Bændablaðið - 14.05.2009, Blaðsíða 15

15 Bændablaðið | fimmtudagur 14. maí 2009
Garðyrkjubændur um allt land
eru vægast sagt ósáttir við þá
hækkun á raforkukostnaði sem á
þeim hefur dunið á þessu ári og
telja að margir ræktendur muni
hætta ef stjórnvöld aðhafist ekk-
ert. Bændablaðið fór til fundar
við Þorleif Jóhannesson, gúrku-
og tómatabónda á Hverabakka
og Friðrik R. Friðriksson papr-
iku- og tómatabónda á Jörfa á
Flúðum. Þeim er heitt í hamsi
yfir hækkunum og segja stjórn-
endur RARIK fasta í líkönum
og að stjórnvöld sýni garðyrkju-
bændum ekki skilning.
Þorleifur er með um 10 þúsund
plöntur í sinni framleiðslu í um
fjögur þúsund fermetra húsnæði
og notar álíka mikið rafmagn fyrir
framleiðslu sína og þrjú þúsund
manna byggðarlag. Þorleifur fram-
leiðir um 250 tonn af tómötum og
100 tonn af ýmiss konar kálmeti á
ári. Friðrik framleiðir 80 tonn af
tómötum, 70 tonn af papriku og um
það bil 200 tonn af ýmiss konar káli
á ári. Fyrir hækkun borgaði hann
um 100 þúsund krónur fyrir flutn-
ing á rafmagni en síðasti reikningur
hljóðaði upp á 460 þúsund krónur.
„Það á að endurskoða reglu-
verkið í september en með þessari
hækkun er ekki rekstrargrundvöllur
fyrir garðyrkjubændur á Íslandi. Ég
er hræddur um að fáar starfsgrein-
ar myndu þola að fá 25% hækkun
á stærsta útgjaldaliðnum ofan á
aðra kostnaðarliði. Það kom okkur
í opna skjöldu eftir bankahrun-
ið í haust að ráðist yrði á okkar
atvinnugrein með þessum hætti,“
segir Friðrik sem er allt annað en
sáttur við hækkanirnar.
„Undanfarin ár hefur verið mikil
uppbygging í garðyrkju á Íslandi
og okkur hefur fundist vera mikil
sóknarfæri í greininni en það hefur
snarstoppað með raforkuhækkun-
unum. Garðyrkjustöðvar hafa
stækkað mikið undanfarin ár og
þeim fækkað og nota þær stærstu
nú allt að 4-5 gígawattsstundir á ári.
Það hefur verið sótt á stjórnvöld að
gera eitthvað og allir stjórnmála-
menn sem við höfum rætt við hafa
sýnt þessu skilning og sagt að þetta
væri réttlætismál sem þyrfti bara
að leiðrétta en þegar kemur að því
að gera eitthvað þá stoppar þetta
á embættismannakerfinu. Það er
eins og skorti pólitískan kjark til að
leysa þetta mál. Við töldum okkur
í betri málum þegar Vinstri grænir
voru teknir við landbúnaðarráðu-
neytinu því á stefnuskrá þeirra
fyrir kosningar stóð að þeir vildu
skapa rúm þúsund störf í landbún-
aði og auka innlenda grænmet-
isframleiðslu. Jón Bjarnason lét
þau orð falla þegar hann tók við
lyklunum sem nýr landbúanðarráð-
herra nýverið að hann teldi sókn-
arfæri íslensku þjóðarinnar ekki
síst liggja í íslenskum landbún-
aði, vonandi verða þetta ekki bara
orðin tóm. Það er allavega ljóst að
með þessum aðgerðum er búið að
girða rækilega fyrir það að þessi
atvinnugrein haldi áfram að dafna,“
útskýrir Þorleifur.
Ætluðum að spila með
Sem kunnugt er skrifuðu garð-
yrkjubændur ekki undir breytingar
á aðlögunarsamningi um starfs-
skilyrði framleiðenda garðyrkju-
afurða þann 18. apríl síðastliðinn
og hafa ekki hug á að gera það fyrr
en breytingar verða gerðar á raf-
orkuverði til þeirra.
