Bændablaðið - 16.05.2012, Blaðsíða 10

Bændablaðið | Miðvikudagur 16. maí 201210
Fréttir
Tómataræktendurnir á Melum auka enn sinn veg:
Plöntulýsing og lýkópentómatar
– Hafa rutt brautina fyrir framþróun greinarinnar hér á landi
Stundum velti ég fyrir mér
umræðunni um hollustuna,
hófið og allt þetta sem skiptir
máli í lífinu. Oft er sagt að
maður sé það sem maður
lætur ofan í sig. Við skynjum
að við Íslendingar erum oft
á einhverjum toppi í tísku og
háttum. Lengi vel lögðum við
áherslu á hreysti og fegurð, hollt
mataræði og hreyfingu, gerum
það reyndar enn. Hinsvegar má
spyrja hvort við gerum þetta
bara í orði kveðnu því nú virð-
ast vandamálin hrannast upp á
himninum.
Við Íslendingar erum orðnir ein
feitasta þjóð í heimi, methafar í
sykurneyslu. Ógnvænlegt og dýrt
vandamál sem mun fylgja ungum
kynslóðum þegar árin færast yfir,
segja læknar og fræðimenn.
Aldrei höfum við séð jafn stóran
hóp af börnum og unglingum sem
eru of feit, hreint út sagt þjökuð.
Matvælaframleiðendur bera
vissa ábyrgð
Hverjir bera ábyrgð á þessu?
Auðvitað ber fyrst að horfa á for-
eldrana og heimilin. Síðan verða
auðvitað matvælaframleiðendur
að taka sinn skerf af ábyrgðinni
og velta fyrir sér hvernig þeir
komast með sínar vörur frá sykr-
inum eða gefa jafnframt frekari
kost á vörum þar sem dregið er
úr sykurnotkun. Svo eru það auð-
vitað sjoppurnar og verslanirnar í
vaxandi mæli.
Sjoppur og sælgætisbarir eru
sér kapítuli
Þegar komið er í sjoppur sjáum
við agnarsmá börn með fullar
hendur fjár að kaupa bland í poka.
Við Íslendingar drekkum 170 lítra
af sykruðu gosi meðan mjólkin
er komin undir 100 lítra á mann.
Þó eru það mjólkurvörurnar og
mjólkin sem gefa best kalk í kalk-
bankann, sem er mikilvægasta
forðabúr líkamans gegn beinþynn-
ingu. Nú blasir nýtt við í mörgum
verslunum; stórir sælgætisbarir.
Þar standa krakkagreyin og skófla
sykrinum og gúmmilaðinu í
stóra poka. Feita fólkið sem er
,,sælgætisalkar“ brýst út á nótt-
unni til að fylla sín forðabúr. Í
hinu fámenna ríki Íslandi þykir
sjálfsagt að verslunin sé opin allan
sólarhringinn.
Hér vantar töluvert uppá aga
Við erum bandarísk í háttum og
hér vantar töluvert uppá aga,
sem er öllu lífi mikilvægur. Við
skulum stutta stund hugleiða hvert
við erum að fara í okkar háttum.
Hamingjan er merkilegur sólar-
geisli og þarf marga þræði til að
höndla hana. Einn hluti þess er
að í uppeldinu séu hollustan og
hófsemdin höfð að leiðarljósi.
Hver er sinnar gæfusmiður, segir
máltækið, en til þess að svo megi
verða þurfa margir aðilar í þjóð-
félaginu að taka höndum saman.
Byrgjum brunninn svo barnið detti
ekki ofan í hann.
Blessuð sápan
Á dögunum fór ég með litlum
frænda mínum til húðsjúkdóma-
læknis, hann var með þurra húð,
ekki síst á handarbökunum.
Læknirinn skoðaði strákinn og
spurði svo hvort hann þvæði sér
oft á dag og makaði hendurnar
í sápu. Já, sagði strákur, mér er
sagt heima og í skólanum að ég
eigi að vera snyrtilegur og gera
þetta svona. Allt er það rétt, sagði
læknirinn, en þú átt að nota sára-
litla sápu, nánast einn dropa og svo
er stundum nægjanlegt að skola
hendurnar upp úr hreinu vatni. Við
notum gríðarlega mikla sápu og
margir í óhófi, truflum hreinsikerfi
líkamans og fyllum skolpræsin og
allt útfall af sápuvatni sem mengar.
Ég man eftir hinu magnaða viðtali
Ómars Ragnarssonar við Gísla í
Uppsölum þegar hann hnusaði af
kallinum og sagði svo eitthvað á
þessa leið: það er engin svitalykt
af honum, þó fer hann aldrei í bað.
