Neytendablaðið - 01.11.2000, Blaðsíða 31

meira en nóg! Það þekkjum
við best af ótal tilraunum til
að selja lambakjöt erlendis.
Samhliða þessu er ómældum
tíma og kröftum varið í það
sem nefnt er nýsköpun, vöru-
þróun, markaðskönnun og
markaðssetning. Sífellt fleiri
og dýrkeyptari milliliðir
smyrja gangverk þjóðfélags-
ins, umbúðir um mannlíf og
rekstur verða þykkar og dýr-
keyptar. Það er orðið tíma-
bært að reyna að grisja þær.
Taka alvarlega undarlegar
andstæður sem blasa við í
seinni tíð.
Undarlegar andstæður
Ýmsar undarlegar andstæður
og vandræðagangur vitna um
að komið sé að mörkum þess
að meira af því sama geti
borgað sig. Einhvers konar
andframleiðni sé hafin. Skoð-
um þá einkennilegu mynd
fyrst í knöppu töfluformi:
Þessi skrýtni vandræða-
gangur er lítt ræddur í ís-
lensku þjóðfélagi. Þess vegna
er ástæða til að skýra með
nokkrum orðum hvað liggur
hér að baki þó nokkur skýring
ætti að felast í athugasemdum
serh settar eru í sviga í töfl-
unni. Það sem fyrst er nefnt
má ætla að flestir sem búa í
þéttbýli hafi tekið eftir því að
fjölgun bifreiða fylgja meiri
tafír í umferðinni.
Og þeir sem fljúga stund-
um til útlanda vita hvað
hringsól yfir flugvöllum og
aðrar tafir aukast jafnt og þétt.
Við vitum líka að þótt afl og
möguleikar í tölvu- og fjar-
skiptatækni aukist ört linnir
ekki kröfum um enn rneira afl
og hraða. Sífelld endumýjun
tækjanna kostar bæði peninga
og tíma til að læra á þau. Við
heyrum frásagnir af af ein-
stöku góðæri og einnig fréttir
sem greina frá því að skuldir
heimilanna tvöfaldist á um
það bil fimm ára fresti. Hér er
ekki rúm til að fjalla um síð-
ustu liðina í töflunni. Þeir
varða opinberan rekstur og ég
leyfi mér að benda þeirn sem
vilja skoða betur andstæður
innan opinbera geirans að
kynna sér annan kafla bókar-
innar „Þjóðráð" sem ég fékk
gefna út í október í fyrra.
Það sem hér hefur verið
vikið að ætti að staðfesta það
sem sem vikið var að í upp-
hafi. Of sjaldan er spurt
hvenær of langt er gengið;
hvað geti talist nóg; hvað
borgi sig þegar á allt er litið;
hvað standist til frambúðar.
Þetta eru spurningar sem
hvarvetna er leitað svara við
þegar tekist er á um nýtingu
náttúruauðlinda. Sjálfbær þró-
un er nú orðið viðurkennt
nrarkmið þjóða urn allan
heim. Sé það tekið alvarlega
er ekki gengið á endurnýjan-
legar auðlindir umfram það
sem þær geta gefið af sér, af-
rakstur þeirra rýmar ekki er
tímar líða. Samhliða því að
gengið er á auðlindir sem ekki
endumýja sig eru þróuð efni
og aðferðir sem geta komið í
þeirra stað. Urgangur og
mengun fer ekki yfir mörk
þess sem umhverfið og nátt-
úran getur tekið við án þess
að spillast og mannvirkjagerð
veldur ekki röskun sem spillir
vistkerfinu og náttúmnni.
Spurningin um hvernig þetta
Fleiri og öflugri farartæki Meiri tími í ferðir (orku- og tímasóun)
Nýrri og betri bílar Hærri tryggingakostnaður (skylduúlgjöld)
Hraðvirkari og öflugri tækni Auknar kröfur um hraða og afl (efnissóun)
Lengra góðæri Meiri skuldasöfnun (ábyrgðarleysi)
Betri heilsa Aukinn lyfjakostnaður (vansæld)
Kostnaðarsamara skólakerfi Áhyggjur af ólæsi og vankunnáttu (oftrú á kerfið)
getur orðið að veruleika
stendur opin.
Við lærum af reynslunni
Það er ekki nema von að þjóð
sem lifði við kröpp kjör fram
á miðja öldina skuli fara geyst
þegar tækifærin opnast. Það
hlaut að verða bið á því að Is-
lendingum gæti komið til
hugar að nóg væri komið af
veraldlegum gæðurn og brýnt
orðið að huga alvarlega að
takmörkum vaxtar og réttlátri
skiptingu gæðanna. Þó eru
meira en tveir áratugir síðan
það varð pólitískt viðfangs-
efni að ákveða hvemig ætti að
fiska hæfilega mikið á ári
hverju. Vandi sem allir þekkja
mætavel vegna þess að að-
ferðin sem ákveðið var að
beita við úthlutun aflaheim-
ilda varð helsta hitamál ís-
lenskra stjómmála. Meira en
áratugur er liðinn síðan farið
var að huga að takmörkum í
opinberum rekstri og gera
ráðstafanir til að halda niðri
kostnaði vegna lyfja og sér-
fræðinga, tekjutengja bætur
og breyta rekstrarháttum.
Hömlulitlar verðhækkanir hér
á landi í seinni tíð gera kröfu
um visst endurmat margra
neytenda á stöðu sinni og
neysluháttum. Enginn kærir
sig um að leggja til asnaeyru
sem seljendur með öflugt
samráð sín á milli geta togað í!
Að líkindum er að vaxa
skilningur á nauðsyn þess að
endurskoða væntingar sínar
og kröfur; huga betur að því
hvað borgar sig til lengri tíma
litið. Ekki bara af einhvers
konar hugsjónaástæðum eða
tillitssemi við aðra heldur
vegna eigin hagsmuna. í
framhaldinu, sem verður birt í
næsta hefti Neytendablaðsins,
er ætlunin er að leita vænlegra
viðbragða, leiða sem borgar
sig að fara bæði þegar stefnt
er að því að bæta eigin hag og
gera samfélaginu gagn. Þar
verður varnarlína neytenda
dregin.
NEYTENDABLAÐIÐ - nóvember 2000
31