Bændablaðið - 15.12.2011, Blaðsíða 43

44 Bændablaðið | fimmtudagur 15. desember 2011
Líf og starf
Eiginleikinn frjósemi er hér skil-
greindur sem æxlunarhæfni grips-
ins. Góð frjósemi er lykilatriði í
allri ræktun, eiginleiki sem hefur
áhrif á hæfni kýrinnar til að festa
fang. Góð frjósemi sparar kostnað
við það að kýrin seinki sér, minnk-
ar afurðatap og lækkar sæðinga-
kostnað og mögulega lyfjakostnað
ef lyfjameðferðir eru notaðar til að
koma kálfi í kúnna. Góð frjósemi
er einnig mikilvæg til að halda
ræktunarstarfi ólíkra kúakynja
sjálfbæru.
Frjósemi verður æ ofar í
umræðunni um kynbætur, þar sem
með stigvaxandi afurðum fara þættir
eins og frjósemi að láta undan og
umræðan um frjósemivandamál
í kúastofnum víðsvegar um heim
verður sífellt meira áberandi.
Frjósemi er unnt að meta bæði hjá
nautum og kúm.
Helstu mælikvarðar á frjósemi
nauta eru:
Kynvilji
Fanghlutfall
Helstu mælikvarðar á
frjósemi kúa eru:
Frjósemi er í núgildandi kyn-
bótaeinkunn metin sem tímabil
á milli burða og er vægi hennar
8%. Ræktunarárangur hefur verið
fremur lítill, þó nú hin síðari ár sé
um framför að ræða og er frjósemi
sá eiginleiki sem minnstu hefur
skilað í ræktunarstarfi nautgripa-
ræktarinnar undanfarna áratugi.
Fjölmargar rannsóknir hafa
verið framkvæmdar þar sem reynt
er að meta frjósemi, á mismunandi
vegu, bæði hjá nautum og hjá kúm
og flestar þeirra gefa svipaðar
niðurstöður hvað varðar erfða-
stuðla og innbyrðis erfðasamhengi
milli mismunandi mælikvarða.
Arfgengi fyrir flesta þeirra mæli-
kvarða sem skoðaðir hafa verið
er lágt, <0,10 og innbyrðis erfða-
samhengi lágt eða í meðallagi.
Þetta þýðir að afkvæmarannsóknir
þarf til þess að ná ræktunarárangri
og afkvæmahópar þurfa að vera
nokkuð stórir til þess að öryggi
dómsins verði viðunandi. Þetta
þýðir einnig að skynsamlegast er
að setja saman frjósemiseinkunn
úr fleiri mælikvörðum fremur
en að nota einn einstakan mæli-
kvarða.
Nokkrar íslenskar rannsóknir
hafa verið gerðar um þetta efni
og fyrst og fremst sem nemenda-
verkefni við skólann á Hvanneyri.
Í þeim rannsóknum hefur komið
fram að arfgengi er svipað og
fundist hefur í erlendum rann-
sóknum. Til fróðleiks er hér birt
yfirlit yfir fanghlutfall eftir 56
daga samkvæmt skýrsluhaldi
okkar og til samanburðar tölur frá
Noregi og Danmörku sem sýna að
staða þessara mála er síst lakari
en gerist í nágrannalöndum okkar
(sjá mynd).
Í ljósi þessa er mikilvægt að
skoða með hvaða hætti er unnt að
taka upp kynbótamat fyrir frjósemi
með hliðstæðum hætti og gert er
í nágrannalöndum, í stað þess
mælikvarða sem við notum nú.
Til þess að það skilaði viðunandi
árangri þyrftu afkvæmahóparinir að
stækka, því viðunandi öryggi fæst
ekki á afkvæmadóm fyrr en hóparn-
ir ná 120-150 afkvæmum. Meðan
heimanautanotkun er svo mikil sem
raun ber vitni er ómögulegt að ná
þeirri stærð afkvæmahópa.
Notkun heimanauta í kvígur
hefur síðan viðbótarvanda í för
með sér, þ.e. að upplýsingar um
frjósemisþætti þeirra kvígna eru
gagnslausir fyrir kynbótastarfið.
Það má því segja að hin mikla og
útbreidda notkun heimanauta sé að
skaða kynbótastarfið á mun fleiri
vegu en seinka erfðaframförum í
stofninum umtalsvert.
Magnús B. Jónsson, LbhÍ,
Gunnfríður E. Hreiðarsdóttir, BÍ,
Jóna B. Hlöðversdóttir, BS,
Jóna Þ. Ragnarsdóttir, BS.
Fjóstíran
Upplýsingatækni og fjarskipti
Fjarskiptabásinn
WorldFengur, upprunaættbók
íslenska hestsins, er markaðsgluggi
fyrir íslenska hestinn, að áliti
nefndar á vegum sjávarútvegs-
og landbúnaðarráðuneytisins sem
hafði það verkefni að meta hvernig
staðið er að kynningu íslenska
hestsins erlendis. Nefndin var
skipuð af stjórnvöldum og skilaði
skýrslu í lok ársins 2009 undir
heitinu „Markaðssetning íslenska
hestsins erlendis“.
