Tímarit Þjóðræknisfélags Íslendinga - 01.01.1932, Blaðsíða 42

22
TÍMARIT ÞJÓÐRÆKNISFÉLAGS ÍSLENDINGA
ferð höfundar, sem hann raunar
heitir ekki nema í fyrstu kapítul-
unum, vefur söguna alla í hjúp
angurblíðrar stemningar. Hvar eru
nú hinar sterku ástríður frá æsku-
verkum skáldsins? Þær eru hér að
vísu, en þær brjótast ekki út í nein-
um Heklu-gosum. Maður, sem held-
ur dauðahaldi í gamla brúðu, af
því hún er það eina, sem minnir
á litla dóttur hans, og geymir vand-
lega lykilinn að húsi unnustunnar,
þótt húsið skyldi aldrei framar opn-
að — það er alt og sumt.
Þetta er enn hjónabands-drama
í ætt við Vi Mordere. Það er kon-
an, sem með óhófslöngun sinni og
skorti á skyldurækni og alvöru,
leggur eigi aðeins hjónabandið í
rúst, heldur blandar líka alla æfi
mannsins beiskju, með því að svifta
hann þvi, sem hefði getað orðið
eina huggun hans: dótturinni. Kon-
an giftist aftur manni, sem er jafn-
eigingjarn og nautnasjúkur og hún
sjálf, og sem yfirgefur hana strax
og honum leiðist hún til að fá sér
aðra. Samt fær hún að halda börn-
unum , seinni maðurinn kærir sig
ekki um þau. Þótt ótrúlegt kynni
að virðast, hefst nú hamingjusam-
asta hluti æfi hennar. Sannar hún
orð fyrra manns síns, “að hún gæti
ekki orðið hamingjusöm, af því
hún ríldi ekki gera neitt. Það er
sama hvað þú gerir, hara að þú
getir sagt um það síðar: þetta er
mitt starf, þetta hefi eg sjálf gert.”
En þegar börnin eru vaxin og
vilja út í heiminn, þá kemur tóm-
leikatilfinningin aftur, og þá verð-
ur henni tíðhugsað til fyrra manns
síns, sem hún tók alt frá. Nú skil-
ur hún, hvað hún hefir gert hon-
um, og samvizkan slær hana svo
að hún þykist ekki geta lifað án
fyrirgefningar hans. í raun og veru
er það liún sjálf, sem ekki treyst-
ist til að lifa án hans, og er ekki
í rónni fyr en hún hefir krafist
einnig þessarar fórnar.
Og Richard færir henni einnig
þessa fórn, jafnvænt og honum
þykir um dóttur sína, sem alt í einu
kemur til hans eins og engill frá
himnum. Hann kemur heim á nátt-
arþeli, opnar húsið með lyklinum,
er konan hafði gefið honum með
hönd sinni í gamla daga, sezt í
gamla stólinn sinn til að bíða eft-
ir því að hún komi á fætur—og deyr.
“Sami strengurinn og í Vi Mor-
dere, “So each man kills the thing
he loves”. En hófsemin í lýsing-
unum gengur sumstaðar næst þvf
að vera fátækleg. Ef til vill stafar
það meðfram af því, að sagan er
ort til þess að vera kvikmynd.
Þessi uppruni hefir og eflaust stuðl-
að að því að gera atburðina plast-
iska og valdið því, hvernig höfund-
urinn notar tákn til þess að sýna
hið innra líf, — eins og hann raun-
ar gerir einnig í Höddu-Pöddu og
Konungsglímunni, stundum líklega.
eftir fyrirmynd Íslendingasagnanna.
Hin þriðja og síðasta af þessum
Hafnarritum Kambans á varla
heima í sama flokki og þau. Sjálf-
ur segir hann um ritið, að það sé
runnið upp úr vestrænni menningu
ófriðareftirkastanna, og hafið yfir
stað og tíma. Nafnið og hugmynd-
in minnir á enskt leikrit frá því um
aldamótin,*) en óvíst er, hvort það
er meira en bláber tilviljun.
*) R. Ganthony, Message fom Mars,
a fantastic comedy in three acts, N. Y.
and London 1923.