Tónlistin - 01.12.1944, Page 4

TÓNLISTIN
34
til að skreyta list sina með ýmsum
ifléttunum, en þær villtu almenning.
Þrátt fyrir ýmsar tilraunir, og sum-
ar allmerkar, að halda frumrödd-
inni sem skýrastri og lifmestri, kom
samt að þvi, að leikið var og sungið
allt með jöfnum tónum og þögn-
um milli hendinga. Kirkjusöngur-
inn varð daiifur og andlítill. En með-
fram mun hafa valdið, að sönglist-
in Iiafði fengið annað efni til að
heita snilld sinni við. Það var hinn
verzlegi og einkum dramatíski
söngur og sjálfstætt liljóðfæraspil.
Lá við, að sum léttúð þessa hærisl
inn í safnaðarsönginn, og miður tek-
ið tillit til hjartnæmra sálma.En
fyrir utan þetta var hin listríka
kirkjusönglist, sem náði hámarki
sinu hjá Johann Sebastian Bach og
Georg Friedrich Hándel, en hún
var langt fyrir ofan alla verklega
hluttekningu almennings. Þannig
var komið undir lok 18. aldar safn-
aðarsöng lútliersku kirkjunnar. En
þegar kom fram úr helstríðunum i
hyrjun 19. aldar, fóru þjóðir Norð-
urlanda og Þýzkalands að vinna
að endurvakningu. Kom j>að fram
í því, að þjóðirnar fóru að endur-
Iieimta lögin í húningi sínum frá
hyrjun siðabótar, og hér á Norður-
löndum að skyggnast eftir gömlum
alþýðulögum sinum. Hefir verið
unnið að þessu til skamms tíma,
jafnframl því að miklu af nýjum
lögum (einkum í Danmörku og
Noregi) hefir verið hætt við. Á sama
thng hefir kajiólska kirkjan rifjað
upp sinn gamla gregóríanska söng
að löghoði páfa 1901.
Hvað hefir gerzt hjá oss i j)ess-
ari grein? Lítið Iiefir orð farið af
söngmennt vorri á liðnum öldum.
En svo hefir reynzt i sumu öðru, að
fundizt hefir hér í margra fórum
meira en húizt var við. Máske svo
megi verða Iika í þessu. Sögur vor-
ar og hókmenntir fornar minnast
mjög lítið á söng, þótt þar sé nóg af
kvæðum og visuin. Að kveða kemur
víða fyrir, en líklega oftast i merk-
ingunni að yrkja, þangað til rímur
koma lil sögu. „Kvað við raust“ í
Sturlungu er þó líklega um söng.
Ætla má, að jafnvel i heiðni hafi
söngur snert átrúnaðinn. Þannig er
nafnorðið „galdur“ leitt af sögninni
að „gala“ og „seiður“ af að „síða“
(—suða), hvorttveggja einhvers-
konar söngur, og trúað var á töfra-
mátt lians, livort sem nú mundi fag-
ur kallast. (Vísa ég um það til á-
gætrar ritgerðar eftir Jón lækni
Jónsson í Hlín 20. árg.). — Kirkju-
söngur kemur út hingað auðvitað
með kristni. Segir kristnisaga frá
því, að daginn eftir komu þeirra
Gizurar hvíta og Hjalta til Alþing-
is, eða sunnudaginn 23. júní árið
1000, hafi Þormóður prestur, er ÓI-
afur konungur sendi, sungið messu
á Gjáhakka upp frá húð Vestfirð-
inga. Voru þeir lderkar sjö saman
með ilmandi reykelsum, og munu
þeir allir hafa tekið þátt i söngn-
um, sem vel má hugsa sér að hafi
átt sinn j)átt í því, að ekki var har-
izt á jæssu þingi. Mundi oss skemmt,
ef grammófónn gæti nú flutt oss
þennan söng. Löngu síðar urðu að
minnum höfð orð erkibiskupsins í
Lundi um söngrödd Jóns, þá verð-
andi hiskups Ögmundssonar.