Bændablaðið - 14.05.2009, Blaðsíða 19

19 Bændablaðið | fimmtudagur 14. maí 2009
Út er komin bókin „Á fjallatind-
um, gönguferðir á hæstu fjöll í
sýslum landsins“, eftir Bjarna
E. Guðleifsson, náttúrufræðing,
á Möðruvöllum í Hörgárdal.
Í bókinni greinir hann frá því
verkefni sem hann tók sér fyrir
hendur árið 1997, ásamt nokkr-
um félögum sínum, að ganga
á hæsta fjall í hverri sýslu
landsins, alls 23 sýslum. Tveir
félagar hans, þeir Sigurkarl
Stefánsson, menntaskólakennari,
og Rögnvaldur Gíslason, bóndi í
Gröf í Bitrufirði, áttu þar stærst-
an hlut með honum og fylgdu
Bjarna í langflestum ferðunum.
Að auki og að einhverju leyti
fyrir ófullnægjandi upplýsingar
gekk Bjarni með félögum sínum á
fimm önnur fjöll, sem við nánari
athugun uppfylltu ekki sett skil-
yrði.
Bjarni E. Guðleifsson hefur
sem náttúrufræðingur góða þjálf-
un í fræðilegum skrifum, auk þess
sem hann hefur verið mikilvirkur í
alþýðlegri fræðslu um hugðarefni
sín í ræðu og riti. Þess sér glöggt
stað í bókinni. Framsetning efnis er
skipuleg; staðlaðar upplýsingar eru
um hvern fjallstind, sem gengið var
á, hæð yfir sjó, dagsetning göngu,
göngutími, erfiðleikastig, GPS-hnit
tinds, þátttakendur o.fl.
Þá er lýsing á fjallinu, jarðfræði
þess, raktar sögur og sagnir tengd-
ar því og lýsing á fjallgöngunni
upp og niður. Í lok umfjöllunar um
hvern tind er birt ljóð tengt fjallinu
eða umhverfi þess. Þar koma við
sögu sem höfundar bæði þjóðkunn
skáld en einnig minna kunnir höf-
undar, gjarnan úr viðkomandi hér-
aði.
Þessi þjóðlegi fróðleikur, sagna-
sjóður og ljóð, er leynigestur bók-
arinnar sem ætla mátti að fjallaði
einkum um jarðfræði og fjallgöng-
ur, en hann víkkar mjög út hlutverk
bókarinnar og eykur gildi hennar.
Það er hins vegar jafn ljóst að mikil
vinna liggur að baki því að safna
saman þessum upplýsingum. Góð
grein er gerð fyrir heimildum í lok
hvers kafla en eftir situr spurningin
hverjar voru heimildir um heimild-
irnar?
Þá er þess að geta að hverjum
tindi fylgja tvö landakort af svæð-
inu umhverfis hann sem og margar
ljósmyndir frá viðkomandi upp-
göngu. Birtar eru margar útsýn-
ismyndir og loftmyndir þar sem
færð eru inn helstu örnefni. Þessar
myndir segja lesandanum meira en
mörg orð um þá fegurð sem Ísland
býr yfir.
Bókin Á fjallatindum gefur les-
andanum tilefni til ýmissa hugleið-
inga. Hvað fær mann til að ganga á
hæsta tind í hverri sýslu, og leggja
síðan í þá ómældu fyrirhöfn að gera
grein fyrir því á bók, með ferðalýs-
ingu, heimildaleit, myndavali, sam-
starfi og aðstoð fjölda fólks, ásamt
endalausu nostri sem slík vinna
kallar á en enginn ýtir á eftir? Ari
fróði skrifaði þó Íslendingabók að
áeggjan biskupanna á sinni tíð.
Þetta gerðist á sama tíma og stór
hluti þjóðarinnar lá í krimmum,
sem gefnir eru út í tonnatali, ef hún
var ekki að horfa á formúluna eða
enska boltann.
Bókin er þarna brýning til fólks
um að það sé manndómur í því að
leggja sig fram, fara fram úr sjálf-
um sér og vera fordæmi fyrir þá
sem á eftir koma.
