Tónlistin - 01.12.1944, Page 17

TÓNLISTIN
47
l)iinga takthlutann, og er þá miðað
við það, að takturinn sé sleginn
mcð hendi eða fæti (hendi er lyft
á léttum takthluta). öfugt er þetta,
ef farið er eftir hækkun og lækkun
raddarinnar, eins og l. d. í ljóðlist
seinni tínia.
artikulation: hljóðmyndun, fram-
Jnirður tónanna, sem getur verið
með ýmsu móti: tónarnir tengdir
sarnan a) án liinnar minnstu að-
greiningar, fullkominn samruni
tónmarkanna (legato), h) með
því að slöðva hvern tón áður en
nýr tónn er myndaður (non legato,
portato), c) með því að rjúfa
snögglega hvern einstakan tón áð-
ur en röðin er komin að næsta lóni
á eftir (staccato). Ef tónarnir eru
ekki greinilega aðskildir heldur
aðeins ósamfleygaðir eða sam-
tengdir með vissri afmörkun, þá
kemur fram einskonar millistig
framsetningarinnar, mezzolegato
og leggiero. Sbr. „anslag“.
assai (ít.), mjög; evkur g'ildi fyrir-
skriftarinnar.
a tempo, í takt, með réttum hraða, á
eftir ritardando aftur með upp-
haflegum hraða.
atonal nefnist sú tónlist, sem ekki
hyggist aðallega á einni sérstakri
tóntegund, en lætur skeika að
sköpuðu um val tónsliga og hljóma.
attacca (it.), ráðstu á! þ. e. láttu fljótt
koma (það, sem á eftir fer); fyrir-
skrift, sem segir til um, að án
þagnar skuli strax haldið áfram.
aubade (fr.): morgunsöngur, man-
söngur í morgunmund, árdagsást-
lokka.
augmentation (lat.): lenging, aukn-
ing, skiptir miklu máli i kontra-
])unktískum verkum; fyrir kemur
t. d. skörun (samtímis flutningur)
með lema (stefju) og „augmenta-
tioii“ Jiess (í tvisvar, þrisvar eða
fjórum sinnúm lengri nótnagild.
um). Canon per augmentationem
er kanón (flokkasöngur, keðju-
söngur) þar sem hermiröddin
mvndast með því einu að lengja
innihald aðalraddarinnar (stefj-
unnar).
aulos, forngriskt hlásturshljóðfæri,
aðalhljóðfæri Grikkja, sennilega
einskonar trjónuflauta (hlokk-
flauta).
authentískur (úr grísku), sjálfstæður,
rikjandi, i mótstningu við plagal.
Authentísk er kirkjutóntegund,
sem gengur frá grunntóni til
grunntóns, l. d. dórísk frá d—d1;
aftur á móti gengur plag.al kirkju-
tóntegund frá fimmund til fimm-
undar, t. d. plagal dórísk (eða
hýpódórísk) frá A lil a.
„autómatísk músíkverk“ kallast á-
höld þau, sem ganga fvrir úrverki
eða slraumi, og spila þannig heil
lög án þess að mannleg hönd komi
þar nærri.
ave maria, katólskur kirkjusöngur,
oft og tiðum líka útsettur fvrir
kór á listrænan liátt.
avvicinandosi, komandi nær.
azione sacra: óratóría, helgimál,
„söngdrápa“.
E
B (h), merki, sem táknar lækkun um
hálfan tón; tvibéið (hh) veldur
lækkun um tvo hálftóna. í Hollandi
og Englandi heitir okkar II sjálft