„Til að halda status þarf greinin
ekki nema um 38 milljóna króna
niðurgreiðslu frá ríkinu. Við vorum
búnir að samþykkja drögin með að-
lögunarsamningnum og ætluðum
að spila með en fengum ekki kröf-
ur okkar í gegn,“ segir Friðrik og
Þorleifur bætir við: „Ég nota jafn-
mikið rafmagn fyrir mína fram-
leiðslu og þrjú þúsund manna
samfélag en fæ ekki notið þeirrar
hagkvæmni sem hlýtur að felast í
einni heimtaug til mín í stað hundr-
uða slíkra. Auk þess sem við erum
látnir borga bæði heimtaugarnar
sem og spennistöðvarnar fullu verði.
Það er líka alveg makalaust dæmi
með starfsbróður okkar, Þórhall
Bjarnason á Laugalandi, sem fram-
leiðir agúrkur, að það liggur kapall í
gegnum túnið hjá honum sem liggur
til Bifrastar en hann borgar dreif-
býlistaxta og því nokkuð hærra verð
en íbúi í Bifröst. Sé eingöngu tekið
tillit til þess að RARIK þarf árlega
að lesa af töflum á öllum heimilum í
Bifröst en aðeins eina heimsókn þarf
heim til Þórhalls þá er það með ólík-
indum að verð til hans sé hærra.“
15 ár aftur í tímann
„Stjórnmálamenn hafa sýnt þessu
skilning og almenningur er með
okkur því hann vill íslenskt græn-
meti. Rökin hjá stjórnvöldum
eru þau að við nýtum ekki alla
möguleika á ódýrari lýsingartím-
um en við lýsum eins og Finnar
sem eru fremstir í lýsingu og starfa
við svipuð skilyrði og við. Það er
takmarkað sem við getum lýst á
næturnar. Einnig verður að taka
tillit til þess að býflugur geta ekki
frjóvgað eingöngu í rafljósum og
lífrænar varnir virka ekki án lýs-
ingar. Ef garðyrkjumenn neyðast til
að stöðva framleiðslu sína hluta úr
ári vegna þess að raforkan er orðin
alltof dýr kostnaðarliður förum við
15 ár aftur í tímann. Einnig verð-
ur að taka tillit til þess að ef garð-
yrkjubændur neyðast til að stöðva
framleiðslu sína vegna ónógrar lýs-
ingar þá tapast 75 störf bara hér á
Flúðum,“ segir Þorleifur og leggur
áherslu á orð sín.
„Það verður bara að segjast eins
og er að RARIK-menn eru fastir
í líkönum og þeir hugsa ekki um
þarfir plöntunnar. Við verðum að
hugsa um lýsingarþörf plöntunnar
til að hámarka vöxt og getum ekki
lýst eftir ódýrustu tímabilunum
sem RARIK setur upp. Við reynd-
um það í paprikuræktuninni eftir
því sem það var hagstætt en fram-
leiðnin minnkaði og við getum ekki
hliðrað meira til,“ útskýrir Friðrik
og Þorleifur bætir við:
„Eins og mörgum er kunnugt
þá hefur áburðarverð snarhækkað
sem og öll önnur aðföng, við telj-
um því nóg á okkur lagt í bili. Við
erum líka í samkeppni við innflutt
grænmeti en það eru sem dæmi
flutt inn um 40 tonn af tómötum
árlega og megnið af paprikunni.
Við önnum alls ekki eftirspurn í
tómata- og paprikurækt hérlendis
og í því sáum við fyrir okkur mikil
sóknarfæri sem hefur nú verið sleg-
ið af.“ ehg
 Við hvern hektara í ylrækt
starfa á bilinu 10-15 manns.
 Um 100 ársverk tengjast
lýsingu í ylrækt.
 Hvert gígavatt í garðyrkju
skapar 14 störf á ári.
 Hvert gígavatt í álverk-
smiðju skapar 0,14 störf á
ári.
„Vantar pólitískan kjark“
Þó að garðyrkjubændurnir Friðrik og Þorleifur á Flúðum séu hér glaðbeittir eru þeir afar óánægðir með þær gríð-
arlegu raforkuhækkanir sem á þeim hefur dunið undanfarin mánaðamót.
Friðrik framleiðir paprikur og tóm-
ata í garðyrkjustöð sinni Jörfa.
Þorleifur á og rekur fyrirtækið
Gróður ehf. og framleiðir 250 tonn
af tómötum á ári.