Bændablaðið - 16.05.2012, Síða 30

30 Bændablaðið | Miðvikudagur 16. maí 2012
Markaðsbásinn
Breyttar aðstæður á eggjamarkaði innan ESB
Síðast liðna sex mánuði, frá mán-
aðmótum október og nóvember
2011 til aprílloka 2012 nemur
hækkunin 47% í 25 löndum ESB
(án Búlgaríu og Rúmeníu).
Í febrúar var meðlaverð eggja
20% hærra en meðalverð næstu 5
ára á undan. Ein helsta ástæðan er
sú að þann 1. janúar sl. gengu í gildi
hertar reglur innan ESB um aðbúnað
varphænsna sem m.a. banna að varp-
hænur séu hafðar í búrum. Hæst var
verð á eggjum síðstu vikurnar fyrir
páskahátíðina en hefur nú lækkað
á ný sem mun vera í samræmi við
árstíðabundnar verðsveiflur.
COPA samtök bænda Í Evrópu
spá vaxandi innflutningi á eggjum
frá löndum utan ESB sem ekki
uppfylla kröfur ESB til aðbúnaðar
varphænsna til að fylla upp í eftir-
spurn á markaði. Framkvæmdastjóri
COPA segir það hlægilegt að ESB
hafi lagt bann á sína eigin fram-
leiðendur sem hafi kostað þá yfir
5 milljarða Evra, og bætir við að
sömu kröfur og gerðar eru til fram-
leiðenda innan ESB eigi að gera til
innfluttra afurða. Hann undirstrikar
að verð hafi hækkað vegna þess að
framleiðendur hafi orðið að fækka
varphænum tímabundið vegna banns
við notkun búra og það taki þá tíma
að aðlagst nýjum kröfum eða þá að
hætta framleiðslu. Embættismenn
hafa staðfest að innflutningur hafi
aukist en halda því fram að það sé
tímabundið ástand sem muni líða hjá.
/EB
0
50
100
150
200
250
Ev
ru
r/
10
0
kg
Þróun eggjaverðs í ESB frá viku
44/2011 til viku 18/2012
Erna Bjarnadóttir
hagfræðingur Bændasamtaka Íslands
eb@bondi.is
Dýralæknaþjónusta
Staðan í viðræðum Íslands um aðild að ESB
–Landbúnaður, matvælaöryggi og dýraheilbrigði
Þann 17. júní n.k. eru liðin
2 ár frá því að leiðtogaráð
Evrópusambandsins samþykkti
að hefja viðræður við Ísland um
aðild þess að ESB. Viðræðunum er
skipt niður í 33 kafla. Ísland hefur
þegar leitt í lög mikið af löggjöf
ESB vegna aðildar að EES og er
talið að þar sé um að ræða, laus-
lega áætlað, um 2/3 af löggjöf ESB.
Á þessum hartnær tveimur árum
sem nú eru liðin frá upphafi við-
ræðna hefur ESB samþykkt að opna
viðræður um 15 samningskafla og
hefur 10 þeirra verið lokað í bili
en 5 standa enn opnir. Stefnt er að
því að opna viðræður um 5 kafla til
viðbótar í lok júní og hefur samn-
ingsafstaða Íslands í þeim þegar
verið send ESB. Þetta kom fram í
máli Stefáns Hauks Jóhannessonar
á fundi samninganefndar um land-
búnað þann 7. maí sl. Í máli hans
kom einnig fram að unnið er að gerð
samningsafstöðu um matvælaöryggi
og dýraheilbrigði í þeim samnings-
kafla. Þetta kom fulltrúum BÍ á fund-
inum á óvart, þar sem samtökin eiga
einn fulltrúa í samningahópi sem um
þau mál fjallar. Í erindsbréfi fulltrúa
í þeim samningahópi segir orðrétt
(sjá: http://www.vidraedur.is/media/
ees_i/EES_I.pdf):
„Hlutverk samningahópsins er
að annast undirbúning aðildarvið-
ræðna við ESB að því er varðar
eftirfarandi kafla þar sem reglur
ESB hafa að miklu leyti verið inn-
leiddar í íslenska löggjöf í gegnum
EES-samninginn: kafla 1 (Frjálst
vöruflæði), kafla 5 (Opinber
útboð), kafla 7 (Hugverkaréttur),
kafla 8 (Samkeppnismál), kafla 12
(Matvælaöryggi), kafla 15 (Orka),
kafla 18 (Hagtölur) og kafla 20
(Atvinnu- og iðnstefna). Í því felst
einkum innri greining regluverks
ESB af Íslands hálfu, svo og sam-
eiginleg greining með ESB, undir-
búningur tillagna um samningsaf-
stöðu Íslands, viðræður við ESB
um samningsafstöðuna og nánari
mótun hennar eftir því sem viðræð-
unum vindur fram og tilefni er til.
