Bændablaðið - 14.05.2009, Blaðsíða 6

6 Bændablaðið | fimmtudagur 14. maí 2009
Málgagn bænda og landsbyggðar
LOKAORÐIN
Bændablaðið kemur út hálfsmánaðarlega. Því er dreift til allra bænda landsins og fjölmargra annarra er tengjast landbúnaði.
Bændablaðinu er dreift ókeypis til þeirra er stunda búskap en þéttbýlisbúar geta gerst áskrifendur að blaðinu.
Árgangurinn kostar kr. 5.400 en sjötugir og eldri greiða kr. 2.400.
Bændablaðið er í eigu Bændasamtaka Íslands.
Bændablaðið, Bændahöll við Hagatorg, 107 Reykjavík. Sími: 563 0300 – Fax: 562 3058 – Kt: 631294-2279 –
Ritstjóri: Þröstur Haraldsson, ábm. th@bondi.is – Sími: 563 0375 – Blaðamenn: Erla H. Gunnarsdóttir ehg@bondi.is – Margrét Þ. Þórsdóttir mth@bondi.is –
Freyr Rögnvaldsson fr@bondi.is – Sigurður M. Harðarson smh@bondi.is – Matthías Eggertsson me@bondi.is
Auglýsingastjóri: Eiríkur Helgason eh@bondi.is – Sími: 563 0303 – Myndvinnsla og frágangur: Prentsnið ehf.
Netfang blaðsins (fréttir og annað efni) er bbl@bondi.is Netfang auglýsinga er augl@bondi.is Vefsíða blaðsins er www.bbl.is
Prentun: Landsprent ehf. – Upplag: sjá forsíðu – Íslandspóstur annast dreifingu blaðsins að mestu leyti. ISSN 1025-5621
Heimavinnsla
og stefnuleysi
Undirritaður sat um síðustu helgi
áhugavert málþing í Norræna
húsinu. Þar var fjallað um það
sem orðið er mál málanna í
íslensku samfélagi þessi misserin:
heimavinnslu afurða, nýsköpun
og milliliðalaus viðskipti neyt-
enda við bændur landsins.
Í framsöguerindum og um-
ræðum komu fram margar athygl-
isverðar staðreyndir um möguleika
bænda og búaliðs á því að auka
vinnslu matvæla heima á bæjum
sínum og beina sölu þeirra til neyt-
enda. Sagðar voru reynslusögur
úr Kjósinni og víðar af viðskipt-
um við stjórnvöld og einnig var
skyggnst inn í framtíðina.
Það sem undirrituðum þótti
samt athyglisverðast var sú
staðreynd að þrátt fyrir töluverð
umsvif heimavinnslu- og ferða-
þjónustubænda og viðleitni þeirra
til að auka þjónustu við gesti og
gangandi; þrátt fyrir stóraukinn og

~ !   
 


  
+
'' síst sem lið í endurreisn efnahags-
lífsins; þrátt fyrir öll fögru orðin er
engin stefna til í þessum mála-
''4 "& #

'' komið sér niður á það hvernig rétt
sé að haga þessum málum, hvaða
reglur skuli gilda eða hvert skuli
stefna. Svo var að heyra á sumum
fundarmanna að menn biðu eftir
því að ný matvælalög legðu til
slíka stefnu. Það er stórmannlegt.
Á sama tíma var sífelld örtröð
í básnum á sýningunni Ferðalög
og frístundir þar sem Holtselsísinn
var á boðstólum. Hann sló öll met:
2.500 manns tóku hann út. –ÞH
AFSTAÐA Bændasamtakanna til aðildar að ESB
er skýr. Að athuguðu máli kom í ljós að allar
líkur eru á að aðild rústi landbúnaði á Íslandi í
núverandi mynd. Þetta er niðurstaða okkar eftir
vandaða og mikla vinnu sem samtökin hafa
staðið fyrir vegna málsins í langan tíma. Þegar
aflað er gagna vegna mikilvægra mála eins og
t.d. í tengslum við umræðu um ESB kemur til
góða að samtök bænda eiga mikið samstarf við
systursamtök á Norðurlöndum. Þau eru einn-
ig aukaaðilar að COPA, samtökum evrópskra
bænda og aðilar að fleiri fjölþjóðasamtökum
sem snerta landbúnað. Í gegnum þetta samstarf
höfum við aflað okkur upplýsinga um hvern-
ig málum er skipað annars staðar. Viðamikil
vinna í tengslum við svokallað matvælafrum-
varp er nýlegt dæmi um þekkingaröflun sem
nýtist nú. CAP, sameiginleg landbúnaðarstefna
ESB, hentar okkur ekki. Ísland hefur sérstöðu
bæði varðandi landbúnað og fiskveiðar, það er
best að við stýrum þessum málaflokkum sjálf.
