Bændablaðið - 14.05.2009, Blaðsíða 27

27 Bændablaðið | fimmtudagur 14. maí 2009
Fram skal haldið að rekja efni úr
bókinni um framtíðarkýrnar. Í
þessum pisli er ætlunin að segja
frá nokkrum atriðum úr grein sem
starfsmenn alþjóðakynbótamats-
ins (INTERBULL) í Svíþjóð
skrifa í bókina.
INTERBULL hefur starfs-
stöðvar sínar í Svíþjóð og hefur
það hlutverk að reikna og birta
kynbótamat í nautgriparæktinni
sem byggir á að tengja saman upp-
lýsingar um gripi í fjölmörgum
löndum í heildarmat. Þess má geta
að Ágúst Sigurðsson starfaði við
þessa stofnun um árabili í árdög-
um starfsemi hennar. Þarna hefur
nú á tveim áratugum byggst upp
öflugsti upplýsingagrunnur um
kynbótagildi nautgripa í heiminum
og sífellt meira af rannsóknum um
ræktunarstarf í nautgriparækt eru
byggðar á honum. Starfsemin hófst
um 1990 og fyrsta matið var birt
1994 og var þá aðeins fyrir afurða-
eiginleika mjólkurkúa og fyrst og
fremst fyrri svartskjöldóttu kýrnar.
Síðan hafa fjölmörg fleiri kyn bæst
við. Eiginleikar sem matið nær til
fjölgar einnig stöðugt. Árið 1999
var mati fyrir útlitseiginleika bætt
við, 2001 komu eiginleikar sem
tengjast júgurhreysti, árið 2004 var
röðin komin að endingu kúnna og
eiginleikum tengdum burði þeirra
og árið 2006 bættust frjósemiseig-
inleikar við. Nú er unnið að þróun
á mati fyrir holdanautgripi og nýja
eiginleika eins og hreyfingu og
holdastig. Eiginleikar sem mat
er þegar unnið fyrir eru á bilinu
30-40, kúakynin fjölmörg og gögn-
in fengin frá tugum landa. Augljóst
er að við Íslendingar höfum ekkert
í þetta samstarf að sækja á meðan
hér er aðeins eitt kúakyn sem
hvergi er að finna í öðrum löndum.
Í samantekt sem þeir birta
kemur í ljós að kynbótamat fyrir
um 95-100% eiginleikanna í
heildareinkunn er þegar unnið hjá
INTERBULL. Hlutfallið er metið
út frá vægi eiginleikanna í heildar-
einkunn.
Þeir ræða aðeins hina fjölþættu
skilgreiningu á hinum alhliða
framtíðarkúm sem fjallað hefur
verið um í fyrri greinum hér.
Benda má á að skilgreining sem
fjallar um aðlögun að breytilegum
aðstæðum er nánast grunnþáttur í
fjölþjóðlegu mati hvers eiginleika,
þar sem erfðasamband eiginleik-
ans við aðstæður í mismunandi
löndum er lykilatriði til að sameina
upplýsingar frá mörgum löndum á
réttan hátt. Þetta atriði fjalla þeir
samt ekki frekar um út frá sínum
gögnum.
Vandamálið með neikvætt
samband framleiðslueiginleikanna
og mikilvægra þátta sem tengj-
ast hreysti og heilbrigði kúnna er
meginumfjöllunarefni þeirra. Þeir
birta miklar yfirlitstöflur um erfða-
samband þessara eiginleika fyrir
mismundani kúakyn og fjölmarga
eiginleika. Þar kemur skýrt fram
mikill munur á milli nautgripa-
kynja (og þeir benda á einnig milli
landa) í þessum efnum. Það er
áberandi að hið neikvæða samband
afkastagetu við bæði frjósemiseig-
inleika og eiginleika sem tengjast
júgurheilbrigði er verulega meira
hjá svartskjöldóttu kúnum en flest-
um öðrum kúakynjum. Þetta ber að
skoða í ljósi þess að stíft einhliða
úrval fyrir afurðeiginleikum hafði
verið meira hjá svartskjöldóttu
kúnum en öðrum kúakynjum um
áratuga skeið. Það var einmitt hin
mikla notkun einstakra af svart-
skjöldóttu nautunum í mörgum
löndum á áttunda og níunda áratug
síðustu aldar sem kallaði á hið
alþjóðlega mat hjá INTERBULL.
Sá þáttur sem mestu skiptir
við ræktun á alhliða mjólkurk-
