Bændablaðið - 16.05.2012, Blaðsíða 24

24 Bændablaðið | Miðvikudagur 16. maí 2012
Hjónin Jón Guðmundsson
og Ragnheiður Ólafsdóttir úr
Borgarnesi urðu fyrst til þess
að brjótast þaðan á bíl sínum til
Akureyrar og komu þar þann 3.
júlí 1928. Bílstjóri var Þorkell
Teitsson, símstöðvarstjóri í
Borgarnesi.
Tók ferðin tvo daga. Fyst var
ekið til Blönduóss og síðan yfir
Vatnsskarð og fengnir tveir menn
til aðstoðar. Úr Norðurárdal yfir
Öxnadalsheiði voru einnig fengnir
tveir menn til aðstoðar. Um þann
kafla orti Davíð Stefánsson frá
Fagraskógi í kvæði sínu „Vagnar“:
Einum er kærast Aðalstræti,
hinn ekur langt fram í sveit,
og liturinn hefur lítið að segja
í lífsins Giljareit.
Þá varðar mestu, að gerðin sé góð
og gengið frá öllu vel.
Það er annað að kveðja á Kotum
en komast í Bakkasel.
Í ársskýrslu vegamálastjóra árið
1925 kom fram að yrði líku fé varið
til vegagerðar og að meðaltali árin
á undan, myndi akfært verða frá
Borgarnesi til Akureyrar árið 1940.
Ferð þremenninganna varð til þess
að fleiri tóku að aka þessa leið og
árið 1929 voru fastar ferðir milli
Akureyrar og Reykjavíkur.
Norðanrúturnar,
Sunnanrúturnar og Póstbílarnir
Í fyrstu ók Steindór farþegum
sínum upp í Hvalfjörð og flutti
þá með bátum yfir fjörðinn. Þar
tóku átta manna Buick-bílar hans
við farþegunum og var Þorgrímur
Kristinsson fyrsti bílstjóri Steindórs
á þeim. Algengt var að ekið væri yfir
í Borgarfjörð um Dragháls. Rútur
Steindórs, sem síðar komu og óku
úr Borgarnesi voru Chevrolet af
árgerðum 1933-37, rjómagular að lit,
þær voru kallaðar Sunnanrúturnar.
Norðanrúturnar frá Bifreiðastöð
Oddeyrar voru Studebaker, árgerðir
1934-36 að ég tel. Þær voru gráar
með dökkgrænum borða yfir húddið
og aftur með hliðunum. Um tíma
voru einnig rútur frá BSA í þessum
ferðum en þær voru af Ford-gerð.
Árið 1946 eða 1947 hafði þróunin
orðið sú að Laxfoss sigldi aðeins
upp á Akranes og þá tók Póstur og
sími að sér farþegaflutningana með
nýjum bílum, Reo, sem voru stærstu
rútur þess tíma og afar rennilegar,
rauðar að lit og að flestra áliti miklar
hraðakstursbílar. Allar þessar gerðir
áætlunarbíla sjást hér á síðunni. Þess
má geta að síðar varð Norðurleið
til og keypti þá Reo-rúturnar, sem
fengu þá merkið Norðurleið.
Norður í land 1934
Ungu fólki nútímans kann að þykja
fróðlegt að lesa um samgöngur
sem afar þeirra og ömmur bjuggu
við í upphafi bílaaldar hér á landi.
Árið 1943 fór undirritaður sjö ára
í sveit til afa síns og ömmu norður
að Sauðá í Skagafirði. Foreldrar
mínir tóku leigubíl norður úr
Reykjavík. Segir ekki margt af
för þeirri, utan þó það að rétt við
Þingvallavegamótin voru vopnaðir
verðir í sandpokavirki. Gerð var
grein fyrir ferðum okkar og eins því
hvort nokkur myndavél væri með-
ferðis. Slíkt var algerlega bannað
því á þessum tíma var Hvalfjörður
orðinn hernaðarlegt skipalægi. För
okkar gekk vel en í Hvalfirði innan
við Fossá var vegurinn afar mjór og
snarbratt niður í sjó. Þarna mættum
við breskum herbíl. Vegna vinstri
aksturs áttum við að aka út í kantinn.
Við þessar hættulegu aðstæður tóku
Bretarnir þá ákvörðun að aka sjálfir
út á vegarbrúnina og við gátum með
fullu öryggi komist hjá að innan-
verðu. Var gerður góður rómur að
kurteisi Bretanna.