Hópurinn skal vera samninganefnd
og aðalsamningamanni til ráðgjafar
meðan á aðildarviðræðum stendur.“
Engir fundir hafa verið haldnir
í þessum samningahópi um mótun
samningsafstöðu í kafla 12, eins og
sjá má í fundafrásögnum hópsins
(http://www.vidraedur.is/samninga-
nefnd-islands-og-samningahopar/
samningahopar/ees1/), þrátt fyrir að
í erindisbréfinu komi skýrt fram að
samingahópurinn eigi að undirbúa
tillögur um samningsafstöðu Íslands.
Bændasamtökin hafa nú ritað for-
manni samningahópsins bréf og
óskað eftir skýringum á þessu.
Á áðurnefndum fundi samninga-
hóps um landbúnað þann 7. maí sl.
var kynnt skýrsla með drögum að
viðbrögðum stjórnvalda við opn-
unarskilyrðum ESB frá því í haust
þar sem þess var krafist að sýnt yrði
fram á getu Íslands til að innleiða
löggjöf um sameiginlega landbún-
aðarstefnu ESB. Eins og fram kom
í Bændablaðinu þann 18. apríl sl. var
búið að senda drög að þessu svari
án alls samráðs við samningahópinn
til embættismanna ESB, fyrir apríl-
byrjun. Næstu skref verða síðan að
hefja vinnu við gerð samningsaf-
stöðu. Verður öllum fulltrúum í
samningahópi um landbúnað gefinn
kostur á að taka þátt í þeirri vinnu í
þremur vinnuhópum. Formaður aðal-
samninganefndar hafði áður greint
frá því að stefnan væri sú að ljúka
vinnu við gerð samningsafstöðu í
öllum samningsköflum fyrir lok árs
2012. Áður en samningaviðræður
hefjast um landbúnað verður ESB
hins vegar að fara yfir og fallast á
viðbrögð Íslands við áðurnefndum
opnunarskilyrðum.
/EB
Kallar sjálfvirkni á verri dýravelferð?
Fyrir nokkru síðan kom fram að
sett hefði verið nýtt heimsmet á
Íslandi á síðasta ári, þegar hlutfall
mjólkur sem kom frá mjaltaþjó-
nabúum nam 28,2% af heildar-
magni þeirrar mjólkur sem send
var til afurðastöðva á árinu. Í
kjölfarið tóku fjölmiðlar landsins
málið upp enda eru þetta mikil
tíðindi. Einhverra hluta vegna
kom þó sá misskilningur fram að
hættara væri við að kúnum liði
verr í fjósum þar sem mjólkað er
með mjaltaþjónum, en í fjósum
þar sem svo er ekki.
Þetta er nokkuð algengur mis-
skilningur og hefur komið upp víða
um heim, sérstaklega fyrir nokkrum
árum þegar sjálfvirk mjaltatæki voru
fyrst að koma fram. Nú orðið líta
hinsvegar vonandi flestir svo á að
í raun sé ekki hægt að ganga miklu
lengra í átt að góðri dýravelferð við
mjaltir en einmitt með því að nota
mjaltaþjón.
Eru stærri en meðalbúið
Mjaltaþjónabú eru vissulega stærri
en meðalbúið hér á landi og að
jafnaði nærri því tvöfalt stærri.
Bústærðin er þó hvergi slík að hægt
sé að tala um stórbú. Þar sem hins
vegar eru fleiri gripir kemur það
nokkuð af sjálfu sér að eftirlitsþörfin
verður meiri. Þar léttir sjálfvirknin
verulega slíkt eftirlit og raunar má
hæglega sýna fram á að mun auð-
veldara sé að koma auga á gripi sem
þarfnast aðhlynningar í sjálfvirkum
fjósum en í öðrum.
Skýringin felst í hinni miklu
gagnasöfnun sem á sér stað á
hverjum tíma þegar upplýsingum
um atferli og lífeðlisfræðilega þætti
er safnað saman með skipulögðum
hætti. Bændur geta fengið sendar
upplýsingar í GSM-síma sína um
leið og eitthvað er að og tæknin
verður sífellt betri. Á hverju ári
koma fram nýjungar sem létta kúa-
bændum lífið og gera þeim mögu-
legt að bregðast við fyrr en áður,
sé ástæða til, s.s. vegna sjúkdóma,
óeðlilegs atferlis eða annars þess
sem krefst athygli bændanna.
