfa ekki
endilega að hafa sömu sýn á hvað er
holdgottoghvaðerholdrýrtbúfé. Þess
vegna hafa verið þróaðar aðferðir sem
byggja á því að meta holdin (fítulag) á
tilteknum aðgengilegum stöðum á
skrokknum og gefa því mati tölugildi
samkvæmt gefnum skala.
Víða erlendis em í notkun holdstig-
unarskalar fyrir búfé. Hérlendis hef-
ur, með góðum árangri, verið notuð
hliðstæð aðferð við að meta hold á
sauðfé. Holdstigunarskalar era til-
raun til þess að nálgast samræmi í
holdamati þannig að samanburður
milli einstaklinga verði mögulegur.
Hérlendis hefur enn sem komið er
ekki verið þróuð aðferð við holdamat
á mjólkurkúm sem unnt er að styðjast
við. Þessverðurþóekkilangtaðbíða
að svo verði. Laufey Bjamadóttir þá
nemandi við búvísindadeildina á
Hvanneyri (nú Landbúnaðarháskól-
inn) skrifaði aðalritgerð um „Hold-
stigun íslenskra mjólkurkúa" vorið
1997. Efni hennar hefur ekki verið
birt opinberlega né upp úr því unnin
lýsing á aðferð til hagnýtra nota við
holdamat.
Holdstigun á mjólkurkúm kemur
því aðeins að gagni fyrir bóndann að
þær séu holdstigaðar á mismunandi
stigum framleiðsluferilsins. Ef vel á
að vera ætti til dæmis í 5,- 6. mánuði
á mjaltaskeiðinu að meta holdafar
hversgrips. Þessitímapunkturhentar
vel vegna þess að þá er nægur tími til
stefnu ef aðlaga þarf holdafar kúnna í
æskilegt form fyrir næsta burð með
fóðraninni.
Sé kýrin of mögur í lok mjalta-
skeiðsins (við upphaf geldstöðunnar)
er með auknum orkustyrk í geld-
stöðufóðrinu unnt að bæta hold henn-
ar fram að burði. Samt sem áður er
næringarffæðilega mun áhrifameira
og hagkvæmara að bæta holdafarið á
meðan kýrin mjólkar, þ.e. í lok
mjólkurskeiðsins.
Ef kýrin er hins vegar of feit við
upphaf geldstöðunnar er alls ekki
skynsamlegt að takmarka við hana
fóðrið i þeim tilgangi að megra hana.
Það getur einfaldlega leitt til þess að
kýrin fari að bijóta niður fituforðann
af skrokknum, - magn fitusýra í blóði
hækkar og það valdið óæskilegum
áhrifum á meltingu, efnaskipti, fóður-
át og heilsufar i upphafi næsta mjólk-
urskeiðs.
Það geta verið margar ástæður fyr-
ir því að kýmar era of feitar í upphafi
geldstöðunnar. Það er hins vegar skýr
vísbending um að stjómun á eldi og
fóðrun gripanna er ekki í nógu góðu
lagi. Stundum má rekja offeiti kúnna
til fijósemisvandamála, - eins og að
kýrin hefur ekki fest fang á eðlilegum
tíma og því hefur orka, sem annars
hefði farið til fóstuvaxtar og fóstur-
þroska, í staðinn farið til holdsöfnun-
ar.
Einnig má rekja offeiti mjólkur-
kúnna til þess að bóndinn gefur sér
Vambartotur pr. mm2
1,2
1098 765432 1 0 12345 678 Vika
Mynd 1. Breytingar á jjölda vambatotna í kringum bwð.
FREYR 11/99-21