Við drögum dám hvert af öðru;
nokkur síðustu ár hefur peninga-
hyggja yfirgnæft annað með þjóð-
inni, hún bar með sér ýmis óholl
skilaboð og fór illa.
Hið gagnstæða er líka þekkt.
Kvæði Jónasar Hallgrímssonar,
Gunnarshólmi, kvað bjartsýni í
þjóðina þegar þess þurfti. Saga
Halldórs Laxness, Íslandsklukkan,
efldi sjálfstæðisbaráttuna. Bókin Á
fjallatindum minnir okkur á land-
ið, fóstru okkar, með tign sína,
fjölbreytni og fegurð, ofar hverri
kröfu.
Höfundur kemur því líka vel til
skila að þjóðin á sér mikinn sjóð
sagna og ljóða þar sem háir jafnt og
lágir eiga sinn hlut. Með bókinni
hefur Bjarni lagt af mörkum efni
til að nota í því uppbyggingastarfi
þjóðfélagsins sem nú er hafið.
Eitt af kunnari ljóðum Þorsteins
Erlingssonar skálds er „Myndin“. Í
síðasta erindi þess eru ljóðlínurnar
því sá sem hræðist fjallið og einatt
aftur snýr
fær aldrei leyst þá gátu hvað hinum
megin býr.
Um þetta leyti árs útskrifast
þúsundir ungra manna og kvenna
úr framhaldsskólum landsins og
þeirra bíður nú það að marka lífi
sínu braut. Oft er þessara tímamóta
fagnað með samkvæmum þar sem
útskriftarnemum eru færðar gjafir.
Bókin Á fjallatindum, óáleitin en
vekjandi, er þar góð gjöf.
Matthías Eggertsson
Bókin fæst í bókabúðum og hjá
útgefanda, Bókaútgáfunni Hólum,
sími 587-2619, eftir kl. 15:00.
Ritfregn
Á fjallatindum
– Gönguferðir á hæstu fjöll í öllum sýslum
landsins
Kápusíða bókar Bjarna E. Guðleifs-
sonar, Á fjallatindum.
Botulín-eitrun, sem stafar frá sýkl-
unum Clostridium botulinum, sama
er að segja um lýsingu sjúkdómsins
á fyrri bænum.
Athugandi er, hvort sjúkdóm-
ur þessi er algengari í sauðfé en við
höfum haldið. Fróðlegt væri að fá
upplýsingar um það frá fjáreigend-
um, hafi þeir orðið varir við einkenni
svipuð þeim og lýst er hér að ofan.
Um botulin-eitrun eða hræeitrun
Sýkillinn Clostridium botul-
inum myndar dvalargró, lifir árum
saman í umhverfinu og er víða
finnanlegur. Sýklarnir mynda mjög
sterkt eitur, sem veldur lömunum
og bráðum dauða. Sýklaeitrið held-
ur eituráhrifum sínum mjög lengi,
þar sem það hefur myndast í hræj-
um og fóðri.
Í sauðfé er botulin-eitrun frem-
ur hægfara og lamanir verða ekki
eins áberandi framan af eins og til
dæmis hjá hrossum. Vart verður
óstyrkleika í afturparti til að byrja
með, síðar í framparti. Uppspretta
eitursins er oftast rotnandi líkams-
leifar dýrs, fugla eða meindýra, sem
lenda í rúlluheyi, en einnig getur
áburður á beitiland og heyskapar-
land úr hænsnahúsum eða eldishús-
um kjúklinga verið uppspretta eitr-
unar, ef fuglahræ eru í skítnum. Í
rotnandi gróðri getur myndast eitur
og í votheyi getur eitrið myndast,
einkum þar sem súrefni kemst að.
Það er því mikilvægt, að vanda
til heyverkunar, fylgjast vel með
hræjum af smádýrum á ræktuðu
beitilandi og heyskaparlandi og
fyrirbyggja að þau lendi í heyinu.