Óskiljanlegt er hvers vegna taka á dýrmæt-
an tíma Alþingis nú í að karpa um ESB-mál
þegar fjölmargar ákvarðanir bíða. Ef marka má
ummæli forystumanna stjórnmálaflokka yrði,
ef svo óheppilega vildi til að samninganefnd
yrði send til Brussel, farið af stað með kröfur
sem í meginatriðum stríddu gegn meginstoðum
sambandsins. Hvers konar samningur yrði til í
þeirri ferð?
ESB-sinnum verður tíðrætt um það traust og
þann stöðugleika sem hljótast mundi af því að
ganga til viðræðna við ESB. Vera kann að eitt-
hvað mundi það bæta ímynd okkar í klúbbum
stjórnmálaafla og stofnanakeðja, en úrlausnir
fyrir íslensk fyrirtæki hér heima fyrir væru enn
betri leið til þess að skapa traust. Þá gætu þau
staðið við skuldbindingar sínar gagnvart við-
skiptamönnum og það kunna allir að meta. Það
er til þess fallið að skapa traust.
Vissulega hefur gjaldmiðillinn farið illa í
þeirri umgjörð sem honum hefur verið sköp-
uð, en hvetja verður til þess að árásum á hann
linni, að áhrifamenn hætti að tala gjaldmið-
ilinn niður, nóg er þar að gert. Það er hvorki
hægt að éta krónur né evrur og hvorki krónur
né evrur bera í eðli sínu ávöxt líkt og kartöflur,
eplatré eða vínviðir. Það hefur ekkert upp á
sig að skapa aðstæður til þess að braska með
gjaldmiðilinn, ekki frekar en brask með rækt-
arlönd þjónar neinum tilgangi. Meginþörf nú
er að koma skikki á gjaldeyrismálin, reyna að
koma einhverjum gróðri í sviðinn akurinn. Það
er áreiðanlega hægt að stjórna þessu landi og
þannig er áreiðanlega hægt að koma í veg fyrir
árásir á gjaldmiðilinn okkar á meðan við erum
að nota hann, hvað sem síðar verður.
Búvörusamningar
ATKVÆÐAGREIÐSLA um breytingar á búvöru-
samningum fer nú í hönd. Bændur verða að
kynna sér vel hvað samningarnir fela í sér.
Samningarnir fela í sér fyrirsjáanleika um þá
hluti sem samningarnir fjalla um, þeir fela ekki
í sér verðstöðvun, verð fyrir afurðir á mark-
aði verður ákvarðað með sama hætti og áður.
Með samningunum er samskiptum stjórnvalda
og bænda komið í eðlilegt horf. Ástæða er til
þess að hvetja bændur til þess að nýta atkvæð-
isréttinn. Atkvæðagreiðslan er einföld leynileg
póstkosning. Látið ekki þessa samninga verða
afgreidda með fálæti og greiðið atkvæði.
EBL
LEIÐARINN
Bændasamtökin hafna
aðildarviðræðum við ESB
Í apríl síðastliðnum funduðu
nokkrir stjórnarmenn Bænda-
samtaka Íslands með dönsku
bændasamtökunum til þess að
kynna sér breytingar á félags-
kerfi danskra bænda sem standa
fyrir dyrum. Einnig kynntu
stjórnarmenn sér hvernig dansk-
ur landbúnaður er uppbyggður
og hvernig hann gengur. Alkunna
er að Danir, sem eru meðlimir í
Evrópusambandinu, eru mikil
útflutningsþjóð hvað landbún-
aðarafurðir varðar. Þeir fram-
leiða þannig um þrisvar sinnum
meira af landbúnaðarafurðum
en þeir neyta sjálfir. Danir flytja
út um 2/3 hluta sinnar land-
búnaðarframleiðslu. Um 44.600
bú eru í Danmörku og er með-
alstærð jarða þar ytra um 60 ha.
Landbúnaður er Dönum því afar
mikilvæg atvinnugrein eins og
sjá má af því að 153.000 manns
hafa atvinnu af landbúnaði og
tengdum greinum. Þar af starfa
67.900 í frumframleiðslunni eða
2,4 prósent af heildarvinnuafli
í Danmörku. Í tengdum grein-
um starfa svo 85.100 manns eða
3 prósent af heildarvinnuafli.
Landbúnaðarvörur eru um 3
prósent af vergri landsfram-
leiðslu Danmerkur.