Hamingjan fylgir hófsömum
Fyrir nokkrum árum kom fram
læknir sem benti á hina miklu
sjampónotkun okkar og taldi hana
slæma fyrir hárið og húðina og að
hárið yrði mun fallegra ef það væri
ekki notað, eða allavega í hófi. Er
ekki rétt að staldra við og spyrja
hvers líkaminn þurfi við, bæði að
utan og innan? Hamingjan hefur
alltaf fylgt hinum hófsama og
þeim sem sér villu síns vegar og
tekur upp betri lífshætti.
Guðni Ágústsson framkvæmdastjóri SAM skrifar:
Af offitu og óhóflegri
sápunotkun
Aðalfundur Búnaðarsambands Vestfjarða 2012:
Ályktað um samgöngumál og skorað á
stjórnvöld um jöfnun raforkukostnaðar
Aðalfundur Búnaðarsambands
Vestfjarða 2012 var haldinn í
Heydal fyrir skömmu. Fundurinn
var ágætlega sóttur og málefna-
legur. Á fundinum voru sam-
þykktar nokkrar ályktanir. Má
þar nefna stuðningsályktun við
tillögu Búnaðarþings 2012 um
endurskipulagningu leiðbein-
ingarþjónustunnar, vegamál og
raforkumál.
Fundurinn ályktaði um sam-
göngubætur innan Vestfjarða með
gerð Dýrafjarðarganga og endur-
bótum á vegi yfir Dynjandisheiði.
Einnig um áskorun til stjórnvalda
um jöfnun flutningskostnaðar á
raforku á landsvísu ásamt bótum
á dreifikerfi með tilliti til gæða
rafmagns og afhendingaröryggis
og áherslu á hraðari uppbyggingu
þriggja fasa rafmagns. Þá lýsti fund-
urinn yfir stuðningi við tillögu til
þingsályktunar um framtíðarskipan
refaveiða sbr. þingskjal 891, 574.
mál 140. löggjafarþings 2011-2012,
með það að leiðarljósi að refastofn-
inum verði haldið niðri um land allt
svo ekki komi til stórslyss í lífríki
landsins.
Efnt verði til hvatningarverðlauna
Fundurinn beindi því til stjórnar að
koma á fót „bændadegi“ og efna
til „hvatningarverðlauna“ á starfs-
svæðinu sem nær frá Gilsfjarðarbotni
vestur um og inn í Ísafjarðarbotn í
Djúpi.
Orkusparnaður í sveitum
Á fundinum flutti Sigurður Ingi
Friðleifsson frá Orkustofnun á
Akureyri erindi um orkusparnað.
Hann ræddi m.a. um umhverfisvæna
orkuöflun, varmadælur og hitastýr-
ingar í íbúðum. Einnig ræddi hann
um einangrun og klæðningu húsa.
250 félagsmenn
Í stjórn Búnaðarsambands
Vestfjarða eru Halldóra
Ragnarsdóttir Brjánslæk ritari,
Sigmundur H. Sigmundsson Látrum
gjaldkeri og Árni Brynjólfsson
Vöðlum formaður. Á félagaskrá
eru um 250 manns frá 100 búum.
Frá aðalfundi Búnaðarsambands Vestfjarða 2012 sem haldinn
var í Heydal í Mjóafirði við Ísafjarðardjúp.
PVC – Ál – Ál / Tré - Tré
Allar gerðir glugga og hurða
Gluggavinir.is Hlíðasmári 11
Sími: 571-0888
Í Garðyrkjustöðinni Melum á
Flúðum hefur um árabil verið
stunduð ein framsæknasta og
öflugasta tómataræktun á Íslandi.
Hjónin Sigríður Helga Karlsdóttir
og Guðjón Birgisson stofnuðu
stöðina árið 1980 og hafa síðan
látið mikið að sér kveða, bæði með
nýjungum sem aðrir hafa síðar tekið
upp og einnig hafa Melar verið sú
stöð sem framleiðir mest allra í land-
inu, með ársframleiðslu í kringum
300 tonn. Ræktað er á um 5.000
fermetrum undir gleri og unnið að
því að stækka það rými enn frekar
– að sögn Guðjóns aðallega til að
auka hagræði við uppeldi.
Guðjón segir að þetta hafi allt byrjað
þegar hann kom 13 ára í sveit til Einars
heitins í Garði í Hrunamannahreppi.
Þar hafi hann verið í fimm sumur.
