Litli Bergþór - 01.03.2003, Blaðsíða 31

2.-3. Eyfröður hinn gamli og
Drumboddur, bls. 224
Eyfröður hinn gamli nam tunguna eystri milli
Kaldakvíslar og Hvítár og bjó í Tungu, með honum
kom út Drumboddur er bjó á Drumboddsstöðum.
Hér er Landnáma afar stuttorð um landnámið í
Eystri-Tungu. Kaldakvísl sem þar er nefnd er
augljóslega Tungufljót. Er því landnám Eyfröðar
gamla vel afmarkað landfræðilega milli Tungufljóts
að vestan og Hvítár að austan. Um er að ræða grös-
ugt og gjöfult land, gott til búskapar. A landnáms-
jörð Eyfröðar, Tungu, sem við þekkjum betur undir
nafninu Bræðratunga gerist mikil saga gegnum
aldirnar. Á þjóðveldisöld bjuggu í Tungu bræðurnir
Ásgrímur og Sigfús, Elliða-Grímssynir. Þaðan gæti
nafnið Bræðratunga verið komið. Hér á eftir verður
stiklað á stóru í sögu þessarar merku jarðar og stuðst
við ritið Landið þitt ísland.
Brœðratungukirkja
Bræðratunga er stórbýli og kirkjustaður í
Biskupstungum. Stendur bærinn framarlega í tung-
unni sem verður milli Hvítár og Tungufljóts. Miklar
engjar heyra til Bræðratungu, jörðin á land í
Pollengi við Tungufljót og Tunguey í Hvítá, framan
við tunguna. Hvort tveggja eru grösugar starengjar.
I Bræðratungu var kirkja helguð Andrési postula í
kaþólskum sið. Þar var fyrrum útkirkja frá
Torfastöðum en 1952 var sóknin lögð undir
Skálholt. Núverandi kirkja var vígð 1911. I
Bræðratungu bjó Eyfröður hinn gamli er nam land
milli Tungufljóts og Hvítár að sögn Landnámu. Var
þar löngum höfuðból og höfðingjasetur. Þar komu
við sögu ýmsir helstu höfðingjar þjóðveldistíma-
bilsins og síðan langt fram eftir öldum. Meðal
ábúenda þar var Ásgrímur Elliða-Grímsson sem m.
a. kemur við sögu í Njáls sögu. Enn heita
Flosatraðir frá gömlu vaði á Hvítá heim að
Bræðratungu. Eiga þær að rekja nafn til heimsóknar
Flosa Þórðarsonar á Svínafelli til Ásgríms. Gissur
Þorvaldsson sat um tíma að búi í Bræðratungu. Á
öndverðri 16. öld bjó í Bræðratungu Gísli
Hákonarson (1583-1631) lögmaður sem í heimildum
er talinn „einna vinsælastur veraldlegra höfðingja á
íslandi“. Hann var tengdafaðir Þorláks Skúlasonar,
biskups í Skálholti. Tengdadóttir hans, Helga
Magnúsdóttir, (Matrónan í Bræðratungu), bjó lengi í
Bræðratungu, ekkja eftir Hákon, mann sinn. Hún
var höfðingskona mikil og kom mjög við sögu
Brynjólfs biskups Sveinssonar og Ragnheiðar, dóttur
hans. Á 17. öld bjuggu hjónin Einar Þormóðsson og
Jóhanna Einarsdóttir í Bræðratungu. Við lát Einars
varð rekistefna út af erfðamálum og fluttist Jóhanna
á bæ einn í nágrenninu. En hún var skapstór og það
svo mjög að eftir að hún var komin í kör lét hún
flytja sig á hverjum degi þangað sem hún gat séð
heim að Bræðratungu og formælt jörðinni og eig-
endum hennar. Á seinni hluta 17. aldar bjó í
Bræðratungu Magnús Sigurðsson (1651-1707),
stórauðugur maður og um margt vel gefinn en
drykkjumaður og svoli við vín. Þar kom að kona
hans, Þórdís Jónsdóttir, flýði heimilið til systur sin-
nar sem var biskupsfrú í Skálholti. Um sama leyti
var Ámi Magnússon prófessor gestur í Skálholti.
Spunnust hneykslanleg málaferli milli hans og
Magnúsar í Bræðratungu því að Magnús taldi Árna
hafa flekað konu sína. I samskipti þessa fólks sótti
Halldór Laxness efnivið í skáldsögu sína, Hið Ijósa
man. Einn af mætustu íslendingum 18. aldar,
Magnús Gíslason (1704-1766) amtmaður, sat um
skeið í Bræðratungu. Magnús studdi vel framfarir
um sína daga, hann var eldheitur ættjarðarvinur og
skörungur mikill.
Og enn höldum við áfram að segja frá landnámi í
Biskupstungum, samkvæmt Landnámu.
4.-5. Þorbrandur Þorbjarnars. hins óarga og
Ásbrandur sonur hans, bls. 224
Þorbrandur, sonur Þorbrandar hins óarga, og
Ásbrandur sonur hans, komu til Islands síð land-
námstfðar, og vísaði Ketilbjöm þeim til landnáms
fyrir ofan múla þann, er fram gengur hjá Stakksá og
til Kaldakvíslar og bjuggu í Haukadal. Þeim þóttu
þau lönd of lítil, er tungan eystri var þá byggð, þá
juku þeir landnám sitt og námu hinn efri hlut
Hrunamannahrepps, sjónhending úr Múla í
Ingjaldsgnúp fyrir ofan Gyldarhaga. Börn Ásbrands
voru Vébrandur og Arngerður. Vébrandur var faðir
Oddlaugar, er átti Svertingur Runólfsson.
Stórhuga hafa þeir feðgar verið er þeir láta sér
ekki nægja allt land ofan Stakksár, skammt fyrir
ofan Múla. Þeir nema einnig efri hluta Hruna-
mannahrepps eins og Landnáma greinir frá. í þessu
landnámi eru þó jarðir sem fram á þennan dag þykja
kostajarðir, s. s. Neðri-Dalur, Helludalur og Hauka-
dalur ásamt ýmsum hjáleigum. Einnig hafa þessu
landnámi heyrt til jarðir þar fyrir innan vestan
Tungufljóts, sem í byggð voru a.m.k. sumar hverjar
fram á 20. öld. En þama var land gróið á öldum
áður tugi km fyrir ofan núverandi byggð. Hauka-
Litli Bergþór 31