Breytt uppbygging félagskerfis
danskra bænda
Nýverið var ákveðið að stefna að
verulegri samþjöppun í félagskerfi
danskra bænda. Yfirlýst markmið
þessara breytinga er að draga úr
kostnaði innan kerfisins. Nær öll
fyrirtæki í úrvinnsluiðnaðinum eru
í eigu bænda og verða þau aðilar
að einum heildarsamtökum ásamt
öðrum félögum bænda eftir breyt-
ingarnar. Á mynd sem hér fylgir
með sést nýtt skipulag.
Í nýju skipulagi eru tvær stjórnir,
ein sem varðar frumframleiðslu og
önnur sem varðar afurðastöðvarn-
ar. Í hvorri stjórn fyrir sig er kjör-
inn einn formaður og tveir varafor-
menn. Þeir skipa svo formannaráð
samtakanna, sem er yfirstjórn sam-
takanna. Með breyttu skipulagi er
ætlunin að ná fram markvissu og
einföldu samstarfi þessara mörgu
grunneininga.
Ýmiskonar gjöld tíðkast í félags-
kerfinu, bæði félagsgjöld sem eru
frjáls, en einnig lögboðin gjöld
eins og rannsóknargjald. Auk þess
eru lagðir á veltuskattar tengdir
afurðastöðvum. Ráðgjafaþjónustu
greiða bændur að fullu. Þau verk-
efni sem bændur þurfa að greiða
verulega háar upphæðir fyrir eru
bókhald, ýmis áætlanagerð og ekki
síst útfylling á styrkjaeyðublöðum
Evrópusambandsins.
Mengun bæði grunnvatns og
sjávar er vandamál víða, en ekki
síst í hafinu nær Danmörku. Þessu
hafa danskir bændur þurft að taka
á. Vegna krafna um minni mengun
eru strangar kröfur varðandi áburð-
arnotkun og varnarefni. En þetta
raskar líka samkepnisstöðu dansks
landbúnaðar sem þarf að sætta sig
við minni uppskeru á hektara en
algengt er í öðrum löndum, t.d.
Hollandi og Bretlandi.
Erfitt rekstrarumhverfi
Það kom stjórnarmönnum Bænda-
samtakanna nokkuð á óvart hversu
erfiðir tímar eru í raun í dönskum
landbúnaði. Sérstaklega var tiltekið
hversu erfitt svínabændur eiga nú
um stundir. Svínabúin eru gjarnan
gríðarstór og því um miklar fjár-
hæðir að tefla. Árið 2008 var tap
danskra búa samanlagt um einn
milljarður danskra króna. Þá eiga
bændur í Danmörku erfitt með að
fá lán nú um stundir, í þeim málum
er frost eins og víða annarsstaðar.
Mörg dæmi eru um að dregin hafi
verði til baka lánsloforð og eftir
standi hálfkláraðar framkvæmdir.
Ýmsir forystumenn bænda telja nú
að stærðarhagkvæmni búa sé að
endimörkum komin. Á það bæði
við um kúa- og svínabú. Jafnvel
eru dæmi um að bændur hafi
reynt að skipta búum sínum upp í
smærri einingar. Laun eru hærri
í Danmörku en sunnar í Evrópu
og kröfur um aðbúnað einnig.
Danir gera einnig meiri kröfur um
umhverfisvernd en gengur og gerist
í öðrum Evrópusambandslöndum.
Hvernig verða menn samkeppn-
isfærir í svona umhverfi var
spurt? Við þeirri spurningu fékkst
ekki neitt gott svar. Stjórnarmenn
Bændasamtakanna fengu hins
vegar ágæta kynningu á styrkjakerfi
Evrópusambandsins og þar vakti
sérstaka athygli hversu mismun-
andi stuðningurinn er milli aðild-
arlanda, margfaldur munur eins og
sjá má á meðfylgjandi mynd. Þessa
staðreynd höfðum við reyndar rætt
fyrr í vetur við Pekka Pesonen sem
er framkvæmdastjóri Evrópsku
bændasamtakanna, COPA og
spurðum hann þá hvort þetta gæti
gengið til lengdar. Ég læt lesendum
eftir að velta fyrir sér svarinu við
þeirri spurningu og því sem af leið-
ir.
EBL
Af fundi nokkurra stjórnarmanna BÍ og fram-
kvæmdastjóra með fulltrúum Dansk landbrug
Nýtt skipurit dönsku bændasamtakanna.
Á þessu súluriti sést hversu mis-
hár stuðningur ESB er við land-
búnað einstakra aðildarríkja