Tónlistin - 01.06.1946, Qupperneq 6

*
TÚNLISTLN
lendir snillingar vegsania snar-
eygða tónlistargyðju aldagamallar
háinenningar, og lieldur ekki þuri'-
um við að einþlína um of á forn
munnmæli um fágætan fiðlung og
lians innan liolaða tré íslenzkrar
þjóðtrúar. I stað þess aðhverfa langt
aftur í tímann og troða þröngar
götur í Þýringaskógi, skyggnast inn
í hina víðfeðnm livelfingu St.
Tliomas kirkjunnar i Leipzig,
ganga skenuntigöngu kringum
Alster-vatnið í Hamborg eða líta
inn á æfingu lijá Tónlistarvinafélag-
inu í Vínarhorg, eða í stað þess að
skima aftur i forynjuhlandið þjóð-
sagnarökkur ævagamalla kynja-
sagna með norrænni náttúruþjóð,
þá getum við sparað okkur öll þessi
hakstökk og litazt um á þjóðbekk
fslands á 20. öld. Hvort sem auga
okkar beinist lil gneipra snæfjalla
Vestfjai’ðahálendisins, rennur yfir
blómlega eyjabyggð Breiðafjarðar
eða staðnæmist við síðgróna hraun-
fláka Suðurnesja, þá verður ávallt
fyrir okkur núttúrunánasti tónlist-
arfulltrúi fslands, umvafinn þjóð-
sagnaljóma líðandi aldar. Svo
merkilegur er ferill Sigvalda Kalda-
lóns, að einna helzt minnir á hrein-
ræktaða þjóðsögu. Við stöndum
andspænis hinni undursamlegustu
opinherun islenzkrar þjóðarsálar,
er við lítum vaxinn stofn þessa
kynj akvistar, sem sprettur upp úr
mold sinni án liinnar nauðsynleg-
ustu aðhlynningarmannlegrahanda.
Eðlisávísunin er liinn eini vaxtar-
kraftur þessa söngvahlyns. Engin
gróðursæl tónmenning gat losað
jarðveginn fyrir rætur lians né flutl
lionum þá lífsnæringu, sem er skil-
yrði fyrir frjóvænlegri döfnun. Umr
hverfi samtiðarinnar megnaði lieldr
ur ekki að veita honum stuðning lil
þess að standa ósveigður mót sval-
köldum andhyr dægurlífsins. Og
þrátt fyrir allar þessar torvirku að-
stæður tekst Sigvalda Kaldalóns að
gagntaka söngvitund lieillar þjóð-
ar með tómstundahugsun sinni ut-
an liins eiginlega verkahrings horg-
aralegs emhættis. Þótt víða sé leit-
að í mörgum og miklum menning-
arlöndum lista og vísinda, þá mun
ævintýrið um lækninn og tónskáld-
ið Sigvalda Kaldalóns algjört eins-
dæmi. Og af því gela allir íslend-
ingar verið stoltir.
Takið vel eftir því, að læknirinn
og tónskáldiö mynda hér tvítengsl,
eins og áttu sér stað i samanhurð-
inum á Bach og Bralims og í frá-
sögninni af Birni fiðlukappa. Á upp-
vaxtarárum Sigvalda var listin ó-
þekkt atvinnugrein hér á landi. ísr
lendingar höfðu jafnan þurft að
lieyja harða baráttu fyrir frumstæð-
ustu lífsnauðsynjum sínum, og öll
viðfangsefni, sem ekki stuðluðu
beinlínis að fjármunalegri og lík-
amlegri afkomu, urðu ]iví að sætta
sig við lítinn hlut, þótt sárt sviði ])á
mörgum, er lífsneista listarinnar
höfðu fólginn í hrjósti sér. Efnalegt
og stjórnmálalegt sjálfstæði var
undirstaða listrænnar framþróun-
ar, og því sátu ávallt í fyrirrúmi
„hyggindi, sem í haga koma“. Hin
tilveruknúða raunhyggja og hag-
nýta sjálfshjargarviðleitni íslend-
ingsins voru hér að verki. Af þess-
um ástæðum mótaðist sú ákvörðun