Líkja eftir náttúrunni
Í raun líkja mjaltaþjónar nokkuð vel
eftir náttúrunni. Þannig eru nytmiklar
kýr mjólkaðar oft og nytlitlar sjaldan,
rétt eins og þegar kálfar ganga undir
kúnum. Þess utan stjórna kýrnar því
mikið til sjálfar hvenær þær eru
mjólkaðar, nokkuð sem þær hafa lítil
sem engin áhrif á þar sem ekki eru
mjaltaþjónar. Því má segja að mjalt-
irnar fari oftast fram á forsendum
kúnna sjálfra og af þeim sökum ættu
sjálfvirkar mjaltir að flokkast í hæsta
flokk þegar talið berst að dýravelferð.
Auk þess safna mjaltaþjónarnir upp-
lýsingum um gæði mjólkurinnar á
hverjum tíma, flæði hennar og fleiri
þætti sem gefa til kynna ástand
mjólkurinnar sjálfrar en ekki síður
ástand kýrinnar. Ef til þess kemur
að gripur er veikur víkja þessi gildi
frá fyrri mældum gildum sama grips
og þá sendir tölvukerfið upplýsingar
um það um leið til bóndans.
Kýr eru vanadýr
Kosturinn við sjálfvirkni í nær-
umhverfi kúa er ekki síður það að
mjaltaþjónar gera hlutina alltaf eins
og það líkar kúm vel. Stöðluð vinnu-
brögð eru nokkuð sem leggja þarf
áherslu á þegar kýr eru annarsvegar
og þá fá þær síður streitueinkenni,
sem algengt er ella að komi fram, auk
þess sem líkaminn bregst betur við
mjöltunum. Þannig hjálpa stöðluð
vinnubrögð við að viðhalda góðu
júgurheilbrigði þar sem meðferðin
á spenum og spenaendum er ekki háð
duttlungum mjaltamannsins.
Úti eða inni
Þegar rætt er um mjaltaþjónafjós
er ekki hægt að komast hjá því að
ræða um útivist kúa, enda margir sem
telja að notkun mjaltaþjóna kalli á
að kýrnar séu hafðar inni. Þetta er
ekki rétt. Sumir bændur kjósa að
hafa kýrnar inni allt árið í löndunum
í kringum okkur, hvort sem þeir eru
með mjaltaþjóna eða ekki og aðrir
setja kýrnar sínar alltaf út, hvort sem
þeir eru með mjaltaþjóna eða ekki.
Fyrir því færa bændur misjöfn rök
eins og gengur en oftast er þó ákvörð-
un um inniveru kúa bundin við hag-
fræðina, þar sem það getur verið dýrt
að hafa kýrnar úti. Þá lenda sumir
bændur í því að frumutalan stígur við
útivist vegna fóðurbreytinga og þess
álags sem fóðurbreytingarnar valda
og er kúnum því haldið inni við til
þess að forða þeim frá því að veikjast.
Aðrir bændur upplifa að frumut-
alan lækkar, sem bendir reyndar til
þess að smitálagið í fjósinu sé hátt og
gefur tilefni til þess að skoða hvort
bæta megi nærumhverfi kúnna á
innistöðunni.
Hver svo sem ástæðan er fyrir
ákvörðun bændanna, þá er mikil-
vægt að gera greinarmun á því
hvernig skepnum líður í mismun-
andi umhverfi. Þannig er trúlegt að
þar sem kýr eru bundnar á bása svo
mánuðum skiptir hafi þær meiri upp-
safnaða þörf fyrir hreyfingu en þar
sem þær eru lausar í fjósi. Því er ill-
mögulegt að bera saman velferð kúa
án þess að skoða og taka tillit til þess
við hvaða aðbúnað og nærumhverfi
þær eru haldnar allt árið um kring
og kemur þar bústærð málinu ekkert
við í raun.
Lokaorð
Auðvitað sýnist sitt hverjum um
notkun á sjálfvirkni yfirhöfuð.
Hinsvegar er ekki samhengi á milli
sjálfvirkni og hættu á að kúnum líði
verr, síður en svo, eins og fram hefur
komið hér að framan. Á hinn bóginn
er alltaf vandasamt að hirða nautgripi
og til þess þarf elju, nákvæmni og
vinnusemi, óháð því hvort sjálfvirk
tækni er notuð til þess að auðvelda
verkið eða ekki og hvort kýrnar eru
fáar eða margar.
Snorri Sigurðsson
nautgriparæktardeild
Þekkingarsetri landbúnaðarins
í Danmörku