Tónlistin - 01.06.1946, Page 18

16
TÓNLISTIN
hann kveður sér liljóðs á sjálfstæðu
tónmáli hljóxnsveitarinnar, og jafn-
tranit lær frelsisbarátta Finna nú
aukið inntak og ferskan liugsjóna-
kraft á þjóðlegum grundvelli. Pessu
nýja ættjarðarverki var tekið með
iniklum fögnuði, þrátt fyrir nýstár-
lega meðferð liljóðfæra og manns-
radda. Hér kom fram alfinnskur
maður, sem lióf rammfinnskt yrkis-
efni upp i æðra veldi með dj arflegri
og ómótstæðilegri lýsingu á sál þjóð-
arinnar og leyndustu lífshræringum.
Hér var að finna eitt sterkasta vopn-
ið í sjálfstæðissókninni. Og hún hélt
óslitið áfram þar til Finnar öðluð-
ust fullt sjálfstæði 1918. Einn mað-
ur liafði þá framar öllunx öðrum
staðið i fylkingarbrjósti í fjórðungs-
öld og kynnt framsókn finnsku
þjóðarinnar fyrir öllum heimi. Hann
hafði gert þessa þrautamiklu tíma
landsins að þvi dásamlegasta tíma-
hili, sem finnsk saga nokkru sinni
getur um, svo að dýrðarljóma þess
har vitt og hátt jafnvel til annarra
landa.
Þessu til sönnunar verður ekki
komizt hjá að geta þriggja verka,
sem oft má lieyra flutt. Þau eru
öll órjúfanlega tengd hinni finnsku
þjóð og samrunnin örlögum lienn-
ar. „Finlandia“ er samið 1899, í til-
efni af þjóðlegri leikhússýningu,
þar sem birtust ýmis atriði úr sögu
Finnlands. „Finlandia“ fylgdi sjöttu
mynd þessarar sýningar, sem nefnd-
ist „Finnland vaknar“. Það heiti átti
eftir að rætast. Hafi „Kullervo“ vak-
ið fögnuð, þá vakti „Finlandia“
hrifningu. Að afstaðinni fyrstu upp-
færslu þesarar cldlegu föðurlands-
livatningar, hannaði rússneska
stjórnin lengi, að verk þetta yrði
opinherlega leikið, vegna þess hve
áheyrendur urðu lostnir djúpri geðs-
liræringu, sem komið gat af stað æs-
ingum. Samt sem áður var það .flutt
á ýmsum stöðum undir margskonar
nöfnum og var álitið liafa stuðlað
betur að sjálfstæði Finnlands en
þúsund pólitískar ræður og ritlingar.
Þetta sigurgjallandi lieróp barst
út fyrir landamæri Finnlands og
gerði nafn liöfundarins fyrst frægt
utan lieimalandsins; það skók að
grunni múrana i öllum höfuðhorg-
um Evrópu. Menn fundu liér eklci
aðeins liiininhrópandi áskorun um
frelsi til lianda finnskri þjóð —-
lieldur um frelsi er tæki til alls
heims. Hér var að hefjast nýr dag-
ur. Ný öld var að halda innreið sína,
öld, sem mundi fela í skauti
sér þjóðfélagslega endurfæðingu
mannsandans.
Eitt verka Sibeliusar við „Kale-
vala“-þjóðkvæðaflokkinn er „Svan-
urinn i Tuonela“. Tuonela er
land dauðans, Hel i finnskri goða-
fræði. Það er umlukt straumhörðu,
stóru og svörtu fljóti, þar sem svan-
ur Tuonela syndir í allri sinni
tign og þreytir söng sinn. Verk þetta
er einstakt i sinni röð i nútímabók-
menntum tónlistarinnar. Það er vís-
vitandi samið með þungum hljóm-
um hinna dýpstu orkesturhljóð-
færa; öllum björtum hljóðfærum.
svo sem flautum, klarínettum og
trompetum er sleppt, til þess að
laða fram hinn rétta svip Niflheima.
Takttegundin % verkar einnig mjög
lil þess að auka á dularmagn þessa