Vísir - 24.12.1938, Blaðsíða 8

6
VÍSIR
vatnsker í rómverskum stíl eða koparkatla, án þess að einn
vatnsdropi fari til spillis, l>ótt vegurinn sé illur og erfiður, og er
þær ganga ineð kerin, — lyfta öðrum handleggnum og leggja
hendina aftur fvrir lmakkann, — minna þær á grískar gyðjur,
— gyðjur yndisþokkans.
Capri, eins og hún er í dag, mætti nefna „setustofu Evrópu“,
því að þangað leita ýmsir liinna frægustu manna, til þess að njóta
sólar og sælu á stað þar sem tíminn stendur í stað þótt lífinu sé
lifað. Þótt einkennilegt megi virðast lifa eyjahúarnir frekar í
fortíð en nútíð.
Til dæmis að taka tala þeir um Tiherius eins og hann liefði
látist síðustu dagana. Þessi rómverski keisari, sem leitaði hælis
og eyddi mörgum árum æfi sinnar á Capri, er ljóslifandi i
ímyndun fólksins. Júpíter-musterið, sem Tiberius bygði efsl
á Capo-hæðinni, stendur enn i allri sinni dýrð, með vængjum
og súlnaröðum, skrautlegum hurðum, marglitum veggjum og
fegurstu mosaik-gólfum, í ímyndun fólksins, þótt sannleikur-
inn sé sá, að það sem enn er eftir af höllinni eru aðeins gólfin
og nokkrir veggir. Ættliður eftir æltlið hafa alist upp við slika
draumsýn, og í rauninni sjá þeir iiana í veruleikanum. Þeir
miklast yfir liinni veglegu byggingu, þótt mikill hluti hennar
hafi þegar lirunið fram af lieligifluginu og í sjóinn, en þetta
feðranna verlc ber vott um veldi Rómverja og þroska, þótl
það hvíli nú í rústum.
Tiberius gat ekki fundið annan stað, er hentaði skapgerð
hans betur. Hann var einverunni vanur, með því að Ágústus
hafði sent liann til Rhodes, og þar hafði liann dvalið nokkur
ár, og þegar liann mat Róm litils og það lif, sem þar var lif-
að sneri liann við henni baki og hélt uppi hinum keisaralega
virðuleik sínum með því að dveljast á Capri.
Róm ofhauð Tiberiusi, og liann þoldi ekki öll þau augu, sem
á honum hvíldu þar og gerðum hans. Ljósið var honum ekki
holt, því að það sýndi grimd hans og harðneskju. Hann var
fyrsti keisari Rómverja, sem naul þess að horfa á þjáningar
annara. Hann hafði æðstu völdin í sínum liöndum, en liann
fór ekki með þau eins djarfmannlega og Nero eða eins áhyrgð-
arlaust og Caligula. Hann óttaðisl almenningsálitið, öldunga-
ráðið og mannfjöldann i Róm, en á Capri þóttist hann öruggur.
Sú saga er sögð af Tiberiusi, að hann greiddi ekki það fé
af hendi, sem Ágústust keisari hafði arfleitt þegna sína að,
og nam 300 sesterces á nef hvert. Eitt sinn, er líkfylgd fór
um göturnar, þaut maður einn að likinu og hvíslaði einhverju
i eyra þess. Þegar liann var að því spurður, hverju liann liefði
hvislað að líkinu, kvaðst hann hafa sent Ágústusi þau skila-
boð, að fé þetta hefði ekki verið greitt, eins og hann hafði
ákveðið. Nú skyldu menn ætla, að Tiberius liefði tekið þessu
sem gamni, þótt liann bæri ekki mikið skyn á slíka hluti. En
er lionum barst sagan til eyrna, skipaði hann svo fyrir, að mað-
urinn skvldi leiddur fyrir sig. Hann greiddi manninum fé það,
sem lionum bar, en hætti þvi næsl við: „Eg dæmi þig liér með
til dauða, til þess að þú getir sagt Ágústusi frá því, að ég hafi
greitt af hendi við þig þinn hluta ai' erfðafé hans.“
Alt þelta Iiefði verið gott og hlessað, ef Tiberius hefði látið
sitja við orðin ein, en því fór fjarri, og dómi hans var full-
nægt og maðurinn tekinn af lífi.
Þótt Tiberius gripi til slikra ráðstafana, mun hann á þessu
skeiði æfinnar hafa hneigst að réttlæti og hæversku, en eðlið
var svo öfgakent, og þvi fór sem fór.
Þegar Tiberius kom lil Gapri, mun hann liafa verið ákveð-
inn í því að koma aldrei framar til Rómar. Ýmsir telja, að hann
hafi valið Capri sem dvalarslað til þess eins, að hrjóta af sér
yfirráð móður sinnar, en lif hans og framferði á Capri sýndi
þó hitt, að aðaltilgangur lians mun hafa verið sá, að forðast
of marga áhorfendur og umtal. Cajiri var mjög hentugur dval-
arstaður fyrir hann, með því að þangað gat enginn komið ó-
séður, og öll skip, sem til evjarinnar korna, sjást nokkrum
stundum áður en þau ná þar höfn. Cajiri varð þvi sá staður,
sem keisarinn gat notið sín til hlitar, einn ráðið öllu, verið
herra yfir þúsundum þræla, sem umsvifalaust hlýddu boði hans
og banni, þögðu eins og steinninn og sáu ekkert af því, sem
þeir vildu ekki sjá.
