Freyr - 01.09.2002, Blaðsíða 9

Gunnar og Pálmi á Akri reka veturgamla heimahrúta heim haustið 2002. F.v.
Póll, undan Túla, Ægir, keyptur frá Mávahlið á Snaefellsnesi, Hreinn,
Skreppur, Sprettur og Bliki. (Ljósm. Jóhanna Pálmadóttir).
fundist í einni kind hjá mér fóru
Vatnsnesingar eitt sinn og keyptu
lambhrúta hjá Reyni í Hvammi,
út af Akri sem fyrr er nefndur.
Þetta var vitaskuld glannaskapur,
þar sem riða hafði verið landlæg
í Vatnsdal í tugi ára og alltaf öðru
hvoru í Hvammi, en sem betur
fór kom þetta ekki að sök.
Var ó þessum tíma aldrei rcett
um að fara í heildar jjárskipti á
þessu svœði?
Pálmi: Nei, það var ekki gert
og ég vil ekki leggja neinn dóm á
framkvæmd þessara mála. Allt
var þetta mjög einkennilegt. Þar
sem tveir bændur bjuggu á sömu
jörð gat hafa verið riða hjá öðr-
um lengi en ekki hjá hinum. Svo
þegar niðurskurðurinn hefst þá
var jafnvel skorið niður hjá öðr-
um bóndanum en ekki hinum.
Ég man einnig að í Kárdals-
tungu í Vatnsdal hafði verið
landlæg riða eins og víðar í
sveitinni. Hún gerist síðan svo
mögnuð að bóndinn, Rúneberg
Olafsson, hættir að setja á lömb
af heimastofninum og ætlar að
láta æmar ljúka sínu skeiði, en
þá hættir að drepast og hann fer
aftur að setja á lömb úr heima-
stofninum. Þar hefur aldrei ver-
ið riða síðan og þetta er einn af
örfáum bæjum í Vatnsdal þar
sem ekki hefur verið skorið nið-
ur vegna riðu.
Menn hafa þannig ekki vitað
hvar þeir standa í viðureigninni
við þennan vágest en gríðarlegt
tjón, erfiðleikar og sárindi hafa
fylgt þessari baráttu við riðuveiki-
na og vonandi er sigur að vinnast.
Og svo hafa kynbœtur á fénu
farið forgörðum?
Pálmi: Já, já, en það hafa verið
kynbætur á öðmm stöðum á land-
inu og oftast hafa menn fengið
betra fé en þeir vom með áður.
Það er umhugsunarefni hvers
vegna riðan gaus svona heifitar-
lega upp á sumum svæðum. Hún
hafði t.d. verið í Vatnsdal frá því
á fyrrihluta 20. aldarinnar og
hafði sama og ekki breiðst út um
héraðið. Svo allt í einu, um og
upp úr 1970, fer hún að breiðast
út án þess að vitað sé hvað olli.
Jóhanna: Bændur höfðu t.d.
alla tíð hjálpað hver öðmm í fjár-
ragi og féð gengið saman á affétt-
um allan þennan tíma og gerir enn.
Pálmi: Auðvitað fómm við
óvarlega og notuðum áhöld hver
hjá öðmm, rúningsmenn fóm á
milli bæja og sala á líffé fór fram
milli bæja, sem líklega hefúr
dreift sjúkdómnum mest en það
hafði nú löngum tíðkast.
Hvaðan kemur svo fé eftir
síðari niðurskurðinn?
Pálmi: Það var skorið niður
1989 og ég kaupi lömb aftur
haustið 1992. Ég ákvað að hafa
fjárlaust í þrjú ár til að auka ör-
yggið. Sótthreinsun og allt það
umstang er gríðarlega umfangs-
mikið. Ég valdi mér bæði bú og
svæði við ný fjárkaup og keypti
lömb á þremur bæjum á Snæ-
fellsnesi; Hjarðarfelli, Mávahlíð
og Berserkseyri, og tveimur bæj-
um í Þistilfirði, sem vom hvað
kunnastir fjárræktarbæir þar, þ.e.
Holti og Syðra-Álandi.
Ég fékk fallegt og afúrðamikið
fé, en þetta var nokkuð ólíkt fé,
að vestan og norðan, e.t.v. ívið
frjósamara úr Þistilfirðinum og
ullarbetra þó að það væri sumt
gult en það var mjólkurlagnara af
Snæfellsnesinu í það heila tekið.
Af báðum svæðum voru afbragðs
einstaklingar innan um. Síðan
hafa þessir stofnar blandast hér.
Ég fékk góða hrúta frá öllum
þessum bæjum, en þeir urðu mis-
jafnlega langlífir eins og gengur.
Hrútur frá Mávahlíð, sem ég kall-
aði Jökul, var afburða vel gerður
og fékk 88 stig á sýningu, tvæ-
vetur. Hann var sonur Álfs þar og
albróðir Spaks en þeir voru kunn-
ir kynbótahrútar í Mávahlíð. Frá
Hjarðarfelli fékk ég tvo sterka
Freyr 8/2002 - 9