Þegar skepna etur hey eða annað
sem inniheldur eitrið líða nokkrir
klukkutímar og stundun nokkrir
dagar þar til einkenna verður vart,
allt eftir því hvert magn eiturefn-
anna er, sem berst ofan í skepnurn-
ar í einu. Þegar sýklarnir eða dval-
argró sýklanna en ekki eiturefnin
berast í meltingarfæri með því sem
skepnurnar eta, getur sjúkdómurinn
komið fram mun seinna en það
sem hér var sagt. Fosfórskortur og
proteinskortur ýtir undir sjúkdóms-
hættuna. Kannske vegna þess að þá
fara skepnurnar að eta fleira en það
sem hollt er og heilsusamlegt.
Fyrstu einkenni veikinnar sem
sjást eru þau að kindin lyftir eða
hreyfir dindilinn, kindin verður stíf
í hreyfingum, dregur sig frá hóp-
nnum og hengir hausinn. Þvag og
munnvatn drýpur frá skepnunni og
tungan lafir út úr henni stundum.
Kindin hættir að geta etið, en hefur
þó löngun til þess. Hún verður dauf
og drungaleg og lamanir ágerast.
Á 2-5 dögum dregur af kindinni,
öndun verður óregluleg og þung
og hún deyr án umbrota. Greining
á veikinni er gerð eftir einkennum
first og fremst, en blóðpróf eru til,
sem beita má. Hins vegar er eitr-
ið svo sterkt, að það getur drepið
skepnur, þótt eiturefni í blóði séu
vart eða ekki mælanleg. Eiturefni
er unnt að mæla í meltingarvegi, en
það er alls ekki auðvelt Helst verð-
ur að miða við að leita að eiturefn-
um í hræjum sem finnast. Ekkert
lyf er til lækninga, en bóluefni er
til, sem gefur vörn í eitt ár í senn,
einnig sermi. Sjúkdómur þessi
hefur ekki verið talinn algengur
hér á landi. Þess vegan er ekki haft
á lager bóluefni eða sermi, nema
fyrir hross. Mikilvægt er að tína
fuglshræ og lama af túnum og í
heyi fyrir slátt og í slætti og úr heyi
áður en rúllað er.
Sigurður Sigurðarson dýralæknir
Lömb sem deyja
þarf að rannsaka
Nýlega hafa verið gerðar athuganir með krufningum á lömbum, sem
fæddust fullburða en lífvana og hafa þá annað hvort dáið rétt áður en
fæðingin hófst eða í fæðingunni sjálfri. Einnig voru athuguð lömb, sem
fæddust líflítil en dóu nýfædd. Þessar athuganir benda til þess að hægt
sé að draga úr tjóni með breyttum aðferðum við fæðingarhjálp, vökt-
un og lífgunartilraunir. Með því að nota AB-mjólk fyrirbyggjandi og
læknandi dregur úr tjóni. Í AB-mjólk er aragrúi af heppilegum gerlum,
sem keppa við þá sem valda sjúkdómum. Aðalatriðið er að sauðburð-
armenn geri sér grein fyrir því hvað hafi valdið veikindum og dauða
lambanna. Til þess gæti þurft að kryfja lömb sem deyja.
Í næsta Bændablaði verða birt nokkur góð ráð sem gott er að hafa í
huga í sauðburðinum en sem ekki var rúm fyrir að þessu sinni. Þá má
benda á að í SAUÐBBURÐARKVERINU má finna ýmis ráð sem enn
eru í fullu gildi. Þetta rit á enn að vera fáanlegt.
Bíldshöfða 14, 110 Reykjavík
Sími: 587 7000 - www.gastec.is
Þekking og þjónusta
RAFSUÐUVÉLAR
Gastec
býður einnig
mikið úrval af:
www.gastec.is
Rafsuðuvír
Slípivörum
Öryggisvörum
Búnaði til logsuðu
og logskurðar frá
AGA og Harris
Gæði í gegn
Úrval
rafsuðuvéla
á frábæru
verði frá
Tékkneska
fyrirtækinu
Kuhtreiber