Formaður nefndarinnar var
Ásta Möller, fyrrverandi alþingis-
maður, en nefndina skipaði Einar
Kr. Guðfinnsson, þáverandi land-
búnaðarráðherra. Nefndin kom fram
með margvíslegar hugmyndir til að
„auka framgang íslenska hestsins
alþjóðlega í samkeppni við önnur
sporthestakyn, tryggja stöðu hrossa
fæddra og uppfóstraðra á Íslandi í
samkeppni við erlend fædd hross
af íslenskum stofni og auka þátt
hestsins í landkynningu“, eins og
segir orðrétt á heimasíðu ráðu-
neytisins. Nefndin lagði áherslu á
að „WorldFengur verði alhliða opin
vefgátt um íslenska hestinn, á helstu
tungumálum og verði fyrsta vefgátt
leitarvéla um íslenska hestinn. Hann
verði áfram miðpunktur fagupp-
lýsinga en að auki markaðsgluggi
með aðgengilegum upplýsingum
og fræðsluefni, auk upplýsinga um
söluhross.“ Þá taldi nefndin mikil-
vægt að tryggja rekstrargrundvöll
WorldFengs. Bændasamtökum
Íslands var falið í samvinnu við
aðra í greininni (þ.e. í hrossarækt)
að vinna að framkvæmd þeirra hug-
mynda sem komu fram í skýrslu
nefndarinnar og snéru að WorldFeng.
Í þessu sambandi má einnig benda á
samkomulag milli Bændasamtaka
Íslands og FEIF, alþjóðasamtaka
eigenda íslenska hestsins, frá árinu
2009 en þar var ákveðið að leita leiða
til að opna takmarkaðan hluta gagna-
grunnsins fyrir alla á Netinu.
Fyrir nokkru var sett af stað
þróunarvinna við að opna takmark-
aðan hluta WorldFengs í samræmi
við fyrrgreindar samþykktir. Fyrir
árlok 2011 verður þessi nýja útgáfa
af WorldFeng opnuð. Þá munu
allir geta skoðað allar dómaskrár
kynbótasýninga í öllum löndum
þar sem FEIF/FIZO kynbótasýn-
ingar eru haldnar, þ.e.a.s. Íslandi,
Danmörku, Þýskalandi, Austurríki,
Sviss, Noregi, Hollandi, Finnlandi
og Bandaríkjunum, svo og allar
dómaskrár FEIF/FIPO íþrótta- og
gæðingakeppna á Íslandi og World
Ranking úrslit í öðrum aðildar-
löndum FEIF sem halda löglegar
FIPO sýningar. Þess má geta að
um 50 FEIF/FIZO kynbótasýningar
voru skráðar í WorldFeng á þessu
sýningarári. Jafnframt verða allar
fréttir opnar og þá verður hægt að
sækja grunnupplýsingar um öll hross
í upprunaættbókinni eftir nafni og
uppruna. Nánari upplýsingum svo
sem um kynbótadóma, afkvæmi, ætt-
artré, erfðaefni, eigendur, ræktendur
o.fl. geta aðeins áskrifendur flett upp
í grunninum. Sama er að sjálfsögðu
að segja um heimarétt og rafrænt
skýrsluhald. Þannig verður stærsti
hluti upprunaættbókarinnar aðeins
opinn áskrifendum, en í dag eru þeir
um 10.000 í 24 löndum. Markmiðið
með opnuninni er að gera WorldFeng
að enn virkari markaðsglugga en
hann er í dag. Komið hafa fram
óskir um að WorldFengur þjóni sem
alheimssöluvefur fyrir íslensk hross,
eins og nefnd stjórnvalda lagði til í
skýrslu sinni, og er það til skoðunar.
Í samstarfi við Henning Drath,
eiganda vefsíðunnar ISIBLESS.
de í Þýskalandi, hefur hljóðskrám
með hestanöfnum verið bætt inn.
Þannig er hægt að hlusta á framburð
íslenskra hestanafna í WorldFeng.
Heildarfjöldi skráðra hrossa í
WorldFeng í dag er 378.490. Um
57% þeirra eru staðsett á Íslandi, 11%
í Danmörku, 10% í Þýskalandi, 8,4%
í Svíþjóð og 3,5% í Noregi, 2,4% í
Hollandi og þannig mætti áfram telja.
Alls eru hross staðsett í 33 löndum
samkvæmt skráningu í upprunaætt-
bókinni.
Nánari upplýsingar veitir undir-
ritaður, sem er verkefnisstjóri
WorldFengs-verkefnisins.
Nýir eigendur E-max
Fyrirtækið iCell ehf. hefur keypt
fjarskiptafyrirtækið eMax, sem var
áður í eigu Material ehf. Í fréttatil-
kynningu frá nýjum eigendum kemur
fram að frá og með 1. október síðast
liðnum hafi iCell tekið yfir öll kerfi
og viðskiptasamninga fyrri eigenda.
