Litli Bergþór - 01.03.2003, Blaðsíða 28

Litli Bergþór - 01.03.2003, Blaðsíða 28
Átthagafræði í ellefu hundruð ár: Landnám - landfræðilegir þættir Fyrri hluti Inngangur Það er venja að telja að landnám íslands hafi staðið frá 870 til 930 og er sá tími nefndur land- námsöld. Á þessum sextíu árum, telur Ari fróði Þorgilsson að landið hafi orðið albyggt. Ýmsir telja að með þessu orðalagi eigi Ari við að landið hafi orðið alnumið. Það var einmitt í lok landnámsaldar, árið 930, sem íslendingar stofnuðu allsherjarþing á Þingvöllum, þing fyrir alla landsmenn, af mikilli framsýni. Á þessum tíma höfðu Norðmenn, svo nærtækt dæmi sé tekið, ekkert allsherjarþing, heldur giltu þar mismunandi lög eftir landshlutum. Það sem er e. t. v. hvað merkilegast við þetta þing forfeðra okkar á Þingvöllum, er að þar var á ferðinni aðskilnaður löggjafarvalds og dómsvalds. Um slíkt var ekki að ræða á þessum öldum erlendis. Slíkur aðskilnaður fór ekki að tíðkast fyrr en á 18. öld, með kenningum Montesquieu hins franska, um þrískiptingu valdsins í löggjafarvald, dómsvald og framkvæmdavald. Þetta stjórnskipulag, þ. e. lög þjóðveldisins, bjuggu íslendingar við alla þjóð- veldisöldina eða til ársins 1262 er þeir afsöluðu sér sjálfstæði sínu í hendur Hákonar gamla Hákonarsonar Noregskonungs með Gamla sáttmála (Gissurarsáttmála). varðar dómsmálin. Líklega hefur veikasti hlekkurinn í annars ágætu kerfi þjóðveldis- laga, verið að hér skorti að verulegu leyti skilgreint fram- kvæmdavald. Á þessum öldum er framkvæmdavaldið óskar ólafsson- yfirleitt í höndum konunga erlendis. Samkvæmt þjóðveldislögunum var hér ekki konungur, en þeir sem upphaflega stóðu að setningu þjóðveldislaganna hafa sennilega litið svo á að þetta vald væri í hön- dum jarlsins hérlendis, en til embættis hans var stof- nað með lögunum. Eins og kunnugt er var aðeins efnn jarl á Islandi, þ. e. Gissur Þorvaldsson, því við andlát hans 1268 datt þetta embætti út úr stjórnkerfinu. Segja má að framkvæmdavaldið hafi verið í höndum goðanna 36, sem síðar var fjölgað upp í 48. Þetta fyrirkomulag gekk allvel framan af, meðan jafnræði gætti meðal goðanna, en þegar kom fram á 12. öld og goðorðin færðust á fárra hendur, riðlaðist þetta kerfi. Borgarastyrjöld hófst í landinu - Sturlungaöldin -, sem endar með falli þjóðveldisins 1262, eins og fyrr var frá greint. Hér á eftir verður fjallað um landnámsmenn Biskupstungna og nágrennasveitanna. Stjórnskipun sú sem sett var á laggirnar með stofnun Alþingis á Þingvöllum 930 var í stöðugri þróun þau 332 ár sem hún var við lýði. Má þar m a. nefna lög um fjórðungsdóma, sem líklega hafa verið sett árið 962 og setningu fimmtardóms árið 1004, sem stórbættu stjórnkerfið, einkum hvað Þjóðhátíð á Þingvöllum 2000 I Landnámsmenn: Landnáma, Guðni Jónsson 1942: 1. Ketilbjörn inn gamli Ketilsson, bls. 3, 18 og 225 Ketilbjörn Ketilsson, maður norrænn, byggði suður að Mosfelli hinu efra, þaðan eru Mosfellingar komnir. Ketilbjörn landnámsmaður, sá er byggði suður að Mosfelli hinu efra, var faðir Teits, föður Gissurar hins hvíta, föður ísleifs, er fyrstur var biskup í Skálholti, föður Gissurar biskups. Ketilbjöm hét maður ágætur í Naumudal, hann var Ketilsson og Æsu, dóttur Hákonar hlaðajarls Grjótgarðssonar, hann átti Helgu, dóttur Þórðar skegg- ja. Ketilbjörn fór til Islands, þá er landið var víða byggt með sjó, hann hafði skip það, er Elliði hét, hann kom í Elliðarós fyrir Litli Bergþór 28

x

Litli Bergþór

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Litli Bergþór
https://timarit.is/publication/884

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.