Þrælum hans leið vel í vistinni og þeir unnu kappsamlega
að því að byggja höll keisara síns, og brátt reis liún frá grunni
með fegurstu súlnaröðum, tign og mikilleik. Það byggingarefni,
sem var ekki fyrir hendi á eyjunni, var sótt til Rómar, Carr-
ara og Korintliu. Þaðan var málmur sá sendur, sem lil Iiygging-
arinnar þurfti, og var liann svo íagurlega unninn, að slíks dæmi
munu vart þekkjast enn þann dag í dag. Meistarar lögðu mo-
saic-gólfin með hinni mestu snild, og röðuðu smástein við smá-
stein, þar lil eitlhvert hið mesta listaverk hlasti við augum.
Júpíter-musterið, sem gnæfði efst á Capo-hæðinni, var undra-
fögur bygging, er sólin lék um liana, en Tiberius viliii láta Ijós
leika um liana allar stundir, og þá eins i myrkri næturinnar.
Fyrir því lét liann hyggja vita einn mikinn, eða öllu heldur
ljóskastara, og var skini hans hagað þannig, að það beindist
að höllinni úr mikilli ljarlægð, eins og tunglskin. Þessi ljósa-
dýrð vakti mikla athvgli og hafa ýmsir sagnaritarar gel'ið lýs-
ingar af þessu mikla mannvirki. Keisarinn flultist því næsl
inn í höllina og Iiafði með sér mikið fylgilið, sem aðallega var
valið með tilliti til að fullnægja dutlungum Iians, og þá ekki
síst hinni geysimiklu matarlyst, sem keisarinn hafði. ♦
Það er enginn vegur að skýra frá öllu því, sem keisarinn
lét flytja inn i Iiöll sína, en það var alt frá fegurstu listaverk-
um, frumlegum og iburðarmiklum, til hinna verstu pyndingar- t
tækja, sem vöktu hrylling og skelfingu. Þarna dvaldist keisar-
inn þvínæst við hinar mestu lystisemdir og sællífi, og liélt þar
stöðugar drykkjuveislur, sem sviftu hann allri skynsemi og á-
byrgðartilfinningu.
Þótt Tiberiusi kunni að liafa verið það nauðugt, varð hann
þó að gegna skyldustörfum sínum, og fylgjast með öllu því.
sem gerðist heima fyrir i Róm, eins og honum har sem keis-
ara. Af þeim sökum var merkjastöð ein mikil sett upp á Sorr-
enloskaganum, sem næstur liggur eyjunni. Merkin voru lik þvi,
sem nú tíðkast, með þvi að veifur eða fánar voru notaðir, og
var þannig hægt að bera boð á milli Rómar og Capri á mjög
skömmum tíma. Með þessu móti liélt hann stjórnartaumunum
í sínum höndum, en fylgilið hans annaðist móttöku og send-
ingu allra boða, sefn á milli gengu, og árum saman forðaðisl
keisarinn að yfirgefa Capri.
Keisarinn lét það ekki á sig fá, þótt kona hans liði neyð á
eyjunni Pandataria, og neitaði hann henni um allar lífsnauð-
synjar, og mun hún hafa látið þar lífið. Þetta vissu hins veg-
ar þegnar hans og þeim var einnig fullkunnugt um líferni keis-
arans, þótt hann reyndi að gæta hinnar mestu varúðar í því
efni, að engar fregnir skvldu um það berast til Rómar. Nálægl
höllinni er hamar einn mikill, yfir átta hundruð fet á hæð,
sem rís næstum lóðrétt úr hafinu. Fram af þessnm hamri lét
Tiberius kasta fjölda manns, til þess cins að þcir skyldu ekki
verða til frásagnar um atferli hans. Það var það, sem hann
óttaðist mest, og i sannleika má segja, að það hafi verið ótt-
inn, sem var undirrót grimdar hans og harðneskju. Um það
gefur eftirfarandi smásaga nokkra hugmynd:
Þegar Tiherius hygði höll sína, fól hann býggingameisturum
sinum að gæta þess vandlega, að höllin yrði bygð þannig, að
enginn gæti þangað komist óhoðinn, og beittu þeir allri hug-
kvæmni sinni í þessa átt, en einkanlega krafðist hann þess, <
að engum yrði unt að komast inn í garðinn umhverfis Júpíter-
liöllina, nema hann væri þangað hoðinn. Eitt sinn, er keisar-
inn var á gangi i einum garðinum, milli limgirðinga, vínvið-
ar og vafningsjurta, sá hann all í einu, að hendur gripu
í liingirðinguna, og er hann gaf þessu nánar gaum, sá
hann, að maður gægðist upp fyrir girðinguna. Tiberius skildi
ekkert í þessu, og með því að honum var ókunnugt um erindi
mannsins, greip hann svo mikill ótti, að hann mátti sig livergi
liræra. Þótt Tiberius væri mikill maður vexti og vel að manni
var Iionuin ekki um það, að standa einn andspænis ókunn-
ugum, með því að margir átlu sín i að hefna.
Maðurinn stökk yfir girðinguna og féll keisaranum til fóta,
hrifinn og lirærður yfir því, að hafa keisarann augum litið.
Hann hafði klifið liamarinn stall af stalli, þar lil hann náði
taki á girðingunni, og var það hið mesta þrekvirki. Ástæðan
til þcss var sú, að maðurinn æskti eftir að fá að gefa keisar-
anum fisk einn fagran, sem hann hafði aflað, og mönnum var
kunnugt um, að keisarinn var vandur að fiskjarvali og lét sér
ekki alt vel lika í því efni.
Tiberius hirti ekkert um fiskinn. Ilann kallaði á þjóna sína
og skipaði þeim að handtaka manninn, sem var hrifinn og
brosandi og bjóst við engu illu fyrir verknaðinn.
I