Fyrirtækið verður áfram rekið undir
merkjum eMax. Þá segir orðrétt í
fréttatilkynningunni: ,,Fyrstu verk-
efni nýs félags eru að meta ástand
núverandi sendastaða og gera í
kjölfarið endurbótaáætlun. Verkefnið
gengur fyrst og fremst út á að for-
gangsraða með þeim hætti að þeir
sendastaðir sem veikastir eru verða
endurbættir fyrst og svo koll af kolli.
Ljóst er að hluti fjarskiptakerfisins
er orðinn úr sér genginn og er því
nauðsynlegt að hefja endurbætur
á því sem allra fyrst. Það skal þó
tekið fram að þessar umbætur eru
tímafrekar, þar sem sendastaðir
félagsins eru mjög margir og víða á
fjallstoppum og verður þetta verkefni
því tímafrekt.“
Njörður Tómasson hefur verið
ráðinn framkvæmdastjóri eMax en
hann starfaði áður sem framkvæmda-
stjóri fjarskiptafyrirtækisins Fjarska
ehf., dótturfélags Landsvirkjunar,
og ætti því að þekkja vel til rekst-
urs fjarskiptafyrirtækis í hinum
dreifðu byggðum. Þá hyggjast nýir
eigendur halda kynningarfundi um
landið til að upplýsa um fyrirhug-
aðar breytingar og uppbyggingu. Við
þá uppbyggingu er stefnt að því að
nýta ADSL-tæknina og jafnvel ljós-
leiðaratengingar, þar sem það kann
að vera hagkvæmt.
Árgjald fyrir forrit
Rukkun árgjalds vegna notkunar
HUPPU og FJARVIS.IS hefur verið
send til notenda þessara forrita. Þetta
er í fyrsta skipti sem árgjald er tekið
fyrir rekstri og hugbúnaðarþróun.
Komið hafa upp ýmsir byrjunar-
erfiðleikar við rukkun árgjaldsins,
eins og við mátti búast. Rétt er að
taka fram að árgjaldið er fyrir tíma-
bilið 1. júlí 2011 til 30. júní 2012 en
ekki 2010-2011, eins og kom fram
á reikningi. Nokkrir bændur hafa
fengið senda rukkun sem eru hættir
búskap, notkun forritsins eða fengu
prófunaraðgang á sínum tíma, svo
dæmi sé tekið. Beðist er velvirðingar
á þessu. Það skal ítrekað sem kemur
fram í bréfi sem fylgdi rukkuninni, að
þeir sem hafa einhverjar athugasemd-
ir við árgjaldið eru beðnir að senda
tölvupóst á netfangið tolvudeild@
bondi.is, hafa samband við Hrefnu
Hreinsdóttur, þjónustustjóra, eða
undirritaðan.
Vorbækur á leiðinni til
skýrsluhaldara í sauðfjárrækt
Álagið á FJARVIS.IS, skýrsluhalds-
kerfið í sauðfjárrækt, hefur aukist ár
frá ári enda eru um 1.100 bændur að
skila inn skýrsluhaldi sínu í gegnum
forritið. Þess vegna eru allir hnökrar
sem koma upp í forritinu óviðun-
andi. Í sumar komu upp vandræði
með keyrslu á uppgjöri á versta tíma
fyrir skýrsluhaldara. Villan kom upp
á sumarleyfistíma lykilstarfsmanna
hjá Bændasamtökunum. Aftur komu
upp hnökrar við útreikning á uppgjöri
í haust, sem hefur tafið útsendingu
vorbóka. Það tók nokkurn tíma að
finna og leiðrétta lúmska villu, sem
hafði slæðst inn, enda ekki fyrir
hvern sem er að rýna í uppgjörs-
líkanið í sauðfjárrækt. Það tókst
með samstilltu átaki og uppgjör
endurkeyrt fyrir öll innkomin upp-
gjör. Nokkrir bændur, sem höfðu
fengið sendar vorbækur, munu fá
sendar nýjar með leiðréttu uppgjöri.
Fyrsti skammtur af vorbókum fór í
prentun seinni hluta síðustu viku og
því ættu allir sem voru búnir að skila
gögnum í síðustu viku að hafa fengið
senda nýja vorbók í pósti. Eyjólfur
I. Bjarnason sinnir starfi sauðfjár-
ræktarráðunautar í veikindaleyfi Jóns
Viðars Jónmundssonar. Þá er rétt að
benda notendum, sem eru með IE 9
vefrápara og eru að skrá sæðingar, á
leiðbeiningar á fréttasíðu FJARVIS.
IS. Beðist er velvirðingar á þeim
óþægindum sem þetta hefur haft í
för með sér.
sviðsstjóri tölvudeildar
Bændasamtaka Íslands
jbl@bondi.is
Jón Baldur Lorange
Upplýsingatækni og fjarskipti