För þessi var tíðindalítil en þess
má geta að á miðri Holtavörðuheiði
var þá lokað hlið sauðfjárveikivarna
sem vörður var við. Hleypti hann
með aðgæslu öllum í gegn.
Heim um haustið var mér
komið fram í Varmahlíð og þar á
sunnanrúturnar sem þar stönsuðu
á suðurleið. Til tíðinda dró neðst
í Holtavörðuheiði, þegar ljós fóru
af rútu þeirri sem ég var í. Illt var
nú í efni. Laxfoss beið eftir okkur í
Borgarnesi en rúturnar urðu að vera
komnar á tilsettum tíma í Borgarnes,
ella færi skipið án okkar. Gripu bíl-
stjórarnir því til þess ráðs að bíllinn
með ljósunum æki á undan en hinn
fylgdi fast á eftir og nýtti sér þannig
ljós hins bílsins. Bílstjórarnir í þess-
ari för voru Þorgrímur Kristinsson
sem síðar varð fyrsti formaður
bifreiðastöðvarinnar Hreyfils og
bróðir hans Sigurður, faðir Birgis
Sigurðssonar sem lengi var formað-
ur Hreyfils. Tókst þessi háskaför
vel og voru þessir ágætu bílstjórar
kvaddir með virktum í Borgarnesi
en hópurinn skilaði sér á áætlun til
Reykjavíkur.
Til Vestfjarða 1944
Átta ára fékk ég pláss hjá ömmusyst-
ur minni að Móbergi á Rauðasandi.
Til Vestfjarða lágu þá engir bílvegir.
Ferðalag mitt vestur var leyst þannig
að faðir minn, sem var þá vélstjóri
á b/v Maí frá Hafnarfirði, tók mig
með í veiðiferð á Vestfjarðamið.
Algengt var þá að vera við veiðar
einhverja daga, brenna kolum fyrir
gufuvél skipsins og nýta ís skipsins
til kælingar á aflanum. Reynt var
að fylla skipið en í það fór mikið af
kolum og ís. Þegar veitt hafði verið í
nokkra daga var farið inn á eitthvert
plássið og bætt á kolum og ís til að
ljúka við að fylla skipið og eins til
að eiga næg kol til siglingarinnar
til Englands. Í þessari ferð var farið
inn á Patreksfjörð að Vatneyri eftir
kolum og ís. Þar fór ég í land og
eftir tvo daga með trillu yfir fjörð-
inn að Hvalskeri. Þar beið mín þá
vinnumaður frá Móbergi og saman
gengum við yfir Sauðlauksdalsfjall
að Móbergi. Að loknu sumri fékk
ég far með heybíl yfir að Vatneyri
og þaðan skömmu síðar með varð-
skipinu Ægi til Reykjavíkur, sem
oft var notað til farþegaflutninga
þegar mikil þörf var á. Afar slæmt
var í sjóinn og skipið valt og hentist
upp og niður. Ég þvældist sárlega
sjóveikur um ganga og átti hvergi
höfði mínu að að halla. Átti ég þess
helst von að ég kæmist ekki lifandi
frá þessu ferðalagi, en á einhvern
hátt lifði ég þetta af og skreiddist
fagnandi í fang minnar ástkæru
móður. /Kristinn Snæland
Samgöngur fyrri tíma – Úr smiðju Kristins Snæland:
Fyrsti bíllinn fór frá Borgarnesi til Akureyrar árið 1928
Ford Jóns Guðmundssonar á Akureyri 3. júlí 1928. Þorkell Teitsson situr undir stýri, Jón er frammí en kona hans Ragnheiður Ólafsdóttir í aftursæti.
Átta manna Buick frá Steindóri, fyrstur á áætlun Steindórs til Akureyrar.
Sunnanrútur Steindórs við Hreðavatnsskála. Mjólkurbíll og Dodge-fólksbíll
í hlaðinu.
Norðanrútur frá BSO bíða eftir Laxfossi á bryggjunni í Borgarnesi, Ford
35 og Buick 30 bíða eftir farþegum. Skipið hefur ekki tekist að þekkja en
Konungurinn sigldi á Dannebrog upp á Akranes en hélt þaðan með bílum
konungs frá Hreðavatni norður til Akureyrar. Þetta er þó óstaðfest.
BSA-rútur Kristjáns Kristjánssonar, Ford 1934-39.
Reo-rútur Pósts og síma á bryggjunni á Akranesi.