Tónlistin - 01.06.1946, Blaðsíða 3

5. árg.
1946
LAHQSBOKASAFN
.Ai : 6 7 3 5 3
1.-2. hefti
Tdiiliiliii
Tímarit Fálags íslenzkra tónlistarmanna
I SIGVALDI KALDALÓIMS
Hin sígilda tónlistarþróun liefir
tekið mörgum og róttækum hreyt-
ingum i umróti tímanna. Nýir lífs-
liættir liafa hnigið að mörgum nýj-
um hræringum mannanna, allt eft-
ir umtaki þeirra og orkun til and-
legra umbóta. Þessir breytilegu lífs-
liættir lifa sífellt með mönnum öll-
um, því að brot úr lifi forfeðranna
fylgir þeim allt út yfir landamæri
jarðvistarinnar. Tvennir eiginleik-
ar berjast oft um völdin í sál manns-
ins: regluhneigð og tilfinning.
Erfðahluturinn og tíðarstíllinn
valda þar úrslitum. Menn finna til
skyldleikans á háða bóga, og því er
smekkurinn æði misjafn. Það vill
svo vel til, að í tónlistinni liöfum
við andstæð dæmi, er sýna mætavel
þennan mikla mun. Tveir meistarar
skipa hér ólíkan sess: Bach og
Brahms. Menn skiptast í flokka efl-
ir þvi, hvernig tónlistin, sem þeir
hlusta á eða leika, lætur þeim í
eyrum. Sumir vilja jafnan halda
aftur af geðhrifum sínum og stjórna
hugarhræringum sínum, en aðrir
gefast geðbreytingum höfundarins
fyllilega á vald. Hér er um að ræða
andstöðu milli tilfinningar og reglu-
hneigðar. 1 daglegri umgengni
reyna menn jafnan að hasla tilfinn-
ingu sinni afmarkaðan völl undir
eftirliti hefðbundins forms og við-
urkennds lögmáls. Þannig hafa tón-
skáldin líka sveigt tilfinningu sína
undir jarðarmen hinnar ströngu og
agasömu skynsemi. Þó er ólíkur
háttur hvers eins. Bach t. d. sætti
sig við hinar miskunnarlaususlu
kurteisisreglur, jafnvel þótt reiður
væri, en á einveldistímum sem þá
var gengið mjög rikt eftir öllu
ytra formi. Bralmis þoldi hinsvegar
hömlur allar með afbrigðum illa.
Hann er samt enginn byltingar-
maður eins og Liszt, sem lifði ó-
borgaralegu lífi og þjónaði tilfinn-
ingu sinni af opinni einlægni. Til-
finningalífið stendur á öndverðum
meiði við lifsvenjurnar. Af þess'um
árekstri sprettur orka, sem safnast
fyrir og krefst útrásar. Hjá Liszt
ber hún formið ofurliði, en hjá
Bralnns treystir hún viðjarnar til
hins ítrasta og hleðst fyrir jafnt og