úm og þeir ræða mest er þróun
í ræktunaráherslum. Um 1990
var ræktunarmarkmið í flestum
löndum einhliða val fyrir meiri
afköstum um leið og tekið var
tillit til útlitseiginleika. Aðeins
Norðurlöndin voru þar undan-
tekning. Þar var komið breiðara
ræktunarmarmið þar sem tekið
var tillit til margra eiginleika.
Á síðustu tveim áratugum hefur
þróun í fleiri og fleiri löndum
verið mjög hröð í átt að rækt-
unarmarkmiðum í líkingu við það
sem var á Norðurlöndunum fyrir
tveim áratugum. Þróunin hér á
landi er nærtækasta dæmið um
slíkt.
Þeir birta mjög fróðlegt yfirlit
um áherslur á einstaka eig-
inleika í ræktunarmarkmiði á
Norðurlöndunum. Þar kemur fram
að það að kýrnar bæti sig í fang-
hlutfalli um prósentueiningu er
jafngildi um 5 kg af mjólk, pró-
sentueiningar minnkun á kálfa-
dauði jafngildir 17 kg mjólkur
og aukning júgurbólgutilfella um
prósentueiningu svarar til um 545
kg mjólkur. (Þessum tölum má alls
ekki rugla saman við hlutfallslegt
vægi eiginleika í heildareinkunn
þar sem fjölmargir fleiri þættir
koma með í myndina).
Einnig birta þeir athyglisverða
töflu sem gefur yfirlit um fjölda
eiginleika í ræktunarmarkmiði
svartskjöldóttu kúnna í einstökum
löndum. Þar kemur í ljós að bæði
Frakkland, Sviss og Þýskaland hafa
bæst í hóp Norðurlandanna með á
annan tug eiginleika en einhæfast
er þetta nú í Japan með fjóra eig-
inleika og í Ísrael og á Írlandi fimm.
Hér verður að minna á það sem
áður sagði að um 1990 voru þetta
2-3 eiginleikar í flestum löndum.
Breytingin er því gríðarlega mikil.
Það er niðurstaða höfundanna
að þessar breytingar í ræktunará-
herslum muni í framtíðinni tryggja
alhliða úrvalskýr sem verða betur
aðlagaðar breytilegum umhverfis-
aðstæðum en ræktunarmarkmiðin
fyrir tveim áratugum hefðu skilað.
Starfsmenn stóru sæðingastöðv-
anna sem fyrir tveim áratugum
voru að leita yfirburðagripanna um
afkastagetu leita nú logandi ljósum
að þeim nautum sem best sameina
góða yfirburði fyrir um tug eig-
inleika. /JVJ
Reynslan frá alþjóðakynbótamatinu
Jón Viðar Jónmundsson
landsráðunautur í búfjárrækt
Bændasamtökum Íslands
jvj@bondi.is
Kynbótastarf
Verður til afnota í Flagbjarnarholti
H 8 HH 8 B 8 S 8 F 9 R 7,5 H 8 P 7,5 = 8,09
BLUP 120.
Verð kr. 50.000.- með girðinga- og 1. sónargjaldi.
Stóðhesturinn Hlynur frá Ragnheiðarstöðum
Uppl. gefa Guðmundur í s. 861-5059 og Helga í s. 898-4579.
3ja ára nám
í náttúrulækningum
HEILSUMEISTARASKÓLINN
Kynning 28. Maí kl. 16.00 í World Class, Laugum
Innritun stendur yfir til 15. júní
www.heilsumeistaraskolinn.com
hms@heilsumeistaraskolinn.com
Upplýsingar í síma 848 9585 / 892 6004
❁ ❁
Áratuga þjónusta við íslenskan landbúnað
Bændur og jarðræktarmenn
Er haugdælan biluð? Tökum að okkur viðgerðir
og endursmíði á haugdælum. Haugdælan verð-
ur eins og ný.
- Framleiðum einnig ýmsar gerðir af gjafa-
grindum fyrir allan búpening
- Kornvalsa með möguleika á margskonar
drifbúnaði
- Afrúllara fyrir heyrúllur
- Innréttingar og stalla í hesthús
Nánari uppl. í síma 487-8136 eða 482-1980
 32 einingar, heildarstærð 600 m²
 40 svefnherbergi, 8 m² hvert.
 8 baðherbergi með sturtu.
 Sameiginlegt rými 150 m².
 



 
  
 
 
  
   !""#$
 Tilboð óskast.
 %& 


'
 (


)*
* 

+ 
 Þvottavél og þurrkari, sófasett,
+'
   
  

,-)+
*
 %

./+'


 Myndir: www.islandsgardar.is
Vinnubúðir(gistiheimili) til sölu