Síðan lá leiðin í garðyrkjuskólann að
Reykjum í Ölfusi og lauk hann prófi
þaðan árið 1978.
„Fyrst byggðum við 450 fermetra
hús, en síðan höfum við stækkað
jafnt og þétt. Við byrjuðum að rækta í
moldinni í húsinu – eins og allir gerðu
á þeim tíma. Síðan var notuð stein-
ull, svo svokallaður svarmosi, en nú
ræktum við eingöngu í Hekluvikri.“
Var sagt að ekki væri hægt að lýsa
tómataplöntur
„Árið 1994 fórum við að lýsa tómata
og prófuðum fyrst á 300 fermetrum.
Í raun vorum við fyrst í Evrópu til
að lýsa tómataplöntur – fyrir utan
ríkisstyrktar tilraunir í litlu magni.
Í nokkur ár vorum við þau einu á
Íslandi sem gerðum þetta. Í framhaldi
af velgengni okkar komu Finnar
hingað og lærðu af okkar reynslu
og nú eru þeir nú mjög framarlega
í ræktun á lýstum tómötum.
Okkur var sagt í byrjun að það
væri ekki hægt að lýsa tómat-
plöntur, m.a. réðu norskir ráðunautar
okkur frá því að reyna þetta því við
myndum fara illa út úr því. Íslenska
þrjóskan varð hins vegar norsku
ráðunautunum yfirsterkari og við
prófuðum okkur áfram með erfiðis-
munum, enda urðum við að læra af
eigin mistökum. Smám saman fór
þó að ganga betur og árið 1997 var
öll stöðin komin undir lýsingu. Með
lýsingu allan ársins hring færðust
plönturnar upp á þar til gerðar rennur
þannig að svokölluð milliplöntun væri
möguleg.
Þegar ljóst var að lýsingin var
komin til að vera fylgdu aðrir í kjöl-
farið. Nú eru langflestir tómatafram-
leiðendur með lýsingu.
Einnig ræktum við ýmsar kálteg-
undir á 11 hekturum. Við sáum fyrir
um 500 þúsund kálplöntum á hverju
vori; aðallega eru þetta blómkál,
spergilkál og kínakál.“
Fyrst með lýkópentómata
á Íslandi
Lýkópen er efnið sem gefur tóm-
ötum rauða litinn og er svokallað
andoxunarefni. Þykir það vera heilsu-
samlegt að ýmsu leyti og er m.a. talið
veita vörn gegn hjartasjúkdómum
og krabbameini í blöðruhálskirtli og
meltingarvegi, auk þess sem það er
talið geta lækkað blóðþrýsting. Í tóm-
ataræktun hafa verið þróuð afbrigði
sem innihalda meira magn af lýkópeni
en gengur og gerist – allt að þrefalt
meira – og voru þau á Melum fyrst
til að rækta slík afbrigði hér á landi.
„Ég kynnstist ungum framleiðanda
í Hollandi sem var með einkaleyfi
á þessum lýkópentómötum og þar
sem ég ógnaði alls ekki hans markaði
gaf hann mér leyfi til að rækta þá. Í
fyrstu ræktuðum við eingöngu litla
kirsuberja-lýkópentómata en nú erum
við einnig með stóra lýkópentómata,“
segir Guðjón.
Að sögn Guðjóns gengur salan vel,
enda séu Íslendingar alltaf að verða
meðvitaðri um gæði íslenska græn-
metisins. Vistvæn ræktun er stunduð
á Melum, en það þýðir að eingöngu
eru notaðar lífrænar varnir og engin
eiturefni. Hann segir að munurinn á
lífrænni og vistvænni ræktun sé aðal-
lega sá að notaður sé tilbúinn áburður
í þeirri vistvænu. „En ég vil benda á
að við erum ekki að brenna olíu eða
gasi til upphitunar eða kolsýrugjafar.
Við notum rafmagnið úr fallvötnum
og kolsýran kemur upp úr borholu
eins og heita vatnið. Ég vil meina að
Íslendingar eigi að kaupa það sem er
þeim næst, en ekki flytja inn lífrænt
eða ólífrænt sem ferðast hefur um
langan veg með tilheyrandi mengun.“
/smh
Talsverðar framfarir hafa orðið í ræktun tómata í gróðurhúsum á undan-
förnum árum. Nú eru ágræddar tómataplöntur að verða æ algengari, en
slíkar ágræðslur eru annars vel þekktar í öðrum tegundum – t.d í ræktun
ávaxtatrjáa. Mynd / smh