Tímarit Þjóðræknisfélags Íslendinga - 01.01.1963, Page 51

JÖRFAGLEÐI í DÖLUM
33
þar sennilega verið líf í tuskunum,
því að þaðan er talið, að runnið sé
máltækið „Nú er glatt á Hjalla“.
Guð og góðir siðir
Fulltrúar annars heims í landinu
töldu það skyldu sína að berjast
gegn þessum leikjum alþýðunnar,
enda var þar oftast nær fast drukk-
ið og „siðferðið stundum eins og
hurð á hjörum“.
Áður var drepið á baráttu Jóns
biskups helga gegn dönsunirm, þó
að eigi fengi hann með öllu af kom-
ið. f Vísnabókarformálanum talar
Guðbrandur biskup Þorláksson um
brunavísur og amorskvæði og virð-
ist ekki sérlega hrifinn. — Séra Jón
Magnússon í Laufási (d. 1675) hefur
ort sand kvæða, þar á meðal eitt um
ónýting tímans, en þar stendur:
„Tafl og spil eða ráðulaust reik
með lát og leik
lítt trúi ég kristnum sæmi“.
_ Þó að stundum hafi eflaust verið
ástæða til að beita sér gegn því í
góðra siða nafni, að leikina keyrði
um þverbak, gengu hinir geistlegu
herrar á tíðum fulllangt í að for-
úæma alla veraldlega skemmtan og
kalla hana „apaskap“. — í Fororðn-
ingu um helgihald sabbatsins 1744
stóð þessi klausa, gefin út frá Hól-
u«i í Hjaltadal: „Allt tafl, leikir,
blaup, spil, gárungahjal og skemmt-
an> — fyrirbjóðast alvarlega hér
með öllum, einum og sérhverjum án
mismunar að viðlögðu straffi, sem
helgidagsbrot áskilur". — 28. erind-
ið í Upprisusálmi Steins biskups
Jónssonar hljóðar þannig:
„Leikar, ofdrykkja, dans og spil
Drottni gjörast þá sízt í vil,
enga guðsdýrkan eflir slíkt,
óskikkan sú þó gangi ríkt“.
Dansleikirnir á Þingeyrum urðu
til þess, að séra Þorsteinn Péturs-
son á Staðarbakka samdi latínurit
til höfuðs öllum skemmtunum og
leikjum, sem nöfnum tjáir að nefna,
öðrum en sálmasöng og guðsorði
1757. Þar segir hann, að stundum
hafi kviknað í leikhúsum, ennfrem-
ur hafi fólk dottið og meitt sig við
leiki. Þetta álítur prófasturinn, að
sé bein refsing frá guði almáttug-
um fyrir þetta óguðlega athæfi. En
þessi dæmi eru þau sögulegu rök,
sem höfundurinn færir fyrir því, að
öll skemmtan sé syndsamleg og sá,
sem hana elski, sé „sem gagnslaus
jarðarhnaus“. — Hins vegar er
Meistari Jón góður fulltrúi þeirra
gömlu, íslenzku guðfræðinga, sem
láta leiki og hóflegar veraldar-
skemmtanir njóta sannmælis, en
hann segir, að skemmtan sé einn af
þeim hlutum, „hver á stundum sé
nauðsynleg, bæði fyrir líkamann og
sálina, því hvorugt af þeim getur
þolað jafnaðarlega mæðu, nema
maður á stundum taki sér nokkra
endurnæring. Þar fyrir er mönnum
það leyfilegt".
Rétt er og að taka fram, að ekki
er víst, að klerkunum einum hafi
staðið stuggur af gáskafyllstu
skemmtunum liðinna alda. Þjóðsög-
ur sköpuðust meðal alþýðu. Hjátrú
var landlæg, og taumlausar skemmt-
anir eiga eflaust sinn þátt í þjóð-
sögunum um „móður mína 1 kví,
kví“, dansinn í Hruna og ósköpin á
Bakkastað.